OKUL ÖNCESİ ÖĞRETMENLERİN ÖZEL ALAN YETERLİK VE ÖZ YETERLİK DÜZEYLERİNİN İNCELENMESİ

Year 2019, Volume: 48 Issue: 224, 33 - 57, 22.11.2019

Şermin Metin Yasemin Aydoğan

Abstract

Bu çalışma, okul öncesi öğretmenlerinin özel alan yeterlik ve öz yeterlik

düzeylerinin incelenmesi amacıyla gerçekleştirilmiştir. Araştırmada, nicel ve nitel

tekniklerin birlikte yer aldığı karma yöntem kullanılmıştır. İki aşamalı olarak

veri toplanan araştırmanın ilk aşamasında, çalışma grubuna Gaziantep İl Milli

Eğitim Müdürlüğüne bağlı bağımsız anaokullarında görev yapan ve çalışmaya

katılmaya gönüllü olan 110 okul öncesi öğretmeni dâhil edilmiştir. Araştırmanın

nitel verilerinin toplandığı ikinci aşamasında ise, okul öncesi öğretmenlerin çalışmadan

elde ettikleri özel alan yeterlik ve öz yeterlik puanlarına göre belirlenen

ve yine çalışmaya katılmada istekli olan 10 öğretmen çalışma grubuna dâhil edilmiştir.

Araştırma verilerinin toplanmasında; “Genel Bilgi Formu”, “Okul Öncesi

Öğretmeni Özel Alan Yeterlik Formu” ve Tschannen-Moran ve Woolfolk Hoy tarafından

geliştirilerek Çapa ve arkadaşları tarafından Türkçe’ye uyarlanan “Öğretmen

Öz Yeterlik Ölçeği” ve nitel veriler için araştırmacılar tarafından hazırlanan

yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Verilerin analizinde tek

yönlü varyans analizi (ANOVA), Pearson Korelasyon Katsayısı ve içerik analizi

kullanılmıştır. Araştırmadan elde edilen bulgulara göre okul öncesi öğretmenlerin

özel alan yeterlikleri ve öz yeterlikleri arasında negatif ve anlamlı bir ilişki

olduğu, yaşları, meslekte geçirdikleri süre ve sınıflarındaki çocuk sayısı arttıkça

özel alan yeterlik düzeylerinin düştüğü, öz yeterlik düzeylerinin yükseldiği,

mezun olunan programların öğretmenlerin yeterlik düzeyleri üzerinde etkili bir

faktör olmadığı belirlenmiştir. Özel alan öz ve öz yeterlik konusunda alt ve üst

düzeyde yer alan öğretmenlerle yapılan görüşmelerde ise tüm alt temalarda öğretmenlerin

benzer uygulamalar gerçekleştirdikleri belirlenmiştir. Bulgular doğrultusunda

okul öncesi öğretmenlerinin özel alan ve öz yeterliklerine ilişkin daha

kapsamlı çalışmalar yapılarak gerekli eğitim desteğinin sunulması önerilmiştir.

Keywords

Okul öncesi, okul öncesi öğretmeni, öz yeterlik, öğretmen yeterliği

References

• AKTAŞ ARNAS, Y. (2013). Okul Öncesi Eğitimde Aile Katılım Stratejileri, Aile Eğitimi ve Okul Öncesinde Aile Katılımı İçinden (Ed: Yaşare Aktaş Arnas). Vize Yayıncılık, Ankara.
• ARAL, N., KANDIR, A., ve CAN YAŞAR, M. (2000). Okul Öncesi Eğitim Ve Okul Öncesi Eğitim Programı. İstanbul: YaPa Yayın.
• ASHTON, P.T. (1984). “Teacher Efficacy: A Motivational Paradigm Foreffective Teacher Educati- on”, Journal of Teacher Education, 35, 38-32.
• ATA, A. (2015). Factors Effecting Teacher-Child Communication Skills & Self-Efficacy Beliefs: An Investigation on Preschool Teachers, Middle East Technical University (Yayınlanmış Doktora Tezi), Kıbrıs.
• ATAY, D. (2007). Beginning teacher efficacy and the practicum in an EFL context Teacher Development, 11(2), 203–219.
• AVALOS, B. (2011). “Teacher Professional Development in Teaching and Teacher Education Over Ten Years”, Teaching and Teacher Education, 27(1), 10-20.
• BANDURA, A. (1986). Social Foundations of Thought and Action: A Social Cognitive Theory, Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall.
• BANDURA, A. (1977). “Self-Efficacy: Toward A Unifying Theory of Behavioral Change” Psy- chogical Review, 84(2), 191-215.
• BANDURA, A. (1997). Self-Efficacy: The Exercise of Control, W.H. Freeman, New York.
• BETORET, F.D. (2006). “Stressors, Self-Efficacy, Coping Resources, And Burnout Among Secondary School Teachers In Spain”, Educational Psychology, 26(4), 519-539.
• CAPRARA, G.V., BARBARANELLI, C., STECA, P. & MALONE, P.S. (2006). “Teachers’ Self-Efficacy Beliefs As Determinants Of Job Satisfaction And Students’ Academic Achievement: A Study at the School Level”, Journal of School Psychology, 44(6), 473-490.
• CELEP, C. (2002); “The correlation of the factors: The prospective teachers’’ Sense of efficacy and beliefs, and attitudes about student control,” National Forum, s.1 10.
• CHEUNG, H.Y. (2008). “Teacher Efficacy: A Comparative Study of Hong Kong and Shanghai Primary In-Service Teachers”, The Australian Educational Researcher, 35, 103-123.
• CHONG, W.H., KLASSEN, R.M., HUAN, V.S. & KATES, A.D. (2010). “The Relations AmongSchool Types, Teacher Efficacy Beliefs, And Academic Climate: Perspective from Asian Middle Schools”, Journal of Educational Research, 103, 183-190.
• COLLINS, K.M.T., TERRY L.J, LYNN C.M., ANTHONY J.O., LISA A.W., VE ANN E.W. (2002).Relationship between teacher efficacy and beliefs about education among preservice teachers, Paper presented at the annual meeting of the mid-south educational research association, Chattanooga, TN, http://files.eric.ed.gov/fulltext/ED474899.pdf, (Erişim tarihi.03.08.2017).
• CRESWELL, J.W. (2012). Planning, Conducting and Evaluating Quantitative and Qualitative Re- search, Pearson Education, Boston.
• CRESWELL, J.W. & PLANO CLARK, V.L. (2011). Designing and Conducting Mixed Methods Research. Sage, Thousand Oaks.
• ÇAPA, Y., ÇAKIROĞLU, J., & SARIKAYA, H. (2005). Öğretmen özyeterlik ölçeği Türkçe uyarlamasının geçerlik ve güvenirlik çalışması. Eğitim ve Bilim, 30(137).
• ÇIMEN, S. (2007). İlköğretim Öğretmenlerinin Tükenmişlik Yaşantıları Ve Yeterlik Algıları, Koca-eli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kocaeli.
• DAĞLIOĞLU, H.E. (2010). “Üstün Yetenekli Çocukların Eğitiminde Öğretmen Yeterlikleri ve Özellikleri”, Milli Eğitim Dergisi, 186(36), 72-84.
• DARLING-HAMMOND, L. (2000). Solving the Dilemmas of Teacher, Supply, Demand and Qua- lity, National Commission on Teaching and America’s Future, New York.
• DAŞTAN, Ş. (2006). Okul Öncesi Öğretmenlerinin Öz-Yeterlik Düzeyleri Ile Üstün Yeteneklilerin Eğitimine Yönelik Tutumlarinin Karşilaştirilmasi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Fakültesi, (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi), Ankara.
• DEMİR, T. (2015). Okulöncesi Öğretmenlerinin Öz-Yeterlik Algilarinin Ve Sinif Yönetimi Stratejilerinin Çocuk-Öğretmen Ilişkileri Üzerindeki Etkileri, Ege Üniversitesi, (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi), İzmir.
• DEMİREL, Ö. (1999). Öğretimde Planlama ve Değerlendirme Öğretme Sanatı. Pegem Akademi, Ankara:
• GENÇTÜRK, A. (2008). İlköğretim Okulu Öğretmenlerinin Öz-Yeterlik Algıları ve Iş Doyumlarının Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Zonguldak.
• GİRGİN, G., AKAMCA, G.Ö., ELLEZ, A.M. & OĞUZ, E. (2010). “Okul Öncesi Öğretmen Adaylarının Öğretmenlik Mesleğine Yönelik Tutumları, Mesleki Benlik Saygıları ve Mesleki Yeterlik İnançları”, Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 28(1), 311-326.
• GIBSON, S. & DEMBO, M. (1984). “Teacher Efficacy: A Construct Validation”, Journal of Educational Psychology, 76, 569-582.
• GUO, Y., JUSTICE, L.M., SAWYER, B. & TOMPKINS, V. (2011). “Exploring Factors Related to Preschool Teachers’ Self-Efficacy”, Teaching and Teacher Education, 27(5), 961-968.
• GUO, Y., PIASTA, S.B., JUSTICE, L.M. & KADERAVEK, J.N. (2010). “Relations among PreschoolTeachers’ Self-Efficacy, Classroom Quality, and Children’s Language and Literacy Gains”, Teaching and Teacher Education, 26(4), 1094-1103.
• GUSKEY, T.R. (1987). “Context Variables That Affect Measures of Teacher Efficacy”, Journal of Educational Research, 87, 41-47.
• HENSON, Robin K. (2001). Teacher self-efficacy: Substantive implications and measurement dilemmas. ED 452 208 TM 032 493.
• HOLZBERGER, D., PHILIPP, A. & KUNTER, M. (2013). “How Teachers’ Self-Efficacy Is Related to Instructional Quality: A Longitudinal Analysis”, Journal of Educational Psychology, 105(3), 774-786.
• HOY, A.W. & SPERO, R.B. (2005). “Changes in Teacher Efficacy During the Early Years of Teac- hing: A Comparison of Four Measures”, Teaching and Teacher Education, 21(4), 343-356.
• HOY, W.K. & WOOLFOLK, A.E. (1993). Teachers’ sense of efficacy and the organizational health of schools. The Elementary School Journal, 93, 356-372.
• INFURNA, C.J. (2016). Preschool Teacher Self-Efficacy in an Urban School District. Education Doctoral. Paper 272. https://fisherpub.sjfc.edu/cgi/viewcontent.cgi?referer=https:// scholar. google.com.tr/&httpsredir=1&article=1275&context=education_etd
• JOHNSON, R.B., ONWUEGBUZIE, A.J., TURNER, L.A. (2007). “Toward A Definition of MixedMethods Research”, Journal of Mixed Methods Research 1, 112-133.
• JONG, R., MAİNHARD, T., TARTWİJ, J., VELDMAN, L., VERLOOP, N. & WUBBELS, T. (2013).How Pre-Service Teachers’ Personality Traits, Self-Efficacy, And Discipline Strategies Contribute To The Teacher–Student Relationship”, British Journal of Educational Psy- chology, 84(2), 264-310.
• JUSTICE, L.M., MASHBURN, A.J., HAMRE, B.K., & PIANTA, R.C. (2008). “Quality Of LanguageAnd Literacy İnstruction İn Preschool Classrooms Serving At-Risk Pupils”, Early Childhood Research Quarterly, 23, 51-68.
• KADİM, M. (2012). “Okul Öncesi Öğretmenlerinin Oyun Etkinliklerine İlişkin Öz-Yeterliklerinin Görev Yapılan Okul Türüne Göre İncelenmesi”, Nevşehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi [Nevşehir University Journal of Social Sciences], 2, 1-21.
• KESGİN, E. (2006). Okul Öncesi Eğitim Öğretmenlerinin Öz-Yeterlilik Düzeyleri İle Problem Çözme Yaklaşımlarını Kullanma Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi Denizli İli Örneği, Pamukkale Üniversitesi, (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi), Denizli.
• KİM, Y.H. & KİM, Y.E. (2010). “Korean Early Childhood Educators’ Multi-Dimensional Teacher Self-Efficacy and ECE Center Climate and Depression Severity in Teachers as Contributing Factors”, Teaching and Teacher Education, 26(5), 1117-1123.
• KLASSEN, R.M. & CHIU, M.M. (2010). “Effects On Teachers’ Self-Efficacy and Job Satisfaction: Teacher Gender, Years of Experience, and Job Stress”, Journal of Educational Psychology, 102(3), 741-756.
• KLASSEN, R.M., BONG, M., USHER, E.L., CHONG, W.H., HUAN, V.S., WONG, I.Y. & GEOR-GİOU, T. (2009). “Exploring The Validity of A Teachers’ Self-Efficacy Scale in Five Countries”, Contemporary Educational Psychology, 34(1), 67-7KESİCİOĞLU, O. S. & GÜVEN, G. (2014). “Okul Öncesi Öğretmen Adaylarının Öz-Yeterlik Dü- zeyleri İle Problem Çözme, Empati ve İletişim Becerileri Arasındaki İlişkinin İncelenme- si”, Turkish Studies, 9(5), 1371-1383.
• KOÇ, F. (2012). Okul Öncesi Öğretmenlerinin Okul Öncesi Eğitim Programındaki Etkinliklere Yönelik Öz-Yeterlik İnançlarının İncelenmesi, Yüzüncüyıl Üniversitesi, (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi), Van.
• KORKUT, K. (2009). Sınıf Öğretmenlerinin Öz Yeterlik İnançları İle Sınıf Yönetim Beceri Algıları Arasındaki İlişki, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, (Yüksek Lisans Tezi), Burdur.
• MEB. (2013). Okul Öncesi Eğitim Programı. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, Ankara
• MEB. (2008). Öğretmenlik Mesleği Genel Yeterlikler. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, Ankara MEB. (2017). Okul Öncesi Öğretmeni Özal Alan Yeterlikleri. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• RİMM-KAUFMAN, S.E., & HAMRE, B.K. (2010). “The Role of Psychological and Developmental Science in Efforts to İmprove Teacher Quality”, Teachers College Record, 112(12), 2988- 3023.
• ROSS, J.A. (1992). “Teacher Efficacy and The Effect of Coaching on Student Achievement”, Canadian Journal of Education, 17(1), 51-65.
• ROSS, J., & BRUCE, C. (2007). “Professional Development Effects on Teacher Efficacy: Results of Randomized Field Trial”, The Journal Of Educational Research, 101(1), 50-60.
• ROSS, J. A., MCKEİVER, S. & HOGABOAM-GRAY, A. (1997). “Fluctuations in Teacher Efficacy During İmplementation of Destreaming”, Canadian Journal of Education, 283-296.
• SEMERCİ, D. (2015). Okul Öncesi Öğretmenlerinin Sınıf Yönetimi Becerileri, Öz Yeterlik Algıları ve Mesleki Motivasyonları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi, Marmara Üniversitesi, (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul.
• SKAALVİK, E.M. & SKAALVİK, S. (2007). “Dimensions of Teacher Self-Efficacy and Relations with Strain Factors, Perceived Collective Teacher Efficacy, and Teacher Burnout”, Journal of Educational Psychology, 99, 611 - 625
• SPARKS, D. (1983). “Practical Solutions For Teacher Stres”, Theory into Practice, 22(1), 33-42.
• ŞENOL, F.B. (2012). Okul Öncesi Öğretmen Adayları İle Okul Öncesi Öğretmenlerinin Öğretmenlik Mesleğine Yönelik Özyeterlik İnançlarının Karşılaştırılması, Afyon Kocatepe Üniversitesi, (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi), Afyon.
• TEZEL ŞAHİN, F. & ÖZYÜREK, A. (2010). Anne Baba Eğitimi ve Okul Öncesinde Aile Katılımı, Morpa Yayınevi, İstanbul.
• TSCHANNEN-MORAN, M. & WOOLFOLK HOY, A. (2001). “Teacher Efficacy: Capturing An Elusive Concept”, Teaching and Teacher Education, 17(7), 783-805.
• TSCHANNEN-MORAN, M., WOOLFOLK HOY, A. & HOY, W.K. (1998). “Teacher Efficacy: İtsMeaning And Measure”, Review of Educational Research, 68, 202–248.
• TSCHANNEN-MORAN, M., PARİSH, J. & DİPAOLA, M. (2006). “School Climate: The İnterplay Between İnterpersonal Relationships And Student Achievement”, Journal of School Leadership, 16(4), 386.
• WOOLFOLK, A. E. & HOY, W. K. (1990). “Prospective Teachers’ Sense of Efficacy and Beliefs about Control”, Journal of Educational Psychology, 82, 81–91.
• WOOLFOLK, A. E., ROSOFF, B. & HOY, W. K. (1990). “Teachers’ Sense Of Efficacy And Their Beliefs About Managing Students”, Teaching and Teacher Education, 6, 137–148.
• WOLTERS, C. A. & DAUGHERTY, S. G. (2007). “Goal Structures and Teachers’ Sense of Efficacy: Their Relation and Association to Teaching Experience and Academic Level”, Journal of Educational Psychology, 99(1), 181-193.
• VON SUCHODOLETZ, A., JAMIL, F. M., LARSEN, R. A. & HAMRE, B.K. (2018). “Personal andContextual Factors Associated with Growth in Preschool Teachers’ Self-Efficacy Beliefs During A Longitudinal Professional Development Study”, Teaching and Teacher Educa- tion, 75, 278-289.
• YILMAZ, E., TOMRİS, G. & KURT, A.A. (2016). “Okul Öncesi Öğretmenlerinin Özyeterlik İnançları ve Teknolojik Araç-Gereç Kullanımına Yönelik Tutumları: Balıkesir İli Örneği”, Ana- dolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 6(1), 1-26.
• TABACHNICK, B. G. VE FIDELL, L.S. (2013). Using multivariate statistics (sixth ed.) Boston: Pearson Publishing.