Çocuk Katılım Odaklı Eleştirel Düşünme Eğitimi Programının Çocukların Eleştirel Düşünme Becerilerine Etkisi

Year 2025, Volume: 54 Issue: 245, 191 - 224, 01.02.2025

Tuğba Taşer Polat , Zeliha Gunes Demır , Neslihan Avcı , Tuğçe Ortaç , Gülseren Arslan

https://doi.org/10.37669/milliegitim.1498999

Abstract

Bu araştırmada, çocuk katılımı odaklı eleştirel düşünme eğitim programının (ÇOKEDEP) okul öncesi dönem çocuklarının eleştirel düşünme becerileri ile öğretmenlerin ve çocukların çocuk katılımı konusundaki düşüncelerine etkisini incelemek amaçlanmıştır. Araştırma karma yöntem araştırması olup temel deseni birleştirici desen, ileri deseni müdahale desenidir. Araştırmada nicel veri toplama aracı olarak müdahale gruplarında yer alan çocuklara ön test ve son test ölçümlerinde katılımı değerlendirmek için “Okul Öncesi Sınıfında Katılım Hakkı Ölçeği”, eleştirel düşünmeyi değerlendirmek için “5-6 Yaş Çocuklar İçin Eleştirel Düşünme Becerileri Testi” kullanılmıştır. Öğretmenlere ilk olarak “Erken Çocukluk Eğitiminde Çocuk Katılımı ve Eleştirel Düşünme Becerileri” hizmet içi eğitimi araştırmacılar tarafından uygulanmış olup daha sonra öğretmenler sınıflarında eğitim programını uygulama sürecine başlamışlar ve 6 hafta devam etmişlerdir. Araştırmada nitel veri toplama aracı olarak eğitim programı öncesinde ve sonrasında öğretmenlerle, eğitim programı sonrasında ebeveynlerle yarı yapılandırılmış görüşmeler yapılmıştır. Araştırma, Milli Eğitim Bakanlığı Ankara Sincan Fatih Anaokuluna devam eden 4-5 yaş 60 çocuk, araştırmada yer alacak çocukların öğretmenleri (6) ve ebeveynlerinden oluşmaktadır. Nicel verilerin analizi bir analiz paket programında yapılmıştır. Verilerin analizi sonucunda normal dağıldığına ulaşılarak ön test ve son test puan ortalamaları arasında anlamlı bir farklılık olup olmadığını belirlemek amacıyla “Bağımlı Örneklemler İçin t Testi” uygulanmıştır. Nitel verilerin analizi içerik analizi yöntemiyle gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın sonucu, ön test ve son test puan ortalamalarında anlamlı bir fark olduğu ve ÇOKEDEP’in hem çocukların katılım hakkı uygulamalarını hem de eleştirel düşünme becerilerini artırdığını göstermektedir Eleştirel düşünme becerileri ve çocuk katılımı uygulamaları birbirini desteklemiştir ve uygulamalarda iç içe yer almıştır. Öğretmen ve ebeveynlerle yapılan görüşmeler de araştırmanın bulgularını desteklemiştir.

Keywords

okul öncesi eğitim, katılım, çocuk katılımı, eleştirel düşünme

The Effect of Child Participation Focused Critical Thinking Education Program on Critical Thinking Skills in Children

Abstract

The aim of this study was to examine the effects of a critical thinking education program focused on child participation (COKEDEP) on preschool children's critical thinking skills and teachers' and children's views on child participation. The research is a mixed-methods study with a convergent design as the basic design and an intervention design as the advanced design. As quantitative data collection tools, the "Scale of Right to Participate in the Preschool Classroom" was used to assess participation in pre-test and post-test measurements for children in the intervention groups, and the "Critical Thinking Skills Test for 5–6-Year-Old Children" was used to assess critical thinking. Firstly, "Child Participation and Critical Thinking Skills in Early Childhood Education" in-service training was applied to the teachers by the first and third researchers, and then the teachers started the process of implementing the training program in their classrooms and continued for 6 weeks. As a qualitative data collection tool, semi-structured interviews were conducted with teachers before and after the training program and with parents after the training program. The study consisted of 60 children aged 4-5 years attending the Ministry of National Education Ankara Sincan Fatih Kindergarten, teachers (6) and parents of the children to be included in the study. Quantitative data were analyzed in an analysis package program. As a result of the analysis of the data, it was found that the data were normally distributed and the "Paired Samples T test" was applied to determine whether there was a significant difference between the pre-test and post-test mean scores. Qualitative data were analyzed by content analysis method. The results of the study showed that there was a significant difference between the mean scores of the pre-test and post-test and that COKEDEP enhanced both children's right to participation practices and their critical thinking skills. Critical thinking skills and child participation practices supported each other. Interviews with teachers and parents also supported the findings of the study.

Keywords

preschool education, participation, child participation, critical thinking

References

• Abrami, P. C., Bernard, R. M., Borokhovski, E., Waddington, D. I., Wade, C. A., and Persson, T. (2014). Strategies for teaching students to think critically: A meta-analysis. Review of Educational Research, 85(2), 275-314. https://doi.org/10.3102/0034654314551063
• Akyüz, E. (2016). Çocuk hukuku. Pegem.
• Alderson, P. (2005). Designing ethical research with children. Ethical Research with Children, 27-36.
• Anderson, L. W., and Krathwohl, D. R. (2001). A taxonomy for learning, teaching, and assessing: A revision of Bloom’s taxonomy of educational objectives. Longman.
• Avcı, N., ve Pekince, P. (2018). Çocukların çocukluğa bakış açıları. Eğitim ve Bilim, 43(196), 1-25.
• Bensley, D. A., and Spero, R. A. (2014). Improving critical thinking skills and metacognitive monitoring through direct infusion. Thinking Skills and Creativity, 12, 55-68. https://doi.org/10.1016/j.tsc.2014.02.001
• Berber, N., and Sarı, M. (2010). Kavramsal değişime dayalı öğretim stratejilerinin fizik dersine yönelik bazı duyuşsal özelliklerin gelişimine etkisi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2), 45-64.
• Browne, M. N., and Freeman, K. (2000). Distinguishing features of critical thinking classrooms. Teaching in higher education, 5(3), 301-309. https://doi.org/10.1080/713699143
• Butler, H. A., Pentoney, C., and Bong, M. P. (2017). Predicting real-world outcomes: Critical thinking ability is a better predictor of life decisions than intelligence. Thinking Skills and Creativity, 25, 38-46. https://doi.org/10.1016/j.tsc.2017.06.005
• Büyüköztürk, Ş. (2006). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı: İstatistik, araştırma deseni, SPSS uygulamaları ve yorum. Pegem A Yayıncılık.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., ve Demirel, F. (2008). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi.
• Cáceres, M., Nussbaum, M., and Ortiz, J. (2020). Integrating critical thinking into the classroom: A teacher’s perspective. Thinking Skills and Creativity, 37, 100674. https://doi.org/10.1016/j.tsc.2020.100674
• Canbaz, B., ve Sayi, A. K. (2022). Çıtır Çıtır Felsefe kitap serisinin eleştirel düşünme becerileri açısından incelenmesi. Millî Eğitim Dergisi, 51(236), 3081-3106. https://doi.org/10.37669/milliegitim.953935
• Cashmore, J. (2011). Children’s participation in family law decision-making: Theoretical approaches to understanding children’s views. Children and Youth Services Review, 33(4), 515-520. https://doi.org/10.1016/j.childyouth.2010.05.008
• Chandra, J. S. (2008). A Vygotskian perspective on promoting critical thinking in young children through mother-child interactions [Doctoral dissertation] Murdoch University.
• Christensen, P. H. (2004). Children’s participation in ethnographic research: Issues of power and representation. Children and Society, 18(2), 165-176. https://doi.org/10.1002/chi.823
• Creswell, J. W. (2017). Araştırma deseni. Eğiten Kitap
• Çakır, Z., Yalçın, S. A., and Yalçın, P. (2020). Montessori yaklaşımı temelli STEM etkinliklerinin okul öncesi öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimlerine etkisi. Fen Bilimleri Öğretimi Dergisi, 8(1), 18-45.
• Danner, S., and Jonynienė, V. Ž. (2013). The promotion of democratic and civic participation of kindergarten children: Possibilities and environmental preparedness. Socialinis Ugdymas, (1), 18-29.
• Dawson, D., and Guare, P. (2010). Executive skills in children and adolescents: A practical guide to assessment and intervention. Guildford.
• Destan, N., Hembacher, E., Ghetti, S., and Roebers, C. M. (2014). Early metacognitive abilities: The interplay of monitoring and control processes in 5-to 7 year old children. Journal of Experimental Child Psychology, 126, 213-228. https://doi.org/10.1016/j.jecp.2014.04.001
• Dwyer, C. P., Hogan, M. J., and Stewart, I. (2014). An integrated critical thinking framework for the 21st century. Thinking Skills and Creativity, 12, 43-52. https://doi.org/10.1016/j.tsc.2013.12.004
• Eğmir, E. ve Ocak, G. (2016). Eleştirel düşünme becerisini ölçmeye yönelik bir başarı testi geliştirme. International Periodical For The Languages, 11(19), 337-360. https://doi.org/10.7827/TurkishStudies.9961
• Ennis, R. H. (1987). A taxonomy of critical thinking dispositions and abilities. In J. B. Baron and R. J. Sternberg (Eds.), Teaching thinking skills: Theory and practice (pp. 9-26). Freeman.
• Facione, P. A. (2011). Critical thinking: What it is and why it counts. Insight Assessment, 1(1), 1-23.
• Facione, P.A., Facione, N.C., and Giancarlo, C.A. (2000). The disposition toward critical thinking: Its character, measurement and relationship to critical thinking skill. Informal Logic, 20(1), 61-84 https://doi.org/10.22329/il.v20i1.2254.
• Fisher, R. (2005). Teaching children to think. (2nd edition). Nelson thornes.
• Florea, N. M., and Hurjui, E. (2015). Critical thinking in elementary school children. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 180, 565-572. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2015.02.161
• Gal, T. (2017). An ecological model of child and youth participation. Children and Youth Services Review, 79, 57-64. https://doi.org/10.1016/j.childyouth.2017.05.029
• Galinsky, E. (2010). Mind in the making: The seven essential life skills every child needs. HarperCollins.
• Garner, R., and Alexander, P. A. (1989). Metacognition: Answered and unanswered questions. Educational Psychologist, 24(2), 143-158. https://doi.org/10.1207/s15326985ep2402_2
• Golding, C. (2011). Educating for critical thinking: Thought‐encouraging questions in a community of inquiry. Higher Education Research and Development, 30(3), 357-370. https://doi.org/10.1080/07294360.2010.499144
• Hacker, D. J., and Dunlosky, J. (2003). Not all metacognition is created equal. New Directions for Teaching and Learning, 2003(95), 73-79. https://doi.org/10.1002/tl.116
• Hart, R. A. (1992). Children’s participation: From tokenism to citizenship (No. İnness92/6). UNICEF, International Child Development Centre, Piazza SS Annunziata 12, 50122 Florence, Italy.
• Hart, R. A. (2016). Çocukların katılımı. (T. Şener Kılınç, Çev.). Nobel Akademi.
• Heyman, G. D. (2008). Children’s critical thinking when learning from others. Current Directions in Psychological Science, 17(5), 344-347. https://doi.org/10.1111/j.1467-8721.2008.00603.x
• Huber, C. R., and Kuncel, N. R. (2016). Does college teach critical thinking? A meta-analysis. Review of Educational Research, 86(2), 431-468. https://doi.org/10.3102/0034654315605917
• Kalaycı, Ş. (2010). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri. Asil Yayın Dağıtım.
• Karadağ, F., ve Demirtaş, V. Y. (2018). Çocuklarla felsefe öğretim programı’nın okul öncesi dönemdeki çocukların eleştirel düşünme becerileri üzerindeki etkililiği. Eğitim ve Bilim, 43(195).
• Koran, N. (2017). Sınıflarda katılım hakkı: okul öncesi öğretmenlerinin çocuk katılımını desteklemeye yönelik anlayışları ve geliştirilmesi [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Koran, N., ve Avcı, N. (2017). Perceptions of prospective pre-school teachers regarding children’s right to participate in classroom activities. Educational Sciences: Theory ve Practice, 17(3), 1035–1059.
• Korkmaz, Ö. (2009). Öğretmenlerin eleştirel düşünme eğilim ve düzeyleri. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(1), 1-13
• Kuran, K. (2002), Adil Türkoğlu (Edt.), Öğretmenlik mesleği niteliği ve önemi, Öğretmenlik Mesleğine Giriş, (s 253-278) içinde. Mikro Yayınları.
• Lansdown, G. (2001). Promoting children’s participation in democratic decision-making. Innocenti Insight.
• Leicester, M. (2009). Teaching critical thinking skills. Bloomsbury Publishing
• Lipman, M. (1985). Thinking skills fostered by philosophy for children. In J. W Segal, S. F. Chipman, & R. Glaser (Eds.), Thinking and learning skills: Relating instruction to basic research (pp. 83-108). Erlbaum.
• Lundy, L. (2007). ‘Voice’is not enough: conceptualising Article 12 of the United Nations Convention on the rights of the child. British Educational Research Journal, 33(6), 927-942. https://doi.org/10.1080/01411920701657033
• Marzano, R.J., Brandt, R.S., Hughes, C.S., Jones, B.F., Rankin, S.C., and Suhor, C. C. (1988). Dimensions of thinking: A framework for curriculum and ınstruction. Association for Supervision and Curriculum Development, Alexandria.
• Mesquita-Pires, C. (2012). Children and professionals rights to participation: a case study. European Early Childhood Education Research Journal, 20(4), 565-576. https://doi.org/10.1080/1350293X.2012.737242
• Miles, M. B., and Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. Sage.
• Miri, B., David, B. C., and Uri, Z. (2007). Purposely teaching for the promotion of higher-order thinking skills: A case of critical thinking. Research in Science Education, 37(4), 353-369. https://doi.org/10.1007/s11165-006-9029-2
• Nah, K. O., and Lee, S. M. (2016). Actualizing children’s participation in the development of outdoor play areas at an early childhood institution. Action Research, 14(3), 335-351. https://doi.org/10.1177/1476750315621610
• Ompe, E., and Sugiyono, L. D. P. (2019). Managing children participation ın elementary education ın south manokwari. Internatıonal Journal Of Scıentıfıc & Technology Research, 8(6), 232-235.
• Ormrod, J. E. (2011). Human learning. Merrill.
• Paul, R., and Elder, L. (2019). The miniature guide to critical thinking concepts and tools. Rowman ve Littlefield. https://doi.org/10.5771/9781538133842
• Prout, A. (2002). Researching children as social actors: An introduction to the children 5–16 programme. Children and Society, 16, 67–76. https://doi.org/10.1002/chi.710
• Şahin, Ç., ve Çakmak, N. (2016). Altı şapkalı düşünmeye ve örnek olaya dayalı çalışma yapraklarının eleştirel düşünme becerisi açısından incelenmesi: Isı ve sıcaklık. Journal of the Turkish Chemical Society, 1 (1), 31-62.
• Şahin, M. K., ve Akman, B. (2018). Erken çocukluk döneminde düşünme becerilerinin gelişimi. Millî Eğitim Dergisi, 47(218), 5-20.
• Şallı-İdare, F. (2018). Okul öncesi eğitim ortamlarında çocuk katılımı ile ilgili çocukların ve öğretmenlerinin görüşlerinin incelenmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Save the Children (2023, 12 Nisan). Save the children’s participation for schools. http://www. participationforschools.org.uk/.
• Shier, H., Méndez, M. H., Centeno, M., Arróliga, I., and González, M. (2014). How children and young people influence policy‐makers: Lessons from Nicaragua. Children and Society, 28(1), 1-14. https://doi.org/10.1111/j.1099-0860.2012.00443.x
• Sinclair, R. (2004). Participation in practice: Making it meaningful, effective and sustainable. Children and Society, 18(2), 106-118. https://doi.org/10.1002/chi.817
• Smith, A. B. (2002). Interpreting and supporting participation rights: Contributions from sociocultural theory. The International Journal of Children Rights, 10(1), 73-88. https://doi.org/10.1163/157181802772758137
• Pekince, P., ve Avcı, N. (2016). Okul öncesi öğretmenlerinin erken çocukluk matematiği ile ilgili uygulamaları: Etkinlik planlarına nitel bir bakış. Kastamonu Eğitim Fakültesi Dergisi, 24(5), 2391-2408.
• Pekince, P., and Avcı, N. (2018). Children’s perspective on the right of self-determination. International Electronic Journal of Elementary Education, 10(4), 431-439. https://doi.org/10.26822/iejee.2018438133
• Quinn, V. (1997). Critical thinking in young minds. David Fulton.
• Robson, S. (2016). Self‐regulation and metacognition in young children: Does it matter if adults are present or not? British Educational Research Journal, 42(2), 185-206. https://doi.org/10.1002/berj.3205
• Simovska, V. (2004). Student participation: a democratic education perspective- experience from the health‐promoting schools in Macedonia. Health Education Research, 19(2), 198-207. https://doi.org/10.1093/her/cyg024
• Tangney, S. (2014). Student-centred learning: a humanist perspective. Teaching in higher Education, 19(3), 266-275. https://doi.org/10.1080/13562517.2013.860099
• Tok, E., ve Sevinç, M. (2010). Düşünme becerileri eğitiminin eleştirel düşünme ve problem çözme becerilerine etkisi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27(27), 67-82.
• Torun, N. (2011). Fen ve teknoloji öğretmenlerinin eleştirel düşünme eğilimleri ile duygusal zekâ düzeyleri arasındaki ilişki [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Çukurova Üniversitesi.
• Tozduman Yaralı, K. (2019). Okul öncesi çocukların eleştirel düşünme becerilerine öyküleştirme yöntemine dayalı eğitim programının etkisi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Tuğrul, B. (2006). Okul öncesi dönemde düşünme becerilerinin gelişmesinde yaratıcı bir süreç olarak drama. Yaratıcı Drama Dergisi, 1(2), 67-80. https://doi.org/10.21612/yader.2006.016
• Turnšek, N. (2016). Teachers’ implicit theories on child participation in preschool. Athens Journal of Education, 3(1), 7-18. https://doi.org/10.30958/aje.3-1-1
• Tozduman Yaralı, K., ve Aytar, F.A.G. (2020). The critical thinking skills test for 5-6 year-old children (CTTC): A study of validity and reliability. İlköğretim Online (elektronik). https://doi.org/10.17051/ilkonline.2020.730757
• Tozduman Yaralı, K. (2020). Gelişimsel açıdan eleştirel düşünme ve çocuklarda eleştirel düşünmenin desteklenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 48, 454-479. https://doi.org/10.9779/pauefd.536546
• United Nations International Children’s Emergency Funds- UNICEF. (2023, 10 Mayıs). Çocuk katılımı el kitabı. https://l24.im/l6csSvf
• O’Reilly, C., Devitt, A., and Hayes, N. (2022). Critical thinking in the preschool classroom-A systematic literature review. Thinking Skills and Creativity, 46, 101110. https://doi.org/10.1016/j.tsc.2022.101110
• Vanner, C. (2014). ‘We are the Assets of the School’: Children’s participation rights in a school health and nutrition project in el salvador. The International Journal of Children’s Rights, 22(2), 339-360. https://doi.org/10.1163/15718182-02202005
• Williams Howe, C. (2023, 5 Mayıs). How to raise critical thinkers in a world that desperately needs them. Retrieved from http://www.parent.com.
• Yıldırım, H. İ., ve Yalçın, N. (2008). Eleştirel düşünme becerilerini temel alan fen eğitiminin fen bilgisi öğretmen adaylarının problem çözme becerilerine etkisi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28(3), 165-187.
• Zorbay Varol, S. (2019). Okul öncesi eğitim kurumlarında çocukların katılımının ve etkileyen durumların incelenmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Gazi Üniversitesi.