Medya Merkezli Kahraman Dönüşümü: Alp/Alperenden Postmodern Delikanlılığa

Year 2020, Volume: 16 Issue: 128, 126 - 137, 18.12.2020

Mehmet Emin Bars

Abstract

Televizyon günümüzde toplumda sosyokültürel değişmeleri sağlayan en önemli araçlardan biridir. Televizyon yeni bir kültür yaratırken en önemli kaynağını da halk kültürü oluşturmuştur. Televizyon ulusal sınırları ortadan kaldırmış, kültürler arası etkileşimi hızlandırmış/artırmıştır. Farklı kültürleri daha yakından tanımaya başlayan halk kitlesi yeni imge, tema ve bakış açılarıyla tanışmıştır. Televizyon belli bir izleyici kitlesine ulaşmak ve bunu korumak için halkın sözlü hafızasından yararlanmıştır. Görsel imge ve anlatımlardan geniş biçimde yararlanılan televizyonda söz, sözlü ve yazılı kültür ortamlarındaki gücünü yitirmiştir. Sözlü anlatılardaki uzun olay/kişi/mekân tasvirleri yerini izleyicilerin yaşam sahnesini canlandırmaya bırakmıştır. Televizyon yeni toplumsal karakterler yaratmıştır. Elektronik kültür ortamının kahramanı, hedef kitlenin zihinsel ve kültürel birikimine uygun olarak oluşturulmuştur. Bu çalışmada destan kahramanı alpın/alperenin elektronik kültür ortamındaki yeni bağlamında şekillenen/dönüşen/değişen formu incelenmiştir. Destan kahramanının yeni sosyo-kültürel bağlamda aldığı biçim televizyon yapımlarından yola çıkılarak açıklanmaya çalışılmıştır. Önce televizyonun Türk sosyokültürel alanda meydana getirdiği değişimler ele alınmış, daha sonra bazı dizi kahramanlarının destan kahraman modeliyle ilişkileri incelenmiştir. Çalışmanın sonucunda sözlü geleneğin anlatı kahramanlarının bağlam değişimiyle birlikte yeni anlamlarla donatıldığı görülmüştür. Sözlü kültür ortamının kahraman kalıbı değişmiş, televizyonlarda meydana getirilen yeni kahraman tipi hedef kitlenin beklentilerine göre şekillenmiştir. Yeni postmodern kahraman, eski destan kahramanının işlevlerini sürdürmüş; ancak işlevlerin muhteva ve ele alınış tarzı değişmiştir. Bağlamsal yapının değişimi yeni ihtiyaç ve işlevler meydana getirmiştir. Bu durum anlatıların türsel yapısını da değiştirmiştir. Kültürel unsurlar zamana/mekâna göre değişirken geleneksel Türk anlatı kahramanı da bu değişimden etkilenmiştir. Yeni anlamlarla karşımıza çıkan geleneksel kahraman kendisini güncellemiştir. Sözlü kültür ortamının alpı/alpereni yerini elektronik kültürün postmodern delikanlısına bırakmıştır.

Keywords

Televizyon, alp/alperen, kahraman, delikanlılık, dönüşüm

References

• Balkaya, Adem. Halk Anlatılarında Kahramanın Yardımcıları Anatomik Sınırlılığı Aşmadan Kutsalın Görüntü Biçimlerine. Erzurum: Fenomen Yayınları, 2015.
• Bang, W. ve R. Rahmeti Arat. Oğuz Kağan Destanı. (hzl. Muharrem Ergin). İstanbul: Hülbe Yayınları, 1988.
• Bayat, Fuzuli. Oğuz Destan Dünyası - Oğuznamelerin Tarihî, Mitolojik Kökenleri ve Teşekkülü. İstanbul: Ötü-ken Neşriyat, 2006.
• Ben Amos, Dan. “Şartlar ve Çevre İçinde Folklorun Bir Tanımına Doğru”. (çev. Metin Ekici). Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 1. (hzl. M. Öcal Oğuz, Metin Ekici, Nebi Özdemir, Gülin Öğüt Eker ve Selcan Gürçayır Teke). Ankara: Geleneksel Yayıncılık, 2006.