KAZAK TÜRKLERİNİN TÖRENSEL GÜNLERDEKİ YEMEKLERİ VE BU BAĞLAMDA GERÇEKLEŞTİRİLEN RİTÜELLER

Year 2021, Volume: 17 Issue: 131, 219 - 229, 20.09.2021

Halil Çetin

Abstract

Türk topluluklarında yemek kültürü oldukça gelişmiştir. Türk toplulukları yemeği sadece bir beslenme durumu olarak görmemiş, toplumsal statünün de yansıtılması olarak görmüştür. Türk kültürünü en iyi yansıtan eserlerden birisi olan Dede Korkut Kitabı’nda da bu yemek ve statü arasındaki ilişkiyi anlatan çocuğu olmayana kara koyun yahnisi getirilmesi bu duruma örnektir. Türk topluluklarında doğum, evlenme ve ölüm sonrası yemekli törenler yapılmıştır. Kazak toplumunda bazı törensel günlere özgü birtakım yemekler yapılmaktadır. Örneğin beşparmak yemeği gelen misafir için özel olarak yapılır ve beşparmak yemeği sofradaki kişilerin statülerine, soy ve yaşlarına göre bölünerek bir ritüel eşliğinde sunulur. Evlenen çiftlere kız tabağı ve erkek tabağı hazırlanır ve bu yemek ritüelinde bazı inançsal pratikler uygulanır. Gelinin hamile olduğunu öğrenen aile bireyleri tarafından sevinçlerini paylaşmak için yemekli bir tören gerçekleştirilir. Yeni doğum yapmış kadına ailesi veya eşi tarafından koyun kesilir. Kesilen koyun anneye ve çocuğa yedirilir ve bu yemekli törende birtakım inançsal pratikler uygulanır. Bu uygulamanın kimler tarafından ve ne şekilde gerçekleşti-rildiği, anneye ve çocuğa nasıl bir faydası olduğu çalışmada değerlendirilmiştir. Çalışmada, yemek kültürünün Kazak halkının misafir ağırlama kültürü bağlamında, törene veya eve misafir olarak gelenlerin sofrada nereye oturacağı, onlara hangi yemeklerin sunulacağı ve bunu kimlerin sunacağı yemek töreni ritüeli çerçevesinde incelenmiştir. Bu yemekler, kültür içerisinde değerlendirildiğinde kişinin toplum içindeki yerini, inanç ve geleneklerini yansıtmaktadır. Ayrıca bu önemli günlerde yapılan yemekler, insanları bir araya getiren, onların ortak kültürel değerleri paylaşılmasını sağlayan ve psiko-sosyal açıdan da değerlendirilmesini sağlayan durumdur. Bu çalışmada, Kazak halkı arasında gerçekleştirdiğimiz saha çalışmaları verilerine dayanarak tören ve yemek bağlamında uygulanan inançsal pratiklerin, Kazak halkının yemek kültürü ile ilgili toplumsal bakış açısının yansıması, sofra kültürü anlayışı ve törensel günlerdeki uyguladıkları pratikler, yemek kültürünün misafir ağırlama geleneğine yansıması değerlendirilmiştir.

Keywords

kültür, Kazak toplumu, yemek, kutlamalar, ritüeller

References

• Batu, Ali. “Kazak-Türk Mutfak Kültüründe (Dastarhan) Gastronomi”, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergi-si (Ağustos 2016): 1-16.
• Beşirli, Hayati. “Yemek, Kültür ve Kimlik”, Milli Folklor 87 (Güz 2010): 159-169.
• Demirci, Hikmet. Sosyokültürel Değişim Sürecinde Kazak Ailesi ve Çocuk Terbiyesi (Sözlü Tarih Araştırma-sı). Yayınlamamış doktora tezi, Kayseri: Erciyes Üniversitesi, 2013.