Traces of Initiation Rite in Propp’s book “The Historical Roots of Fairy Tales”

Year 2025, Volume: 19 Issue: 145, 157 - 168, 19.03.2025

Anastasiia Zherdieva , Leyla Çiğdem Dalkılıç

https://doi.org/10.58242/millifolklor.1337728

Abstract

The Soviet scientist and folklorist Vladimir Yakovlevich Propp devoted almost his entire scientific ca-reer to the study of fairy tales. Although the widely known work Morphology of the Folktale was translated into many languages, the book The Historical Roots of Fairy Tales did not become popular due to the politi-cal situation in USSR. This book has not been translated widely into foreign languages, including Turkish. The aim of this article is to introduce Propp’s book, in which the historical roots of fairy tales were exam-ined. The book takes an important place in the world folklore. This article is aimed at analysing the motifs of initiation rites within the framework of Propp’s theory. Considering fairy tales as products derived from myth, Propp at the same time observed that fairy tales came from an initiation rite. Initiation is a rite of passage into adulthood. Before the rite, an initiate was taught the necessary knowledge and skills, after which he had to pass a kind of exam. Those who passed the rite received a higher social status. Young men became full members of society. Thus, fairy tales usually begin with the fact that a child leaves his home, and end with the fact that he, having passed all adventures, returns home a married or rich man. Before the initiation rite, children were taken to the forest, where they were trained and received all the necessary knowledge to become full-fledged members of the society where they lived. During the rite, the death of initiates and their resurrection were staged. Boys were supposed to die and then be resurrected as grown-up men. This is so-called form of “temporary death”. This meant that the boy was symbolically burned, boiled, or chopped into pieces. The phases of the initiation rite appear as different motifs in fairy tales. Since the initiation rite was also seen as a journey to the after world, the motif of the afterlife is the second important element of any fairy tale. In his research Propp showed that the magical world where a fairy tale hero goes is the underworld; the forest in fairy tales is the border between the two worlds; Baba Yaga is a guardian of the other world. In Russian folklore, Baba Yaga plays an important role in the journey to the other world, in Turkish fairy tales, her role plays Dew Mother. Based on this theory, we tried to show that the two fairy tale characters, although belonging to different cultures, have common mythological roots. We don’t claim that Baba Yaga and Dew Mother are the same character, but they have similar functions. Thus, we aim to analyse such motives as leaving home, passing difficult exams, cutting body into pieces, journey to the other world, which reflect the traces of initiation rites, through the mentioned above Russian and Turkish fairy tale character. In this article, we tried to use Propp’s theory to analyze the role of the Russian fairy tale character Baba Yaga in fairy tales. In order to better understand the characteristics of this character, as well as to find a reflection of the motifs associated with initiation rites, we compared Baba Yaga with the character of Turkish folk tale, Dew Mother.

Keywords

Vladimir Propp, roots of fairy tales, initiation rite, Baba Yaga, Dew Mother.

Propp’un “Olağanüstü Masallarin Tarihsel Kökenleri” Eserinde Erginleme Töreninin İzleri

Abstract

Neredeyse tüm bilimsel kariyerini masal incelemelerine adayan Sovyet bilim insanı, halkbilimci Vla-dimir Yakovleviç Propp’un geniş çevrelerce bilinen “Masalın Biçimbilimi” eseri birçok dile kazandırılması-na rağmen, “Olağanüstü Masalların Tarihsel Kökenleri” SSCB’deki siyasi iklim nedeniyle, yazıldığı tarih üzerinden neredeyse yüz yıla yakın bir zaman geçmesine rağmen Türkçe de dâhil olmak üzere önde gelen yabancı dillere henüz çevrilmemiştir. Bu makalede dünya folkloru için önemli bir yere sahip olan olağanüs-tü masalların tarihsel kökenlerinin ele alındığı eserin hem tanıtılması hem de kaynakta yer alan erginleme töreninin masallardaki izlerinin Propp’un teorisi üzerinden incelemesi amaçlanmaktadır. Propp masalları mitten türeyen ürünler olarak görmekle birlikte masalın erginleme töreninin bir uzantısı olduğunu varsay-maktadır. Yetişkinliğe geçiş töreni olan erginleme, töreni başarı ile geçenlere daha yüksek bir sosyal statü veren, genci topluma dâhil ederek evlenme hakkı sunan, çeşitli sınavlara dayalı sert ve disiplin içindeki bir eğitim metodunu kapsar. Erginleme töreni öncesinde çocuklar ormana götürülür. Toplumun tam ve daimi üyeleri olabilmeleri için gerekli tüm bilgiler öğretilir. Ardından gençlerin ölümü ve yeniden dirilişinin can-landırıldığı tören gerçekleştirilir. Masallar da genellikle küçük bir çocuk olarak masal kahramanının evin-den bir nedenle uzaklaşması ile başlar, çeşitli maceralar yaşaması ve evlenip veya daha zengin biri olup eve dönmesi ile de sona erer. Erginleme töreninde gencin öldüğü ve yetişkinliğe ermiş, yeni bir kişi olarak dirildiği düşünülür. Geçici ölüm olarak adlandırılan bu eylem masallarda çocuğun sembolik olarak yakılma-sı, kaynatılması veya parçalara ayrılması olarak yer eder. Erginleme töreninin aşamaları masallarda bunun gibi birçok farklı motif olarak karşımıza çıkar. Erginleme töreni aynı zamanda öteki dünyaya yolculuk olarak görüldüğünden, öteki dünya motifi masalın ikinci önemli unsurunu oluşturur. Propp araştırmalarında masal kahramanının gittiği büyülü dünyanın ölüler diyarı; masaldaki ormanların iki dünya arasındaki sınır, Baba Yaga’nın ise onun koruyucusu olduğunu gösterir. Rus masallarında Baba Yaga ile incelenen erginle-me töreninin izlerini yansıtan masal motiflerinin Anadolu’da geçen Türk masallarındaki Dev Anası karakte-rinin yer aldığı anlatılarla benzerlik gösterdikleri saptanmıştır. Buradan hareketle farklı kültürlere ait masal kahramanlarının, benzer prototiplerin yansıması oldukları ortaya konmaya çalışılmıştır. İddiamız Baba Yaga’nın Dev Anası olduğu noktasında olmayıp Baba Yaga ile Dev Anası’nın fonksiyon itibariyle birbirine benzerlik gösterdiğidir. Böylelikle erginleme töreninin izlerini yansıtan evden ayrılma, zorlu sınavları geç-me, parçalara ayırma, öteki dünyaya yolculuk gibi motiflerin adı geçen Rus ve Türk masal karakterleri üzerinden incelenmesi hedeflenmiştir. Rus masal kahramanı Baba Yaga’nın masallarda temelinde oynadığı rol ve özellikleri, Propp’un teorisi temelinde derinlemesine tanıtılmaya çalışılmıştır. Bu özelliklerin anlaşıla-bilir olması ve de erginleme töreni ile ilintili masal motiflerinin diğer masallardaki yansımalarını ortaya koyabilmek adına Baba Yaga, Dev Anası karakteriyle masallardan derlenen örneklerle karşılaştırmalı olarak sunulmuştur.

Keywords

Vladimir Propp, masalın kökenleri, erginleme töreni, Baba Yaga, Dev Anası

References

• Afanasyev, Aleksandr Nikolayeviç. Narodnıe Russkie Skazki. St. Petersburg: Lenizdat, 1983.
• Aleksandrova, Ksenia Mikhailovna. “Obraz Babı-Yagi v Ustnom Narodnom Tvorçestve: Perehod iz Mifo-logii v Skazku”. Naukasfera: Filologiçeskie Nauki 11 (2021): 163-166.
• Bahadur, Yeliz. “Türk Dünyası Masallarında İyi Huylu Devler ve Fonksiyonları”. Uluslararası Uygur Araştırmaları Dergisi 14 (2019): 121-134.
• Bayat, Fuzuli. Türk Mitolojik Sistemi 2: Kutsal Dişi, Mitolojik Ana, Umay Paradigmasında İlkel Mitolojik Kategoriler, İyeler ve Demonoloji. İstanbul: Ötüken, 2007.
• Boas, Franz. “The Social Organization and the Secret Societies of the Kwakiutl Indians”. Report of the United States National Museum for the Year Ending, (1895): 309-738.
• Boratav, Pertev Naili. Az Gittik Uz Gittik. Ankara: Bilgi Yayınevi, 1969.
• Boratav, Pertev Naili. Zaman Zaman İçinde. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1958.
• Danilyuk, Elena Mihaylovna. “İskajennıe Obrazı Slavyanskoy Mifologii, Doşedşie do Sovremennosti”. Materialı V Mejdunarodnoy Nauçnoy Konferentsii, Cilt 2, (2022): 601-605.
• Dundes, Alan. “From Etic to Emic Units in the Structural Study of Folktales”. Journal of American Foklore 75, 296 (1962): 95-105.
• Ergun, Pervin. Eskişehir Masalları. Ankara: Grafiker Yayınları, 2014.
• Fischer, Jacob. “The Sociopsychological Analysis of Folklore”. Current Anthropology 4, 3 (1963): 235-296.
• Gennep, Arnold. The Rites of Passage. Chicago: University of Chicago Press, 1960.
• Hendricks, William. “Folklore and the Structural Analysis of Literary Texts”. Language and Style 3, (1970): 83-121.
• Karadağ, Metin ve Mehmet Akkaya. Kazdağı Masalları. Ankara: Balıkesir Rotary Kulüp Yayınları, 1997.
• Köngaes-Maranda, Elli and Maranda, Pierre. Structural Models in Folklore and Transformational Essays, Berlin, Boston: De Gruyter Mouton, 1971.
• Kunos, Ignacs. Oszmán-Török Népköltésı Gyüjtemény. I. Kötet: Oszman-Török Népmesék. Budapest: Kiadja a Maygar Tudomanyos Akademia, 1887.
• Kunos, Ignacs. Oszmán-Török Népköltési Gyujtemény. II. Masodik Kötet: Oszman-Török Népmesék és Népdalok. Budapest: Kiadja a Maygar Tudomanyos Akademia, 1889.
• Loeb, Edwin. Tribal Initiations and Secret Societies. Berkeley: University of California Press, 1929.
• Malinovski, Bronislav. Rol Mifa v Jizni. Magiya, Nauka, Religiya. (s. 94-108) içinde. Moskva: Refl-buk, 1998.
• Nathorst, Bertel. Formal or Structural Studies of Traditional Tales: The Usefulness of Some Methodological Proposals Advanced by Vladimir Propp, Alan Dundes, Claude Lévi-Strauss and Edmund Leach. Stock-holm: Almquist & Wiksell, 1969.
• Naumenko, Georgiy. Mifı Russkogo Naroda: Geroi Skazaniy, Legend i Predaniy. Tula: Rodniçok; Moskva: Ast, 2014.
• Neklyudov, Sergey Yureviç. “Vladimir Propp: ot “Morfologii” k “İstorii” (K 75-letiyu Opublikovaniya “İstoriçeskih Korney Volşebnoy Skazki”)”. Novıy Filologiçeskiy Vestnik 2, 57 (2021): 100-132.
• Ögel, Bahaeddin. Türk Mitolojisi II (Kaynakları ve Açıklamaları ile Destanlar ve Efsaneler). Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1995.
• Öksüz, Gamze. Rus Mitolojisi. İstanbul: Çeviribilim, 2014.
• Özakın, Duygu. “Baba Yaga: Rus Folklorunda Cadı ve Anne Arketipi Bağlamında Yaşlanan Kadın Bedeni-nin Şeytanlaştırılması”. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi 15, 37 (2022): 151-165.
• Özdemir, Serdar Deniz. Türk Halk Anlatılarında Devler. Çanakkale: Paradigma Akademi Yayınları, 2022.
• Petruhin, Vladimir Yakovleviç. Naçalo Etnokulturnoy İstorii Rusi IX-XI vekov. Smolensk: Rusiç; Moskva: Gnozis, 1995.
• Propp, Vladimir Yakovleviç. İstoriçeskie Korni Volşebnoy Skazki. Leningrad: izd. Leningradskogo universi-teta, 1986.
• Sakaoğlu, Saim. Gümüşhane Masalları. Ankara: Atatürk Üniversitesi Yayınları, 1973.
• Sarpkaya, Seçkin. Türklerin Şeytani Masalları. Ankara: Karakum Yayınevi, 2017.
• Seyidoğlu, Bilge. Erzurum Halk Masalları üzerinde Araştırmalar (Metinler ve Açıklamalar). Ankara: Ata-türk Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Yayını, 1975.
• Stomatova, Svetlana ve Marianna Meryem Kama. “Rus Folklorunda Baba Yaga Karakterinin Çift Yönlülü-ğü”. BUGU Dil ve Eğitim Dergisi 4, 1 (2023): 79-93.
• Taner, Nuri. “Masal Metinlerine göre Devlerin Anatomik Yapıları, Yaşama Biçimleri ve Masallardaki İşlevleri” II. Uluslararası Karacaoğlan ve Çukurova Halk Kültür Sempozyum Bildirileri (1991): 229-244.
• Tezel, Naki. Türk Masalları I. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1990.
• Türkeş Günay, Umay. “Türk Masallarında Geleneksel ve Efsanevi Yaratıklar”. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi 2, 3-4 (2009): 84-115.
• Uzelli, Gönül. Slav Mitolojisi: İnanışlar ve Söylenceler. İstanbul: YKY, 2016.
• Webster, Hutton. Primitive Secret Societies: a Study in Early Politics and Religion. New York: Macmillan, 1908.
• Yılmaz, Bora. “Türk Halk Anlatılarında Devler ve Devlerin Mitolojik Ana ile İlişkisi”. Sosyal Bilimler Dergisi 9, 6 (2022): 163-171.
• Yücel, Ayşe. “Masallarda Dev ve Yaradılış Destanındaki Benzerlikler”. Millî Folklor 10, 39 (1998): 38-45.
• Zabılin, Mihail Mihailoviç. Russkiy Narod: Ego Obıçai, Obryadı, Predaniya, Sueveriya İ Poeziya. Moskva: Berezina, 1880.
• Zelenin, Dmitriy. Velikorusskiye Skazki. Petrograd: Orlova, 1915.