Sözlü Hukukun Yazılı Hukuka Yansıması: Silifke Örneği

Year 2025, Volume: 19 Issue: 145, 88 - 103, 19.03.2025

İmran Gündüz Alptürker , Eminenur Dal Eğe

https://doi.org/10.58242/millifolklor.1360767

Abstract

Bu çalışmada, Mersin ilinin Silifke ilçesindeki halk hukuku uygulamaları ve sözlü hukuk normlarından yazılı hukuka geçen kanun maddeleri incelenmiştir. Kadim zamanlardan günümüze kadar topluluklar hâlinde yaşayarak belirli bir toplumsal düzen ve disiplin içinde hayati faaliyetlerin gerçekleştirilmesinde, birlikte yaşamanın bir gereği olarak ortaya çıkan, toplumsal düzeni ve disiplini sağlamayı olanaklı kılan kurallar bütünü hukuk olarak tanımlanmaktır. Hukuk toplumsal yaşamın düzenlenmesinde, insanlar arasında hak kavramının korunmasını; sosyal tutum ve davranışların yönlendirilmesini, hak, adalet, dayanışma gibi olgula-rın yanı sıra hoşgörü ve saygı gibi soyut kavramların, topluma somut bir kural olarak benimsetilmesini sağ-lar. Toplumsal dayanaklarla güçlenen sosyal normlar, halk hukukunun işlevselliğini ve sürekliliğini ortaya koyar. Söz ve kalıplaşmış davranışların oluşturduğu halk hukuku, zaman içerisinde sözlü ifadeden yazılı ifade şekline evrilerek günümüz modern hukukunun oluşumuna kaynaklık etmiştir. Bu bağlamda bakıldığın-da sözlü hukuk ve yazılı hukukun birbirleriyle eklektik bir ilişki içinde olduğu görülmektedir. Nitekim yazılı hukuka geçişte sözlü hukuktan alınan yaptırım, ödül, ceza ve buna bağlı olarak yapılan uygulamaların toplumun yapısına uygunluğunun önem arz ettiği görülmektedir. Yanı sıra hukuk sistemleri içerisinde yazılı hukuk başlığı ile beraber sözlü hukuk da yer almaktadır. Hukuk literatüründe sözlü hukuk olarak ifade edilen halk hukuku, diğer adıyla örf ve âdet hukuku, toplumun uzun bir süre boyunca uyguladığı geleneksel kuralları içererek toplumun örf ve âdetlerini hukuki düzenlemelerde bir referans noktası olarak kullanmak-tadır. Yazılı hukukun eksik kaldığı veya belirsizlik yaratan durumlarda, örf ve âdet hukuku devreye girebi-lir. Bazen yazılı hukukun eksikliklerini tamamlamak veya uygulama konusunda rehberlik etmek amacıyla örf ve âdet hukukuna başvurulabilir. Özellikle, belirli bir konuda yasal bir düzenleme olmaması durumunda, örf ve âdet hukuku o konuda normatif bir kaynak olarak kullanılabilir. TMK, mad. 1/I’de de açık şekilde ifade edilen “Hukukta asıl kaynaklarda boşluk bulunması durumunda; hâkim örf ve âdet hukukunu araştırır ve tespit ettiği örf ve âdet hukuku kaidesini uygular” maddesinden yola çıkılarak bu çalışmada halk hukuku-nun pozitif hukuka yansımasının örnekleri dava dosyaları üzerinden açıklanarak halk hukuku ile ilişkisi incelenmiştir. Bu bağlamda halk hukuku uygulamalarının canlı bir şekilde yaşatıldığı tespit edilen Silifke ilçesi örneklem olarak seçilmiştir. Çalışmada 2022-2023 yılları arasında 12 kişi ile mülakat gerçekleştirilmiş-tir. Yörede tespit edilen uygulamalardan yola çıkarak yazılı ve sözlü hukuk arasındaki ilişkinin tespiti için yargıtay kararlarındaki dava dosyaları incelenmiştir. İnternet ortamından derlenen mahkeme tutanaklarının dokümanları incelenerek durum analizi yapılmıştır. Silifke yöresinde tespit edilen “hısımla evlilik yasağı”nın TMK 129. maddesinde, nişanın bozulması durumunda hediyelerin iadesi sürecinin ise TMK 122. maddesin-de konu edildiği, ayrıca “limonculuk” mesleğindeki ticari anlaşmazlıkların yargı sürecinde örf ve âdetlere bakılarak karar verildiği belirlenmiştir. Bu bağlamda bilimlerin birikimsel olduğu önermesini doğrular nite-likte yazılı hukukun da toplumun gelenek görenek, ortak norm ve değerlerinden beslenerek şekillenen sözlü hukuk kurallarını işlevsellikleri oranında dinamik bir şekilde işlettiği görülmektedir.

Keywords

Hukuk, halk hukuku, sözlü hukuk, yazılı hukuk, Silifke.

Ethical Statement

Mersin Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Etik Kurulu tarafından 23.08.2022 tarih ve 320 sayılı kararı ile etik yönden uygun bulunmuştur.

Supporting Institution

Bu çalışma Mersin Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimince 2022-2-TP2-4752 Proje Numarası ile desteklenmiştir.

Project Number

2022-2-TP2-4752 Proje Numarası

Thanks

İlginiz için teşekkür ederim.

Reflection of Oral Law on Written Law: The Case of Silifke

Abstract

In this study, folk law practices and legal articles that passed from oral law norms to written law in the Silifke district of Mersin province were examined. Law is defined as the set of rules that have emerged as a requirement of living together and made it possible to maintain social order and discipline in the realization of vital activities within a certain social order and discipline by living in communities from ancient times to the present day. Law ensures that abstract concepts such as tolerance and respect, as well as concepts such as rights, justice and solidarity are adopted as concrete rules by society in regulation of social life, protection of the concept of rights among people and direction of social attitudes and behaviors. Social norms strengthened by social foundations reveal the functionality and continuity of folk law. Folk law, formed by words and stereotyped behaviors, evolved from oral expression to written expression over time and became the source of the formation of today's modern law. When viewed in this context, it can be seen that oral law and written law have an eclectic relationship with each other. As a matter of fact, in the transition to written law, it is seen that it is important that the sanctions, rewards, punishments and related practices taken from oral law comply with the structure of the society. In addition to written law, oral law is also included in legal systems. Folk law, also known as customary law, which is referred to as oral law in the legal literature, includes the traditional rules that the society has applied for a long time and uses the customs and traditions of the society as a reference point in legal regulations. In cases where written law is incomplete or creates uncertainty, customary law may come into play. Sometimes, customary law can be used to complete the deficiencies of written law or to provide guidance on implementation. In particular, in the absence of a legal regulation on a particular subject, customary law can be used as a normative source on that subject. Based on the Article. 1/I of the TMK which states that “In case there is a gap in the original sources in the law; the judge investigates the customary law and applies the rule of customary law”, this study examines the reflection of folk law on positive law by explaining the examples of the reflection of folk law on positive law through case files and examining its relationship with folk law. In this context, Silifke district, where it was determined that folk law practices were kept alive, was chosen as a case. In the research, interviews were conducted with 12 people between 2022 and 2023. In the study, case files in the Supreme Court decisions were examined to determine the relationship between written law and oral law, based on the practices identified in the region. The situation analysis was made by examining the documents of the court minutes compiled from the internet. It has been determined that the "prohibition of marriage with relatives" in the Silifke region is covered in Article 129 of the TMK, and the process of returning gifts in case of an engagement is broken in Article 122 of the TMK, and that commercial disputes in the "lemon business" profession are decided by looking at customs and traditions in the judicial process. In this context, confirming the proposition that sciences are cumulative, it is seen that written law also dynamically operates the rules of oral law, which are shaped by the traditions, common norms and values of the society, in proportion to their functionality.

Keywords

Law, folk law, oral law, written law, Silifke.

Project Number

2022-2-TP2-4752 Proje Numarası

References

• Akı, Erol. Hukukun Temel Kavramları. İstanbul: Aydın Yayınevi, 1989.
• Arli, Alim. “Halk Hukuku Uygulamaları (Van Erciş Örneği)”. Van: Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, 2020.
• Artun, Erman. Türk Halk Bilimi. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2005.
• Ataay, Aytekin. Borçlar Hukukunun Genel Teorisi. İstanbul: Der Yayınları, 1995.
• Devellioğlu, Ferit. Osmanlı Türkçesi Lûgatı. Ankara: Aydın Kitabevi, 2002.
• Dundes, Alan (Ed. M. Öcal Oğuz, Metin Ekici, Nebi Özdemir, Gülin Öğüt Eker, Selcan Gürçayır Teke). Halk Biliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 1. Ankara: Geleneksel Yayıncılık, 2006.
• Dursun, Aysun. “Türk Halk Kültüründe Hukuk Kavramı”. Yayımlanmış Doktora Tezi. Muğla: Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, 2014.
• Eroğlu, Engin. “Doğu ve Batı Arasında: Orta Asya Türk Bozkır Kültürünün Köklerine Dair”. Erzurum: Erzurum Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14 (2022): 157-177.
• Görgün, Şanal. Hukukun Temel Kavramları. Ankara: Yetkin Yayınları, 1996.
• Gözler, Kemal. Hukukun Temel Kavramları. Bursa: Ekin Yayınları, 2014.
• Karahan, Sami. Ticari İşletme Hukuku. İstanbul: Yetkin Hukuk Yayınları, 2013.
• Kurnaz Şahin, Feyza (2013). “İlk TBMM’nin Tasarruf Tedbirlerine Bir Örnek; Düğünlerde Men’i İsrâfat Kanunu ve Kamuoyundaki Yansımaları” Atatürk Dergisi, Cilt: 2 Sayı: 1, 25 – 55.
• Oğuz, Öcal. Somut Olmayan Kültürel Miras Nedir? Ankara: Geleneksel Yayıncılık, 2013.
• Oğuz, Öcal. “Yazılı Hukuk ve Sözlü Hukuk Açısından Evlenme Pratikleri ve “Töre Cinayetleri”, Millî Folklor 24(95): 103-113.
• Özsunay, Ergun. Medeni Hukuka Giriş. İstanbul: İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Yayınları, 1979.
• Sevindik, Azem. “Köy Odalarından Hareketle Bir Orta Anadolu Köyünün Halk Hukuku Algısı”. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 29 (2018), 27-48.
• Sevindik, Azem. Halk Hukuku ve Köy Odaları: Sivas Şarkışla Gümüştepe Köyü Örneği. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi, 2013.
• Sulu, Muhammed. Ticaret Hukukunun Kaynağı Olarak Ticari Örf ve Âdet Üzerine Bazı Değerlendirmeler. İstanbul: Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 9 (Bahar 2022).
• Zevkliler, Aydın ve Ayşe Havutçu. Medeni Hukuk Temel Bilgiler. İstanbul: Seçkin Yayıncılık, 2005.
• URL1:https://www.hukukihaber.net/normlar-hiyerarsisine-bir-istisna-ticari-orf-ve-âdet(ErişimTarihi: 07.07.2023).
• URL2: https://karararama.yargitay.gov.tr/# (Erişim Tarihi: 08.08.2023).
• URL3: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.4721.pdf (Erişim Tarihi: 08.08.2023).