Giritli Sırrı Paşa’nın Beş Tümel Görüşü Üzerine Bir Eleştiri

Yıl 2021, Sayı: 13, 477 - 484, 31.12.2021

Elif Özel

Öz

Bu çalışmada Giritli Sırrı Paşa’nın beş tümel anlayışının İslam mantık tarihinde süregelen yaklaşımdan farklılığını ortaya koyduktan sonra onun tanım teorisi ile olan ilişkisini açıklıyoruz. Daha sonra da bu yaklaşımın ne tür sorunlar ortaya çıkarabileceğini belirtiyoruz. Buna göre gelenekte beş tümel kahir ekseriyetle cins, tür, ayrım, özgülük ve genel ilinti olarak incelenirken Giritli Sırrı Paşa cins, tür, ayrım, ayrılan ilinti ve ayrılmayan ilinti olarak olarak sayılır. Tanım teorisi genel olarak beş tümel üzerine kuruludur. Bu yönden bakıldığında bir tanıma ayrılan ilinti ve ayrılmayan katıldığında bazı sorunların doğması muhtemel görünmektedir. Bu çalışmamızda söz konusu sorunlara işaret ettik. Çözümün ise gelenekteki beş tümel anlayışına bağlı kalmak olduğunu ileri sürdük.

Anahtar Kelimeler

Mantık, Beş tümel, Giritli Sırrı Paşa, Tanım

Kaynakça

• Bingöl, Abdülkuddüs, Gelenbevî’nin Mantık Anlayışı, İstanbul: M.E.B. Yayınları, 1993.
• Emiroğlu, İbrahim, Klasik Mantığa Giriş, Ankara: Elis Yayınları, 2009.
• Gelenbevî, İsmail, Kitabü’l-Burhan, İstanbul: Dersaâdet Matbaa-i Osmaniye 1310.
• Öner, Necati, Klasik Mantık, Ankara: Bilim Yayınları, 1996.
• Özel, Elif, “Giritli Sırrı Paşa’nın Türk Düşüncesine Katkıları Mi’yârü’l-Makâl Adlı Eseri Tercümesi ve Mantık Anlayışı”, Yüksek Lisans Tezi: Gazi Üniversitesi, 2012.
• Özel, Aytekin, Tasdik Mantığı: Önermeler ve Mantıkî (Dedüktif) Kıyaslar Geleneksel Mantığa Giriş II, (Bursa: Bursa Akademi, 2020), 42-47.
• Paşa, Giritli Sırrı (Eser-i Sırri), Mi’yârü’l-Makâl, İstanbul: Mekteb-i Sanayi Matbaası, 1303.
• Süreyya, Mehmed, Sicill-i Osmanî, eski yazıdan aktaran Nuri Akbayar, cilt: 5, İstanbul: Numune Matbaacılık 1996).