Türkiye’de Ergenlerle Yapılan Grupla Psikolojik Danışma ve Psikodrama Uygulamalarına Dayalı Lisansüstü Tezlerin İncelenmesi

Year 2025, Volume: 14 Issue: Eğitim Bilimleri Ek Sayısı, 133 - 148, 23.10.2025

Canan Ataman , Rabia Dumanlikaya , Özlem Şener

Abstract

Grupla psikolojik danışma ve psikodrama; ergenlerin duygusal, sosyal ve bilişsel gelişimlerini desteklemede etkili müdahale yöntemlerindendir. Araştırmanın amacı, 2010-2025 yılları arasında Türkiye'de ergenlerle yapılan grupla psikolojik danışma ve psikodrama temelli 27 lisansüstü tezi; içerik, yöntem ve etkililik açısından değerlendirerek, Türkiye’de ergen bireylerde karşılaşılan problemin/lerin yoğunlukta ne olduğunun tespit edilmesiyle beraber alan uzmanlarına ve araştırmacılara katkı sunmaktır. Araştırma 12-18 yaş grubuna yönelik grupla psikolojik danışma ve psikodrama uygulamalarını inceleyen ilk sistematik derleme olmasıyla özgün bir araştırmadır. Araştırmada sistematik derleme yöntemi kullanılmış; veriler içerik analiziyle incelenmiştir. Tezler; düzeyleri, yıllara göre dağılımı, üniversite türleri, üniversiteler, konular, kuramsal psikoterapi ve teknikleri, örneklem türü, grup katılımcı sayısı, toplam katılımcı sayısı, oturum sayısı, araştırma modeli, analiz yöntemleri ve etkililik durumuna dair veriler sunulmuştur. Araştırma sonucunda; ergenlerle grupla psikolojik danışma uygulamalarında akran zorbalığı, psikolojik dayanıklılık ve sosyal beceri temaları öne çıkarken; en sık tercih edilen kuramsal yaklaşımlar Bilişsel Davranışsal, Psikodrama ve Çözüm Odaklı yaklaşımlar olmuştur. Çalışmalar genellikle lise düzeyinde, 6-12 kişilik gruplarla ve toplam 6-10 arası oturumlar olarak yürütülmüştür. Tezlerin 26’sında uygulamaların etkili, 1’inde etkili olmadığı görülmüştür. Ortaokul düzeyinde, karşılaştırmalı, kuramsal ve konu çeşitliliği sunan çalışmalara ihtiyaç olduğu görülmüştür.

Keywords

Ergenler , Grupla Psikolojik Danışma , Lisansüstü Tezler , Psikodrama

Ethical Statement

“Türkiye’de Ergenlerle Yapılan Grupla Psikolojik Danışma ve Psikodrama Uygulamalarına Dayalı Lisansüstü Tezlerin İncelenmesi” başlıklı çalışmanın yazım sürecinde bilimsel kurallara, etik ve alıntı kurallarına uyulmuş; toplanan veriler üzerinde herhangi bir tahrifat yapılmamış ve bu çalışma herhangi başka bir akademik yayın ortamına değerlendirme için gönderilmemiştir. Araştırma nitel araştırma yöntemlerinden sistematik derleme yöntemi ile gerçekleştirilen bir çalışma olması sebebiyle herhangi bir deneysel veya insandan toplanan veri içermemesi sebebiyle etik kurul izni gerektirmemektedir.

A Review of Graduate Theses Based on Group Psychological Counseling and Psychodrama Practices With Adolescents in Turkey

Abstract

Group psychological counseling and psychodrama are recognized as effective intervention strategies for fostering the emotional, social, and cognitive development of adolescents. This study aims to evaluate 27 postgraduate theses focused on group psychological counseling and psychodrama conducted with adolescents in Turkey between 2010 and 2025, assessing their content, methodology, and effectiveness. Additionally, the study seeks to assist field experts and researchers by identifying the most prevalent issues faced by adolescents in Turkey. This research is distinctive as it represents the first systematic review of group psychological counseling and psychodrama applications for the 12-18 age group. The systematic review methodology was employed, with data analyzed through content analysis. The theses provided data on various aspects, including levels, distribution by year, types of universities, topics, theoretical psychotherapy and techniques, sample type, number of group participants, total number of participants, number of sessions, research model, analysis methods, and effectiveness. The findings indicate that themes such as peer bullying, psychological resilience, and social skills are prominent in group psychological counseling practices with adolescents, with Cognitive Behavioral, Psychodrama, and Solution-Focused approaches being the most frequently utilized theoretical frameworks. The studies were predominantly conducted at the high school level, involving groups of 6-12 students over 6-10 sessions. The interventions were deemed effective in 26 of the theses, with only one reporting ineffectiveness. At the middle school level, there is a need for studies that provide comparative, theoretical, and subject diversity.

Keywords

Adolescents , Group Counseling , Graduate Theses , Psychodrama

Ethical Statement

During the writing process of the study “A Review of Graduate Theses Based on Group Psychological Counseling and Psychodrama Practices With Adolescents in Turkey” scientific rules, ethical and citation rules were followed. No falsification was made on the collected data and this study was not sent to any other academic publication medium for evaluation. Ethics Committee Permission is not required.

References

• Aytaç, A. N. (2023). Çözüm Odaklı Grupla Psikolojik Danışmanın Ergenlerin Özşefkat Düzeylerine Etkisi [Yüksek lisans tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi]. YÖK.
• Ağca, E. (2021). Ergenlerde problemli internet kullanımı ve benlik saygısı arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yüksek lisans tezi, İstanbul Gelişim Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü]. YÖK.
• Bayın, Ü. (2024). Dışavurumcu sanat terapi ile zenginleştirilmiş Narrative terapi temelli grupla psikolojik danışmanın ergenlerin sosyal kaygı düzeylerine etkisi [Doktora tezi, Düzce Üniversitesi]. YÖK.
• BetterHelp. (2023). Storm and stress: The turbulence of adolescence. BetterHelp.
• Bilgin, O. (2016). Çözüm odaklı kısa süreli grupla psikolojik danışmanın ergenlerin özgüven düzeyine etkisi [Doktora tezi], Sakarya Üniversitesi. YÖK.
• Bora, H. (2021). Adolesan kız futbolcuların psikolojik gelişiminde pozitif gençlik gelişimi temelli grupla psikolojik danışma uygulamalarının rolü: Deneysel bir çalışma [Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi]. YÖK.
• Çalık, M. (2018). Dışavurumcu etkinliklere dayalı yarı yapılandırılmış grupla psikolojik danışma programının ergenlerin kendini gizleme düzeylerine etkisi [Yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi]. YÖK.
• Çalık, M. (2022). Sanat terapisi odaklı grupla psikolojik danışmanın ergenlerin problem çözme becerilerine güven üzerine etkisi. Türkiye Bütüncül Psikoterapi Dergisi, 5(9), 6-18.
• Çapri, B. ve Yıldırım, H. Ç. (2018). Akran zorbalığına uğrayan ergenlerin mağduriyet algıları ve boyun eğici davranışlarına ADDT’ye dayalı grupla psikolojik danışmanın etkisi. I-SASEC 2018, 73.
• Corey, G. (2016). Theory and practice of counseling and psychotherapy (10th ed.). Cengage Learning.
• Çınar, N. (2021). İyi bir sistematik derleme nasıl yazılmalı? Online Turkish Journal of Health Sciences, 6(2), 310- 314.
• Çiçek, A. (2019). 7-14 yaş otizmli bireylerde psikodramanın etkinliğinin incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Haliç Üniversitesi]. YÖK.
• Çitemel, N. (2014). Çözüm odaklı kısa süreli grupla psikolojik danışmanın lise öğrencilerinin akran zorbalığına etkisi [Doktora tezi, Sakarya Üniversitesi]. YÖK.
• Delucia-Waack, J. L., Gerrity, D., Kalodner, C., ve Riva, M. (2004). Handbook of Group Counseling and Psychotherapy. Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
• Doğan, A. ve Cebioglu, S. (2011). Beliren Yetişkinlik: Ergenlikten Yetişkinliğe Uzanan Bir Dönem. Türk Psikoloji Yazıları, 14(28), 11.
• Dökmen, Ü. (2013). Sosyometri ve Psikodrama (ss. 21–239). Remzi Kitabevi.
• Eker, H. (2017). Affetme esnekliği kazandırma amaçlı bilişsel davranışçı yönelimli grupla psikolojik danışma uygulamasının ergenlerdeki umutsuzluk üzerindeki etkisi [Doktora tezi, Sakarya Üniversitesi]. YÖK.
• Elyaspoor, M., Maghsoudi, J. ve Ghaedi-Heidari, F. (2021). The effect of narrative therapy on anger control of high school adolescent girls: a quasi-experimental study. Turkish Online Journal of Qualitative Inquiry, 12(8).
• Erkıral, E. (2021). 7. sınıf öğrencilerinde psikodrama eğitiminin akran zorbalığı ile başa çıkma düzeyleri üzerindeki etkisi [Yüksek lisans tezi, İstanbul Aydın Üniversitesi]. YÖK.
• Erözkan, A. (2006). İlköğretim öğrencilerinde depresyon ve başa çıkma. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 24(1), 75-94.
• Gardner, M. Ve Steinberg, L. (2005). Peer influence on risk taking, risk preference, and risky decision making in adolescence and adulthood: An experimental study. Developmental Psychology, 41(4), 625–635. https://doi.org/10.1037/0012-1649.41.4.625
• Gazda, G., Ginter, E. ve Horne, A. (2001). Group Counseling And Group Psychotherapy: Theory And Application. Langue:Anglais.
• Geldard, K. ve Geldard, D. (2010). Counselling adolescents:The proactive approach for young people. London: SAGE publications.
• Genç, A. (2017). Bilişsel-davranışçı yaklaşıma dayalı grupla psikolojik danışma programının ergenlerin ruminasyon düzeylerine etkisi [Doktora tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi]. YÖK.
• Gooze, L. (2015). Practicing Agency and Collaboration in Recovery: A Narrative Therapy Group Program for Adolescents with Anorexia Nervosa (Doctoral dissertation, California State University, Northridge).
• Gökler, B. ve Danışman, I. (2011). Çocuk ve ergenlerle grup psikoterapisi ve psikodrama. Dr. Abdülkadir Özbek Psikodrama Enstitüsü Dergisi, (3), 7–28.
• Haen, C., ve Boyd, N. (2019). Creative Arts-Based Group Therapy with Adolescents. Taylor & Francis. New York.https://www.betterhelp.com/advice/stress/storm-and-stress-the-turbulence-of-adolescence
• Hamidi, F. ve Hasanpour Khademi, F. (2022). The effect of psychodrama on social anxiety and interpersonal sensitivity of secondary school teenage girls. Knowledge & Research in Applied Psychology, 23(1), 125-136.
• Huang, K., Zhang, Y., Cong, H. ve Wang, M. (2022). Effects Of Group Psychologıcal Counselıng On Nonsuıcıdal Self-Injury (Nssı) Behavıors Of College Students Wıth Depressıon. Psychiatria Danubina, 34, (2), 229-235.
• İme, Y. (2022). Bilişsel-davranışçı yaklaşım odaklı gruplarla psikolojik danışma programının ergenlerin psikolojik dayanıklılık ve duygusal esneklikleri üzerindeki etkisi [Doktora tezi, Marmara Üniversitesi.] YÖK.
• Johnson, D. W. ve Johnson, F. P. (2014). Joining together: Group theory and group skills (11th ed.). Pearson.
• Kadı Dönder, A. (2021). Öz belirleme kuramına dayalı grupla psikolojik danışma programının ergenlerin problemli internet kullanımı düzeyine etkisi [Yüksek lisans tezi, Hasan Kalyoncu Üniversitesi]. YÖK.
• Kağıncı YD., Çankaya Z. ve Pamukçu, B. (2017). Grupla Psikolojik Danışma Sürecinde Grubun Gelişim Evrelerine Kültürel Bir Bakış. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi 8/49.
• Kağnıcı, Y., Koydemir, S., Çakır Çelebi, S.G., Gizir, C.A. ve Tuna, M.E. (2016). Demir A. ve Koydemir S. (Ed.), Grupla psikolojik danışma içinde. 7.Baskı. Ankara. Pegem Akademi Yayıncılık
• Kalkan, M. (2008). Üniversite öğrencilerinin grupla psikolojik danışmaya yönelik görüşleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 8(2), 437–458.
• Karademir, Ç. (2015). Bilişsel davranışçı yaklaşıma dayalı grupla psikolojik danışmanın ergenlerin değer yönelimleri ve motivasyonel eylem çatışmaları üzerindeki etkisi [Doktora tezi, Sakarya Üniversitesi]. YÖK.
• Karataş, Z. (2009). Psikodrama ile yapılan grup çalışmasının ergenlerin sürekli kaygı düzeylerine etkisi. Çağdaş Eğitim Dergisi, (360).
• Karataş, Z. ve Gökçakan, Z. (2011). Psikodrama teknikleri kullanılarak yapılan grup uygulamasının ergenlerin çatışma çözme becerilerine etkisinin incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 11(2), 601-614.
• Kartol, A. (2018). Akılcı duygusal davranışçı terapi temelli grupla psikolojik danışma uygulamasının ergenlerin depresyon ve anksiyete belirtileri üzerindeki etkisinin incelenmesi [Doktora tezi, Atatürk Üniversitesi]. YÖK.
• Kashefi, N. (2025). The Effect of Problem-Focused Group Counseling Through Comprehensive Approach on Cognitive Regulation of Male Adolescents. J Psychol Neurosci, 7(1), 1-6.
• Kashefi, N. (2025, March). The effect of problem-focused group counseling through comprehensive approach on cognitive regulation of male adolescents. Paper presented at the 7th International Conference on Psychology and Neuroscience, İstanbul, Türkiye.
• Keven Aklıman, Ç. (2015). Pozitif psikoloji ve pozitif psikoterapi bağlamında ergenlerde olumlu beden imajını geliştirme grupla psikolojik danışma programının etkililiğinin incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Ufuk Üniversitesi]. YÖK.
• Khalili, F. N. ve Swilem, S. (2021). The efficiency of a group counseling program based on psychodrama in enhancing self-awareness and reducing tension among tenth grade students in Qalqilia City. Education in the Knowledge Society (EKS), 22, e23921. https://doi.org/10.14201/eks.23921.
• Ko, M. J., Yu, S. J. ve Kim, Y. G. (2003). The effects of solution-focused group counseling on the stress response and coping strategies in the delinquent juveniles. Journal of Korean Academy of Nursing, 33(3), 440-450.
• Koca, D. A. ve Erden, S. (2018). Bilişsel davranışçı temelli grupla psikolojik danışma programının ergenlerin psikolojik dayanıklılığına ve mizah düzeyine etkisi. Yaşam Becerileri Psikoloji Dergisi, 2(3), 61-72.
• Koca, M. (2018). Narratif terapi temelli grupla psikolojik danışma programının ergenlerin irade ve kaygı düzeylerine etkisi [Yüksek lisans tezi, Hasan Kalyoncu Üniversitesi.] YÖK.
• Kooraki, M., Hashemi, S. E., Mehrabizadeh Honarmand, M. ve Peymannia, B. (2023). The effectiveness of integration psychodrama with cognitive behavioral group therapy on the dimensions of interpersonal sensitivity and social anxiety in teenage girls. Journal of Clinical Psychology, 15(1), 13-25.
• Krippendorff, K. (2004). Content Analysis: An Introduction to Its Methodology (2nd ed.). Sage Publications. s.457.
• Kurt, İ. E., ve Güçray, S. S. (2016). Ergenlerle psikolojik danışma: Bir gözden geçirme. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25(1), 269-282.
• Kurtuluş, E. (2024). Narrative (öyküsel) terapide dış şahit uygulamasına göre grupla psikolojik danışmanın ergenlerin olumsuz değerlendirilme korkusundaki etkililiği: Karma yöntem [Doktora tezi, Sakarya Üniversitesi]. YÖK.
• Kurtuluş, E. ve Yıldırım Kurtuluş, H. (2023). Naratif (Öyküsel) Terapiye Dayalı Grupla Psikolojik Danışma Uygulamasının Ergenlerin Öfke ve Öfke İfade Tarzları Üzerindeki Etkisi: Karma Yöntem Araştırması. Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi 2023, 13(2), 667-695, doi: 10.23863/kalem.2023.266
• May, R. ve Yalom, I. D. (2005). Existential psychotherapy. In R. J. Corsini & D. Wedding (Eds.), Current psychotherapies (7th ed., pp. 269–298). Thomson Brooks/Cole.
• Moreno, J. L. (1946). Psychodrama and group psychotherapy. Sociometry, 9(2/3), 249–253.
• Orkibi, H. ve Feniger-Schaal, R. (2019). Integrative systematic review of drama therapy intervention research. Psychology of Aesthetics, Creativity, and the Arts, 13(3), 309–319. https://doi.org/10.1037/aca0000233
• Özan, G. B. (2017). Dikkat eksikliği, hiperaktivite bozukluğu ve özel öğrenme güçlüğü olan 9-12 yaş aralığındaki çocuklarda bibliyoterapi kullanımının kişilerarası sorun çözme becerilerine etkisinin incelenmesi (Yüksek lisans tezi, [İstanbul Ticaret Üniversitesi]). YÖK Tez Merkezi.
• Özkara, N. (2010). Ortaöğretim Son Sınıf Öğrencilerinin Ahlaki Yargı Yetenek Düzeyleri Sosyal Destek Algıları ve Psikolojik Belirtilerinin İncelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi]. YÖK.
• Page, M. J., McKenzie, J. E., Bossuyt, P. M., Boutron, I., Hoffmann, T. C., Mulrow, C. D., ... ve Moher, D. (2021). The PRISMA 2020 statement: an updated guideline for reporting systematic reviews. BMJ, 372, n71. https://doi.org/10.1136/bmj.n71
• Pretorius, G. ve Pfeifer, N. (2010). Group art therapy with sexually abused girls. South African Journal of Psychology, 40(1), 63-73.
• Sandoval, J. (2002). Handbook Of Crisis Counseling İntervention And Perevention İn The Schools. London: Lawrence Erlbum Associates.
• Santrock, J. W. (2014). Life-span development (14th ed.). McGraw-Hill Education.
• Sarıcı-Bulut, S. (2008). İlköğretim İkinci Kademe Öğrencilerinin Sınav Kaygıları, Saldırganlık Eğilimleri ve Problem Çözme Becerilerindeki Yetersizliklerin Sağaltımında Grupla Çözüm Odaklı Kısa Terapinin Etkileri [Yayınlanmamış doktora tezi, Atatürk Üniversitesi]. YÖK.
• Sayar, K. ve Dinç, M. (2013). Psikolojiye giriş. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları.
• Seçer, İ. (2014). Akran zorbalığına uğrayan ergenlerin mağduriyet algılamaları ve kullandıkları başa çıkma stratejilerine grupla psikolojik danışmanın etkisinin incelenmesi [Doktora tezi, Atatürk Üniversitesi]. YÖK.
• Siyez, D. M. (2010). Ergenlerde problem davranışlar (2. baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Smith, J. A. (2015). Observation of interactions in adolescent group therapy: A mixed-methods approach. Journal of Child and Adolescent Group Therapy, 25(3), 189-205. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5522846/
• Steinberg, L. (2007). Ergenlik. F. Çok (Çev.), Ankara: İmge Kitabevi.
• Şener, Ö. (2020). Spontanlık ve psikolojik iyi oluş. N. Bayram (Ed.), Pozitif psikoloji içinde (Bölüm 15, ss. 496). Nobel Akademik Yayıncılık.
• Şimşek, Ç. (2020). Aileleri suça bulaşan ergenlerde psikodramanın şiddet eğilimi ve sosyal uyuma etkisi [Doktora tezi, İstanbul Üniversitesi]. YÖK.
• Tanrıkulu, M. ve Karaca, R. (2021). Çözüm odaklı psikolojik danışma yaklaşımına dayalı akademik erteleme programının lise öğrencilerinin akademik erteleme ve öznel iyi oluş düzeylerine etkisi. International Journal of Social and Humanities Sciences Research (JSHSR), 8(65), 78-91.
• Taşpınar Göveç, N. (2014). Psikodrama ve bilişsel davranışçı terapi yöntemi ile grup çalışmasının sınav kaygısı yaşayan öğrencilerin kaygıları üzerindeki etkilerinin karşılaştırılması [Yüksek lisans tezi, Hasan Kalyoncu Üniversitesi]. YÖK.
• Tavakoli, M. N. ve Mirghaemi, T. S. (2023). The effectiveness of cognitive-behavioral group therapy anger and assertiveness of adolescents. International Journal of Education and Cognitive Sciences, 3(4), 20-28.
• Terence, N., Ayub, N. ve Kimong, P. (2024). Group counseling intervention module cognitive behavioral therapy effectiveness in addressing the problems of body dissatisfaction, anxiety and self-esteem in higher education institution teenagers. International Journal of Educational Innovation and Research, 3(2), 155-167.
• Thomas, R. M. (2000). Comparing theories of child development (6th ed.). Wadsworth.
• Türk, F., Buğa, A., Çekiç, A. ve Hamamcı, Z. (2018). Bilişsel davranışçı yaklaşıma dayalı grup müdahalelerinin çocuk ve ergenlerin işlevsel olmayan düşünceleri üzerindeki etkisi: Meta-analiz çalışması. Turkish Psychological Counseling and Guidance Journal, 8(49), 45-61.
• Türk, H (2023). Koruma Altındaki Gençlerin İlişkisel Benlik ve Sosyal Kaygılarının Psikodrama Uygulanarak Karma Yöntemle İncelenmesi [Doktora tezi, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi]. YÖK.
• Ültay, E., Akyurt, H. ve Ültay, N. (2021). Sosyal bilimlerde betimsel içerik analizi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, (10), 188-201.
• Ünal, M. (2020). Çözüm odaklı psikolojik danışma yaklaşımına dayalı grupla psikolojik danışmanın ruminasyon ve öğrenilmiş çaresizlik üzerindeki etkisi [Doktora tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi]. YÖK.
• Ünlü, M. (2010). Grupla psikolojik engellemenin ilköğretimdeki ikinci kademedeki sosyal beceri düzeyine etkisi [Yüksek lisans tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi]. YÖK.
• Vaxberg, Z. (2017). Development of self-esteem of adolescents at-risk, in the transition from middle school to high school, in a group program incorporating psychodrama.
• Voltan-Acar, N. (2014). Grupla psikolojik danışma: İlke ve teknikleri. Nobel Yayın: Ankara.
• Yazıcı, B. (2018). Narratif terapi temelli grupla psikolojik danışma programının ergenlerin psikolojik dayanıklılık düzeylerine etkisi [Yüksek lisans tezi, Maltepe Üniversitesi]. YÖK.
• Yetkin, A. (2016). Ergenlere hayat amacı kazandırmada logoterapi yönelimli grupla psikolojik danışmanlığın etkililiği [Doktora tezi, İstanbul Üniversitesi]. YÖK.
• Yıldırım, A. (2010). Ergenlerde bilişsel davranışçı yönelimli bir grup psikoterapisi uygulaması. Düşünen Adam: Psikiyatri ve Nörolojik Bilimler Dergisi, 23(2), 120-126. https://dusunenadamdergisi.org/storage/upload/pdfs/1586415216-tr.pdf
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (10. Baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, O., Koser, İ. E. ve Kumcağız, H. (2024). Çözüm Odaklı Kısa Süreli Grupla Psikolojik Danışmanın Parçalanmış Aileye Sahip Ergenlerin Kaygı ve Umutsuzluk Düzeyleri Üzerindeki Etkisi. Humanistic Perspective, 6(2), 118-135. https://doi.org/10.47793/hp.1413319
• Yılmaz, S. (2023). Öğrenilmiş çaresizlikte grupla psikolojik danışmanlık ve grupla yönlendirilmiş imgelem yöntemlerinin etkinliklerinin karşılaştırılması [Yüksek lisans tezi, Atatürk Üniversitesi]. YÖK.
• Young-Nam, J. (2001). A study on the effect of the group counseling program developed by applying reality therapy on the body image and depression of adolescent women. Child Health Nursing Research, 7(3), 342- 358.
• Zych, I., Farrington, D. P. ve Ttofi, M. M. (2019). Protective factors against bullying and cyberbullying: A systematic review of meta-analyses. Aggression and Violent Behavior, 45, 4–19. https://doi.org/10.1016/j.avb.2018.06.008