III. AHMED KÜTÜPHANESİ’NDE KÂĞIT OYMA TEZYİNATLI FENER

Yıl 2022, Sayı: 22, 64 - 79, 29.06.2022

Ahmet Sacit Açıkgözoğlu , Elif Yurdakul

Öz

Topkapı sarayı III. Avlusunda arz odasının arkasında Sultan III. Ahmed tarafından XVIII. Asrın başında yapılmış bir kütüphane bulunmaktadır. Bu kütüphanenin mimari, estetik ve sanat yönleri kuvvetli birçok özelliği bulunmakla beraber içinde yer alan ana kubbeden aşağıya doğru sarkan bir fenerin çok önemli tezyini hususları bulunmaktadır. Bu fener altı yönlü ortada kabarık bölümleri yukarıya ve aşağıya doğru daralan bölümleriyle bütün yüzeyleri cam olarak tasarlanmıştır. Bu cam yüzeyin hemen arkasında her altı yönde de aynı şekilde düzenlenmiş olan kâğıt oyma tezyinat bulunmaktadır. Fenere bakan adeta içinde cennet bahçesini andıran yeşil. Çimen zeminli çiçeklerle karşılaşmakta ve bu çiçeklerin üstünde çeşitli dualar, Esma-i Nebi ve Sultan III. Ahmed’e dualar yazılıdır. Osmanlı Katı’ Sanatı açısından hiç görülmemiş bir objede ve cam arkasında yer alan katı tezyinat bu sebeple önem arz etmektedir. Kitap, albüm, yazı ve evrak kutularında rastlanan katı sanatı uygulamaları ilk defa bir fenerde ve adeta levha gibi takdim edilmiş bir cam arkasında ziyaretçilere açık vaziyette sergilenmektedir. Şimdiye kadar hiçbir yayında katı sanatıyla ilgili değerlendirilmesine rastlamadığımız bu fenerin bu açıdan katı’nın bulunduğu objeler sınıfında değerlendirilmesi ve üzerindeki katı’ tezyinatla bir gruba dahil edilmesi üzerine böyle bir çalışmanın gerekliliğini hissettik. Çok zengin katı’ sanatı örneklerine sahip Topkapı Sarayı’nın Türk Sanatı için çok nadir görülebilecek bir uygulamaya da ev sahipliği yapması bu çalışmanın Topkapı Sarayı’nın dergisinde yer alması gerekliliğini de bize düşündürdü.

Anahtar Kelimeler

katı,, fener, 3. Ahmed Kütüphanesi, geleneksel sanatlar, tezyinat, topkapı sarayı, topkapı sarayı müzesi kütüphanesi

Kaynakça

• FİLİZ ÇAĞMAN, “Katı’”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Ankara, TDV Yayınları, 2002, c.25, s.32-35.
• FİLİZ ÇAĞMAN, Kat’ı Osmanlı Dünyasında Kağıt Oyma Sanatı ve Sanatçıları, İstanbul, Aygaz Yayınları, 2014.
• GÜLBÜN MESARA, Türk Sanatında İnce Kağıt Oymacılığı (Katı’), İstanbul, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 1997.
• GELİBOLULU MUSTAFA ÂLİ, Menakıb-ı Hünerveran, hzr. Dr. Müjgan Cunbur, İstanbul, Büyüyenay Yayınları, Aralık 2012.
• İSMAİL E. ERÜNSAL, Osmanlılarda Kütüphaneler ve Kütüphanecilik, 3.bs., İstanbul, Timaş Yayınları, 2020.
• MEHMED REFİK, “Enderun-u Hümayun Kütüphanesi”, Tarih-i Osmanî Encümeni Mecmuası, Sene 7, Sayı 40, İstanbul 1332, s. 236-241.
• SEMAVİ EYİCE, “Ahmed III Kütüphanesi”, Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi, İstanbul, 1989, c.2, s.40-41.