Ortaokul Sınıf Rehber Öğretmenlerinin Rehberlik ve Liderlik Etkisine İlişkin Görüşleri

Year 2025, Volume: 12 Issue: 2, 161 - 194

Ejder Güven , Oğuzhan Bozoğlu , Selahaddin Seyidoğlu

Abstract

Bu çalışmanın amacı ortaokullarda görev yapan sınıf rehber öğretmenlerinin yürütmüş oldukları rehberlik faaliyetlerine ve bu faaliyetlerde kullandıkları liderlik etki (güç) kaynaklarına ilişkin görüşlerini açığa çıkarmaktır. Öğretmen algılarını derinlemesine açığa çıkarabilmek için çalışmada nitel araştırma modelinde yer alan olgubilim (fenomenoloji) deseni kullanılmıştır. Çalışma verisi yarı yapılandırılmış soruların yer aldığı görüşme formuyla toplanmıştır. Elde edilen veri içerik analizine tekniğine tabi tutulmuştur. Çalışma grubu, 2023-2024 eğitim öğretim yılında Kocaeli ili Gebze ilçesinde farklı eğitim bölgelerinde yer alan dezavantajlı ortaokullardan toplam üç ortaokulda görev yapan en az 5 yıllık öğretmenlik deneyimine sahip 11’i erkek, 10’u kadın, 27-52 yaş aralığında bulunan farklı branşlardan toplam yirmi bir öğretmenden oluşmuştur. Elde edilen veri yürütülen rehberlik faaliyetleri ve bu rehberlik faaliyetlerinde kullanılan etki (güç) kaynaklarına ilişkin iki ana problem çerçevesinde analiz edilmiştir. Yürütülen rehberlik faaliyetlerine ilişkin açığa çıkan temalar kurallar, sorunlarla ilgilenme, akademik konular, ilişkiler ve bireysel gelişim olarak belirlenmiştir. Rehberlik faaliyetlerinde kullanılan etki (güç) kaynaklarına ilişkin temalar ise karizmatik, uzmanlık, yasal ve ödül etki kaynakları olarak dört tema altında toplanmıştır.

Keywords

Rehberlik , rehberlik aktiviteleri , sınıf rehber öğretmenleri , liderlik , güç/etki kaynakları

Secondary School Classroom Guidance Teachers’ Opinions on Guidance and Leadership Influence

Abstract

The aim of this study is to reveal the opinions of classroom guidance teachers working in secondary schools regarding the guidance activities they carry out and the sources of leadership influence (power) they employ in these activities. In order to reveal teacher perceptions in depth, the phenomenology pattern in the qualitative research model was used in the study. Study data were collected with an interview form containing semi-structured questions. The obtained data were subjected to content analysis technique. The study group consists of 11 male and 10 female teachers (21 in total), aged 27-52, from different branches, with at least 5 years of teaching experience, working in a total of three disadvantaged secondary schools located in different educational regions in Gebze district of Kocaeli province in the 2023-2024 academic year. The data obtained were analysed within the framework of two main problems related to the guidance activities carried out and the sources of influence (power) used in these guidance activities. The themes revealed regarding the guidance activities carried out were identified as rules, dealing with problems, academic issues, relationships and individual development. Themes related to the sources of influence (power) used in guidance activities were grouped under four themes as charismatic, expert, legal and reward sources of influence.

Keywords

Guidance , guidance activities , classroom guidance teachers , leadership , influence/power sources

References

• Acar, F. (2002). Duygusal Zeka ve Liderlik. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(12), 53-68.
• Akcakoca, A., & Bilgin, K. U. (2016). Okul müdürlerinin liderlik stilleri ve öğretmen performansı. Çağdaş Yönetim Bilimleri Dergisi, 3(2), 1-23.
• Altınkurt, Y., Yılmaz, K., Erol, E., & Salalı, E. T. (2014). Okul müdürlerinin kullandığı güç kaynakları ile öğretmenlerin örgütsel sinizm algıları arasındaki ilişki. Journal of Teacher Education and Educators, 3(1), 25-52.
• Bakan, İ, & Büyükbeşe, T. (2010). Liderlik türleri ve güç kaynaklarına ilişkin mevcut-gelecek durum karşılaştırması. Karamanoglu Mehmetbey University Journal of Social and Economic Research, 2, 73-84.
• Bakan, İ., & Doğan, İ. F. (2012). Hizmetkâr liderlik. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(2), 1-12.
• Bayar A., & Ekim, R. (2021). Sınıf rehber öğretmenlerinin bakış açısından rehberlik hizmetleri. Türkiye Bilimsel Çalışmalar Dergisi, 4(2), 331-344.
• Bayraktar, Y. (2020). Rehber öğretmenlerin okulda karşılaştıkları sorunlara yönelik görüşlerinin belirlenmesi (Doctoral dissertation). Sakarya University, Sakarya.
• Bayraktar, Y., & Ekşi̇oğlu, S. (2021). Determining the opinions of guidance teachers on the problems they encounter at school. Yıldız Journal of Educational Research, 6(1), 9-20.
• Bellibaş, M. Ş., & Gedik, Ş. (2014). Özel ve devlet okullarında çalışan müdürlerin öğretim liderliği becerileri açısından karşılaştırılması: Karma yöntem. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 20(4), 453-482. https://doi.org/10.14527/kuey.2014.018
• Breult, R. (2014). Power and perspective: the discourse of professional development school literature. Asia-Pacific Journal of Teacher Education, 42(1), 22–35. https://doi.org/10.1080/1359866X.2013.869547
• Burger, J. M., Nadirova, A., & Keefer, K. V. (2012). Moving Beyond Achievement Data. Journal of Psychoeducational Assessment, 30(4), 367–386. https://doi.org/10.1177/0734282912449444
• Büyükkantarcı Tolgay, S., (2024). Yeşil Enerji Kullanımının Çevresel Bozulmanın Azaltılması ve Sürdürülebilirlik Açısından İncelenmesi. Sosyal Ekonomik ve Çevresel Kalkınma için Sürdürülebilirlik Bilimi (pp.117-139). Daft, R. L. (2004). Organization theory and design. Thomson.
• Donalek, J. G. (2005). The interview in qualitative research. Urologic Nursing, 25(2), 124-125.
• Dönmez, M. C. Y., & Dönmez, B. (2008). Okul aile işbirliğine ilişkin bir çalışma. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 7(23), 98-115.
• Elias, S. (2008). Fifty years of influence in the workplace: The evolution of the French and Raven power taxonomy. Journal of Management History, 14(3), 267-283. https://doi.org/10.1108/17511340810880634
• Erdemir, N., & Kış, A. (2017). Okul yöneticilerinin okul rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri ile ilgili görüşleri. İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 4(8), 34-47. https://doi.org/10.29129/inujgse.359846
• Eryeşil, K., & İraz, R. (2017). Liderlik tarzları ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişkinin incelenmesine yönelik bir alan çalışması. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 20(2), 129-139. https://doi.org/10.29249/selcuksbmyd.345364
• French, J., & Raven, B. H. (1959). Studies of social power. Ann Arbor, MI: Institute for Social Research. Gedik, Y. (2020). Dönüşümsel ve işlemsel liderlik. Uluslararası Liderlik Çalışmaları Dergisi: Kuram ve Uygulama, 3(2), 19-34.
• Gerler, E. R., & Anderson, R. F. (1986). The effects of classroom guidance on children’s success in school. Journal of Counseling & Development, 65(2), 78–81. https://doi.org/10.1002/j.1556-6676.1986.tb01236.x
• Gündüz, Y., & Dedekorkut, S. (2014). Yıkıcı liderlik. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(1), 95-104.
• Gürgan, U. (2020). Problems in school guidance services in Balıkesir province: Opinions of school counselors. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi (EFMED), 14(1), 577-605. https://doi.org/10.17522/balikesirnef.704061
• Güven, M. (2009). Milli eğitim bakanlığı müfettişlerinin okul rehberlik hizmetleri ve denetimiyle ilgili görüşleri. Uluslararası Sosyal Çalışmalar Dergisi, 2(9). 171-179.
• Güven, E., & Polat, S. (2016). Aesthetic leadership perceptions of high School students regarding their teachers. Journal of Education and Training Studies, 4(11), 109-118. https://doi.org/10.11114/jets.v4i11.1839
• Güven, E. (2023). Çevresel sürdürülebilirlik bağlamında yeşil dönüştürücü liderliğin eğitim örgütlerinde yansımaları: Literatür taraması. Anadolu Eğitim Liderliği ve Öğretim Dergisi, 11(2), 446-462.
• Hue, M. (2007). The relationships between school guidance and discipline: critical contrasts in two Hong Kong secondary schools. Educational Review, 59(3), 343–361. https://doi.org/10.1080/00131910701427355
• Hue, M. T. (2010). Influence of Taoism on teachers’ definitions of guidance and discipline in Hong Kong secondary schools. British Educational Research Journal, 36(4), 597–610. https://doi.org/10.1080/01411920903018158
• Hue, M. (2012). Inclusion practices with Special Educational Needs students in a Hong Kong secondary school: teachers’ narratives from a school guidance perspective. British Journal of Guidance & Counselling, 40(2), 143–156. https://doi.org/10.1080/03069885.2011.646950
• Jex, S. M. (2002). Organizational psychology; a scientist-practitioner approach. John Wiley & Sons. Kepçeoğlu, M. (2001). Psikolojik danışma ve rehberlik. Alkim Yayınevi.
• Koşar, S., & Çalık, T. (2011). Okul yöneticilerinin yönetimde gücü kullanma stilleri ile örgüt kültürü arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 4(4), 581-603.
• Lalonde, C., & Adler, C. (2015). Information asymmetry in process consultation. Leadership & Organization Development Journal, 36(2), 177–211. https://doi.org/10.1108/LODJ-03-2013-0037
• Koşar, S. ve Çalık, T. (2011). Okul yöneticilerinin yönetimde gücü kullanma stilleri ile örgüt kültürü arasındaki ilişki. Kurum ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 4(4), 581-603.
• Meydan, C. H., Dirik, D., & Eryilmaz, İ. (2018). Liderin güç kaynakları ve iş performansı arasındaki ilişkide pelz etkisinin düzenleyici rolü. Yönetim ve Ekonomi, 25(1), 75-92. https://doi.org/10.18657/yonveek.299554
• Mullins, L. J. (1996). Management and organisational behaviour. Pitman.
• Özdemir, E. (2003). Liderlik ve etik. Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(2), 151-168.
• Özkan, R. (2012). Resim, müzik ve beden eğitimi derslerinin bireysel gelişim ve soyalleşme açısından önemi. E-Journal of New World Sciences Academy, 7(2), 713-721.
• Öztürk, K. (1999). Lise öğretmenlerinin rehberlik hizmetlerini algılama düzeyleri (Yayınlamamış Yüksek Lisans Tezi). Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• Polkinghorne, D. E. (2005). Language and meaning: Data collection in qualitative research. Journal of Counseling Psychology, 52(2), 137-145. https://doi.org/10.1037/0022-0167.52.2.137
• Raven, B. H. (1993). The bases of power: Origins and recent developments. Journal of Social Issues, 49(4), 227-251. https://doi.org/10.1111/j.1540-4560.1993.tb01191.x
• Romito, M. (2017). Governing through guidance: an analysis of educational guidance practices in an Italian lower secondary school. Discourse: Studies in the Cultural Politics of Education, 40(6), 773-788. https://doi.org/10.1080/01596306.2017.1314251
• Savaş, A. C., & Hamamcı, Z. (2010). Okullarda rehberlik hizmetlerinin internet üzerinden yürütülmesine ilişkin veli, öğrenci ve psikolojik danışmanların görüşlerinin incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27(27), 147-158.
• Seyidoğlu, S. (2022). Öğretmen mesleki öğrenmesinin bazı örgütsel değişkenler açısından incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Şanlıurfa.
• Sertkaya, B., & Özcan, G. (2017). Sosyal sermayenin ekonomik gelişme açısından önemi: gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler üzerine bir değerlendirme. Bulletin of Economic Theory and Analysis, 2(1), 63-78. https://doi.org/10.25229/beta.267188
• Suchman, M. C. (1995). Managing legitimacy: Strategic and institutional approaches. Academy of Management Review, 20(3), 571–610. https://doi.org/10.2307/258788
• Strauss, A., & Corbin, J. (2014). Basics of qualitative research techniques. Sage Publications.
• Taşkın, H. H. (2019). Lise öğrencilerindeki akademik başarı ve sınav kaygısı ile manevi danışmanlık ve rehberlik ilişkisi ( Yüksek Lisans Tezi). Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Uşak.
• Thornberg, R. (2009). The moral construction of the good pupil embedded in school rules. Education, Citizenship and Social Justice, 4(3), 245-261. https://doi.org/10.1177/1746197909340874
• Tyler, T. R. (2006). Psychological perspectives on legitimacy and legitimation. Annual Review of Psychology, 57, 375–400. https://doi.org/10.1146/annurev.psych.57.102904.190038
• Uğurlu, C. T., & Demir, A. (2016). Örgütsel vatandaşlık davranışının öncülü olarak okul yöneticilerinin kullandıkları güç kaynakları. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 15(56), 98-119. https://doi.org/10.17755/esosder.18275
• Ustomi, A., Nur Wangid, M., & Dyah Winarsih, S. (2024). The effectiveness of group guidance services using simulation techniques to improve student interpersonal communication. Jurnal Sosial Dan Sains, 4(2), 124–133. https://doi.org/10.59188/jurnalsosains.v4i2.1227
• Yukl, G. (2013). Leadership in organizations (8th ed.). Pearson.
• Weber, M. (1947). The theory of social and economic organization (A. M. Henderson & T. Parsons, Trans.). Free Press.
• Winston, B. E., & Patterson, K. (2006). An integrative definition of leadership. International Journal of Leadership Studies, 1(2), 6-66.
• Zaleznik, A. (1998). Managers and leaders: Are they different?. Harvard Business Review on Leadership, Boston: Harvard Business School Press.
• Zorbaz, S.D., Özer, A., Kurt, D. G., & Ergene, T. (2016). Öğretmen – öğrenci ilişki ölçeği’nin (ÖÖİÖ) uyarlanması. Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Dergisi, 7(2), 407-418. https://doi.org/10.21031/epod.280191