İSTİHDAMDA ENGELLİ KADIN: SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 1, 83 - 103, 29.06.2022

Burcu Gedikli

Öz

Engellilik, insanlık tarihi boyunca her toplumda var olan toplumsal bir olgudur. Engelli bireyler, var oldukları tarih boyunca gelişmiş, az gelişmiş ya da gelişmekte olan ülkelerde yaşamalarından bağımsız olarak neredeyse toplumsal yaşamın tüm alanlarında ayrımcılıklarla, sorunlarla karşılaşmışlardır. Bu sorun alanlarından birisi de çalışmanın konusunu oluşturan istihdam alanıdır. Engelli bireylerin, engelliliğe yönelik toplumsal algıların da etkisi ile toplumsal dışlanma yaşamaları söz konusu olmaktadır. Halbuki engelli bireylerin, kendilerine güvenebilmelerinin sağlanması, topluma yük olarak görülmelerinin önüne geçilmesi, yetenek ve becerilerini geliştirebilmeleri, toplumsal saygınlık elde edebilmeleri, toplumsal dışlanmanın ortadan kaldırılabilmesi ve toplumsal etkileşimlerinin gelişebilmesi için çalışma yaşamına dahil olabilmeleri önem arz etmektedir. Engelli bireylerin, her toplumda karşılaştıkları istihdam sorunları, engelli bireyin kadın olması ile daha fazla hissedilen bir sorun olmaktadır. Özellikle ataerkil değerlerin egemen değer sistemi olduğu toplumlarda, kadın ve engelli bir birey olunması, kesişimsel ayrımcılıkların yaşanmasına, yoğun bir biçimde hissedilmesine neden olmaktadır. Bu düşünceden hareketle bu çalışmanın amacı, engelli kadın bireylerin istihdam alanında sahip oldukları ulusal ve uluslararası kanun ve sözleşmelerin, hakların neler olduğunun ortaya koyulması, uygulamada bu kanun ve sözleşmelerin istatistiklere nasıl yansıdığının ortaya koyulması, olması gereken ve olan durumların açıklanmasının ardından var olan politikaların geliştirilmesi, yeni politikaların oluşturulabilmesine yönelik önerilerde bulunmaktır.

Anahtar Kelimeler

engellilik, engelli kadın, engelliliğe yaklaşımlar, istihdam, istihdamda ayrımcılık, Türkiye

Kaynakça

• Akbulut, S. (Koordinatör). (2012). Engelli ayrımcılığına araştırması ve engelli ayrımcılığına karşı çözüm önerileri raporu. Engelli Ayrımcılığını Önleme ve Mücadele Platformu.
• Akdağ, Şenyurt, A, Tanay, Aksaç, G., Temur, Şimşekcan, N., Kara, Ö. (2016). Toplumsal cinsiyet eşitliği ve engelli kadın el kitabı. Ankara.
• Akdemir, B. Çalış Duman, M. (2017). Kadın çalışanların performansında cam tavan sendromu engeli. International Journal of Academic Value Studies, 3 (15), 517-526.
• Arıkan, s. Ve Ayyıldız, E. (Ed.). (2018). Engelli bireylerin destekli istihdamı. İstanbul: Akademik Kitaplar.
• Aslan, F. (2017). Çocukluk dönemi engelliliğinde habilitasyon uygulamaları ve hemşirelerin rolleri. Sağlık Bilimleri ve Meslekleri Dergisi, 4 (3), 260-266.
• Baldwin, M. L. ve Johnson, J. W. (2000). Labor market discrimination against men with disabilities in the year of the Americans with disabilities act. Southern Economic Journal, 66 (3), 548-566. DOI: 10.2307/1061425.
• Barnes, C. Ve Mercer, G. (2005). Disability, Work and Welfare: Challenging the Social Exclusion of Disabled People. Work Employment Society, 19(3), 527-545. DOI: 10.1177/0950017005055669
• Bilgin, K. U., (2000), Özürlülerin çalışma hayatındaki sorunları ve çözüm önerileri. Kamu- İş Hukuku ve İktisat Dergisi, Kamu İşletmeleri İşverenleri Sendikası, 5 (4), 21- 38.
• Burcu, E., (2007). Türkiye’de özürlü birey olma temel sosyolojik özellikleri ve sorunları üzerine bir araştırma. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
• Burcu, E., (2015). Engellilik sosyolojisi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Buz, S., Karabulut, A. (2015). Ortopedik engelli kadınlar: Toplumsal cinsiyet çerçevesinde bir çalışma. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7, 25-45.
• Erkan, H. (1991). Ekonomi sosyolojisi. İzmir: Alper Matbaası.
• Fremstad, S. (2009). Half in ten-why taking disability into account is essential to reducing income poverty and expanding economic inclusion. Center for Economic and Policy Research.
• İşgücü piyasasının özürlüler açısından analizi. (2011). Ankara: T. C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Özürlü ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Johnstone, D., (2011). An introduction to disability studies. London.
• Kahraman Güloğlu, F. (2019). Uluslararası çalışmaların gündeminde engelli kadın ayrımcılığının ifadesi. Toplum ve Sosyal Hizmet, 30(1), 260-285.
• Karataş, K., Gökçearslan, Çiftçi, E. (2010). Türkiye’de engelli kadın olmak: Deneyimler ve çözüm önerileri. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(13), 147-153.
• Küçükkaraca, N. (2005). Feminizm ve engelli kadın. İstanbul: Engelli Kadınların Sorunları ve Çözümleri Sempozyumu.
• Küçükkaraca, N. (2006). Engellilik, engelli kadınlar ve feminizm birlikte yaşayamadıklarımız. Birlikte Yaşamak İçin Küresel ve Yerel Çözümler Özürlüler Kongre Sergi ve Sosyal Etkinlikleri. İstanbul: Özürlüler Vakfı.
• Meşhur, H., F., A., (2004). Engellilerin çalışma yaşamına katılmalarının gereği ve uygulanan istihdam politikalarının değerlendirilmesi. Öz- Veri, 1(2), 176-193.
• Okur, N., ve Erdugan, F.,E., (2010). Sosyal haklar ve özürlüler: özürlülük modelleri bağlamında tarihsel bir değerlendirme. İstanbul: Sosyal Haklar Ulusal Sempozyumu II.
• Özcan, N. (1996). Feminist bakış açısından Türkiye’de kadın suçluluğu üzerine sosyolojik bir inceleme (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi. Ankara.
• Özgüven, İ. E. (2000). Çağdaş eğitimde psikolojik danışma ve rehberlik. Ankara: Sistem Ofset.
• ÖZİDA. (2002). Türkiye özürlüler araştırması. Ankara.
• ÖZİDA. (2009). Özürlülük eğitimi: Toplum özürlülüğü nasıl anlıyor temel araştırması. Ankara.
• Patır, Ç., (2012). Özürlülük olgusunun tarihsel sürecinde 1980 sonrası söylem ve politikaların küreselleşme ortamında hayata geçirilebilirliği üzerine bir tartışma: Türkiye örneği (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Atılım Üniversitesi. Ankara.
• Selek Öz, C. ve Orhan, S. (2012). Özürlü istihdam yöntemlerinin uygulanabilirliği üzerine bir değerlendirme. Çalışma İlişkileri Dergisi, 3(2), 36-48.
• Seyyar, A. (2000). Uluslararası boyutuyla özürlüler kota sistemi. Kamu-İş Sendikası Dergisi, 6(1).
• Sönmez, P. (2006). Küreselleşme, Avrupa Birliği ve istihdam: Çalışma ilişkilerinde yaşanan dönüşüm. Ankara Avrupa Çalışma Dergisi, 5 (3), DOI:10.1501/Avraras_0000000042
• Tiyek, R., Eryiğit, B. H., Baş, E. (2016). Engellilerin erişilebilirlik sorunu ve TSE standartları çerçevesinde bir araştırma. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12. 225-261.
• TÜİK. (2010). Özürlülerin sorun ve beklentileri araştırması. Ankara.
• Uşan, M. F. (1999). İş hukukunda sakat istihdamı. Ankara: Türkiye Sağlık İşçileri Sendikası Yayını.