Anadolu Geleneksel Kırsal Mimarisinde Düz Toprak Damların İyileştirilmesine Yönelik Öneriler

Year 2021, Volume: 6 Issue: 2, 447 - 458, 31.08.2021

Ülger Bulut Karaca

https://doi.org/10.26835/my.879840

Abstract

Tarihsel ve kültürel belleğin bir parçası olan geleneksel kırsal mimari örnekleri fiziksel eskime sonucunda yok olmaktadır. Tüketim kültürü ile değişen günümüz yaşam koşullarında geleneksel kırsal mimari yetersiz bulunmakta ve bunun sonucunda geleneksel kırsal mimari üretimi kısıtlı kalmaktadır. Düz toprak dam uygulanan geleneksel kırsal mimari örneklerinde sürekli ve yoğun emek isteyen bakım gereksinimleri nedenleriyle ilk vazgeçilen/değiştirilen yapı elemanının toprak damlar olduğu söylenebilir.

Düz toprak damların tarihi Anadolu’da neolitik dönemlere kadar uzanmaktadır. Geleneksel kırsal mimari belleğin yitmemesi için, düz toprak dam uygulamalarındaki bu bakım gereksinimlerinin öz nitelikler bozulmadan, güncel teknolojilere dayalı çözümler ile iyileştirilmesi gerekliliği ortaya çıkmaktadır. Bu çalışma ile Anadolu geleneksel kırsal mimarisinin karakteristik unsurlarından düz toprak damların güncel bilgi ve teknolojiler ile iyileştirilerek uygulanmaları için öneride bulunularak daha az bakım gerektiren detay çözümleri sunulmaktadır.

Bu amaçla, çalışmada yöntem olarak öncelikle kırsal mimaride yapı malzemesi olarak toprak ele alınmış, ardından düz toprak damın tarihi incelenmiştir. Düz toprak damın temel sorunları ele alınmış ve çözüm önerisi sunulmuştur. Öneri olarak sunulan düz toprak dam ve geleneksel düz toprak dam uygulamalarının enerji etkinliklerinin karşılaştırılması amacıyla modellemesi yapılmıştır. Simülasyon sonucunda güncel malzeme ve teknolojiler kullanılarak üretilen öneri düz toprak dam kesitinin ısıtma ve soğutma enerji gereksinimlerini azalttığı belirlenmiştir.

Çalışma kapsamında belirlenen düz toprak damların yapı fiziği ve durabilite sorunları bu çalışmanın bulguları olarak değerlendirilmiştir. Bu çalışmanın, düz toprak damların yapı fiziği sorunlarının azaltılması ve daha az bakım gerektirmesi için güncel olanaklar ile iyileştirilerek yaşatılmasına sosyal katkı sunacağı düşünülmüştür.

Keywords

Geleneksel kırsal mimari, Düz toprak damlar, Sürdürülebilirlik

Suggestions for the Improvement of Soil-Covered Flat Roofs in Anatolian Traditional Rural Architecture

Abstract

Traditional rural architecture examples, which are a part of historical and cultural memory, disappear as a result of physical aging. In today's living conditions that change with the consumption culture, traditional rural architecture is insufficient and as a result, traditional rural architectural production remains limited. In traditional rural architectural examples with soil-covered flat roofs, it can be said that soil-covered flat roofs are the first to be abandoned / replaced due to constant and demanding maintenance requirements.

The history of soil-covered flat roofs goes back to the Neolithic times in Anatolia. In order not to lose the traditional rural architectural memory, it is necessary to improve these maintenance requirements in soil-covered flat roof applications with solutions based on current technologies without deteriorating their attributes. In this study, detailed solutions requiring less maintenance are offered by making suggestions for the implementation of soil-covered flat roofs, one of the characteristic elements of Anatolian traditional rural architecture, by improving them with up-to-date knowledge and technologies.

For this purpose, as a method in the study, firstly earth was considered as a building material in rural architecture and then the history of the soil-covered flat roof was examined. The basic problems of the soil-covered flat roofs are discussed and solution suggestion is presented. Modeling of the proposed soil-covered flat roof and conventional soil-covered flat roof implementations were carried out in order to compare their energy efficiency. As a result of the simulation, it was determined that the proposal produced using up-to-date materials and technologies reduces the heating and cooling energy requirements of the soil-covered flat roof section.

The building physics and durability problems of the soil-covered flat roofs determined within the scope of the study are evaluated as the findings of this study. It is thought that this study will contribute socially to the improvement of soil-covered flat roofs with up-to-date possibilities in order to reduce the building physics problems and require less maintenance.

Keywords

Traditional rural architecture, Soil-covered flat roof, Sustainability

References

• Akbulut, Aydoğan, “Yazıcık (Niksar-Tokat/Türkiye) Bentonitleri: İlk Veriler”, Türkiye Jeoloji Bülteni, Şubat 1995, Cilt 38, Sayı 1, 53-61
• Anonim, TS 2515 Kerpiç Yapıların Yapım Kuralları, Ankara.1985.
• Bulut Karaca, Ülger ve Şimşek Ergün, “Earth Roof in Anatolian Traditional Rural Architecture”, VII. Internatıonal Virtual Architectural Design Conference Archdesign ’20 Conference Proceedings, Ed: Özgür Öztürk, DAKAM Yayınları, April 2020, İstanbul
• Büyükmıhçı, Gonca ve Salgın, Burcu ve Özkan, Aylin, “Yeşil Çatı Çözümlerinin Tarihi Dokularda Geleneksel Çatı Örtüsü Olarak Uygulanabilirliği Üzerine Bir İnceleme”, Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, Mayıs 2015, 31(2): 163-171
• Çağlayan Murat, “Kırsal Mimarlığın Korunması İle İlgili Uluslararası Çabalar, Tüzükler”, IV. Uluslararası Kültür Ve Medeniyet Kongresi, Ed: Doç. Dr. Bülent Cercis Tanrıtanır, Amenah Manafidizaji, Mardin 2018, s.273-279.
• Anadolu’da Kırsal Mimarlık, 1. B., ÇEKÜL Vakfı Yayınları, İstanbul 2012.
• Çiçek, Burhan, “Çağdaş Bir Yapı Malzemesi Olarak Toprak”, Selçuk Üniversitesi Mimarlık Fakültesi-Konya “Sürdürülebilir Mimari Tasarımda Kerpiç Malzeme Kullanımı” Paneli / 16-18 Mayıs 2014 www.toprakyapilar.com/wp-content/uploads/2014/08/Konya-Makale.pdf (Erişim: 28.11.2020; 12:10)
• Eres Zeynep, “Türkiye’de Geleneksel Köy Mimarisini Koruma Olasılıkları”, Ege Mimarlık Ocak 2016, 8-13
• Kafesçioğlu, Ruhi, Orta Anadolu’da Köy Evlerinin Yapısı, 1. B., İstanbul Matbaacılık T.A.O., İstanbul 1949.
• Kafesçioğlu, Ruhi, Çağdaş Yapı Malzemesi Toprak ve Alker, 1. B., İTÜ Vakfı Yayınları, İstanbul 2017
• Koç, Zehra Gülşah ve Ekşi Akbulut, Dilek, “Ekolojik Tasarım Kapsamında Dünyada ve Türkiye’de Toprak Yapı Standart ve Yönetmeliklerinin Değerlendirilmesi”, Megaron 2017;12(4):647-657 DOI: 10.5505/megaron.2017.48615
• Koçu Nazım, “Sürdürülebilir Malzeme Bağlamında Kerpiç ve Çatı- Cephe Uygulamaları (Konya-Çavuş Kasabası Örneği)” 6. Ulusal Çatı & Cephe Sempozyumu 12 – 13 Nisan 2012 Uludağ Üniversitesi Mühendislik ve Mimarlık Fakültesi - Görükle Kampüsü – Bursa
• Minke, Gernot, Building with Earth: Design and Technology of Sustainable Architecture, 1st Edition, Birkhäuser, Basel-Berlin-Boston 2009.
• Muşkara Üftade, “Kırsal Ölçekte Geleneksel Konut Mimarisinin Korunması: Özgünlük”, SEFAD, 2017 (37): 437-448
• Özdoğan Mehmet. Kulübeden Konuta: Mimarlıkta İlkler, Tarihten Günümüze Anadolu’da Konut ve Yerleşme, Ed: Yıldız Sey, Tarih Vakfı Yayınları, sayfa 19-29, 1996, İstanbul.
• Özdoğan Mehmet, “Yeni Veriler Işığında Anadolu Mimarisinin Dünya Mimarisine Katkıları”, Geçmişten Geleceğe Anadolu’da Malzeme ve Mimarlık Sempozyum / UIA 2005 XXII. Dünya Mimarlık Kongresi, Ed: Fehiman Yurttaş, TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi Yayınları, İTÜ Taşkışla İstanbul, 2005 s.145-162.
• Reyhanoğlu Gönül ve Yavuz Melek., “İşlevsel Bakış Açısıyla Kilis’te Dam Kültürü”, Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 2020, Cilt: 13, Sayı: 31, 1118-1140.
• URL-1: https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/yoresel-mimariye-uygun-konut-insa-edene-ucretsiz-proje-destegi-/1768735 (Erişim tarihi 02.12.2020, 13:00)
• URL-2 https://www.altensis.com/hizmetler/designbuilder-software/ (Erişim tarihi 11.01.2021, 11:10)