Endüstri Mirası Yapıların Yeniden İşlevlendirilmesi: Üç Farklı Tütün Fabrikasının Dönüşümü

Year 2022, Volume: 7 Issue: 1, 333 - 357, 30.04.2022

İpek Bilge Tunçer , Sevim Ateş Can

https://doi.org/10.26835/my.1073617

Cited By: 2

Abstract

Yapılar kendilerine tanımlanan işleve hizmet etmek ve kullanıcıların ihtiyaçlarına cevap verebilmek için tasarlanır ve inşa edilirler. Bazı yapılar zamanla değişen teknolojik, sosyo-ekonomik ve kültürel sebeplerden ötürü ihtiyaçlara cevap veremeyebilir, işlevlerini yitirebilirler. Kullanılamaz hale gelen bu yapılar terk edilir ve duruma göre yıkılabilir, korunabilir veya yeniden işlevlendirilebilirler. Endüstri mirasları da diğer pek çok tarihi yapı gibi zamanla değişen toplumsal, ekonomik ve teknolojik sebeplerle terk edilirler. Günümüzde genellikle kentin önemli ve değerli alanlarında konumlanan bu yapıların korunması, kendi zamanının üretim teknolojisini, ekonomik, toplumsal, politik ve sosyo-kültürel yapısını yansıttığı için de önemlidir. Ancak diğer tarihi yapılardan farklı olan bazı yapısal özellikleri, endüstri yapılarının yeniden işlevlendirmedeki önemini artırmaktadır. İşlevleri gereği geniş açıklıklı ve büyük mekanlara sahip olmaları, iç mekânda yapılabilecek değişikliklerde esneklik sağlamaktadır. Aynı zamanda bu büyüklükteki yapıların maliyetleri de büyük olduğu için, yıkılması veya sadece restore edilip korunması yerine yeniden işlevlendirilmesi, ekonomik ve çevresel kazançlar sağlar. Yeniden işlevlendirilen endüstri miraslarına dünyadan ve Türkiye’den pek çok örnek gösterilebilir. Bu çalışmada, Avrupa’nın ilk tütün fabrikalarından olan Sevilla Tütün Fabrikası ile Türkiye’nin ilk tütün fabrikalarından olan, aynı dönemde, farklı bölgelerde inşa edilmiş Cibali Tütün Fabrikası ve Samsun Tütün Fabrikası’nın yeniden işlevlendirilmeleri konu kapsamında incelenmiştir.

Keywords

yeniden işlevlendirme, tütün fabrikası, endüstriyel miras

Re-Functioning of Industrial Heritage: Adaptation of Three Different Tobacco Factory

Abstract

Buildings are designed and built to serve their defined function and meet the needs of the users. Some buildings may not be able to meet the needs and can lose their functions due to technological, socio-economic and cultural reasons that change over time. These buildings that become unusable are abandoned and depending on their situations they can be destroyed, protected or reused. Industrial heritages can also abandoned like many other historical buildings due to social, economic and technological reasons that change over time. The preservation of these buildings, which are usually located in important and valuable areas of the city today, is also important as it reflect the production technology, structure of economic, social, politic and cultural structure of their time. However, some structural features which are different from other historical buildings increase the importance of industrial buildings in re-functioning. Due to their functions, having large spaces with wide openings, provides flexibility in changes that can be made in the interior. Therewithal due to the cost of the buildings of this size are also high, re-functioning instead of demolishing or just restoring and protecting provides economic and environmental gains. Many examples from the world and Turkey can be cited for re-functionalized industrial heritage. In this study, re-functioning of as one of the first tobacco factory in Europe Seville Tobacco Factory with one of the first tobacco factory in Turkey Cibali Tobacco Factory and Samsun Tobacco Factory which were built in different regions in the same period were examined within the scope of subject.

Keywords

re-functioning, tobacco factory, industial heritage

References

• Aguilar, J. B. (2019, Haziran 11). Nuestro Patrimonio: Real Fábrica de Tabacos de Sevilla. Alquiansa Web Sitesi: https://www.alquiansa.es/es/real-fabrica-de-tabacos-de-sevilla/ adresinden alındı
• Alper, M. (2008). Tarihin Küçük Kardeşi. Natura Dergisi, 24, 54-62.
• Alper, M. (2019). Cibali Tütün ve Sigara Fabrikası'ndan Kadir Has Üniversitesi'ne Bir Yeniden İşlevlendirme Örneği. İstanbul: Kadir Has Üniversitesi Yayınları.
• Burden, E. (2004). Illustrated Dictionary of Architectural Preservation. New York: McGraw-Hill Press.
• Erden, D. (2003). Kentsel Yenileşmede Bir Araç Olarak Dönüşüm Projeleri (Doktora Tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü,İstanbul.
• Ergenç, İ. (2019). Endüstriyel Miras Alanlarının Dönüşümünün Müzecilik Açısından İncelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• ICOMOS (International Council on Monuments and Sites). (1964). Venedik Tüzüğü. Kılıç, E. (2019). Yeniden İşlevlendirilen Endüstri Mirası Yapılarında Heyecan ve Memnuniyet Faktörleri: Cibali Tütün ve Sigara Fabrikası Örneği (Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Mısırlısoy, D. (2011). Analysis of the Structure and Design Relatonship Between Contemporary Extensions and Remodeled Masonry Buildings (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Doğu Akdeniz Üniversitesi, Lefkoşa.
• Ortiz, P., Ortega, F. J., Vázquez, M. A., Martín, J. M., Aparicio, P., Ferruz, J., . . . Ollero, A. (2013). The Diagnosis of The Royal Tobacco Factory of Seville assisted by Quad-rotor Helicopters. Proceedings of the 1st Conference on Robotics Innovation for Cultural Heritage. Venedik.
• Özkan, T. (2015). Artakalanın Yeniden Değerlendirilmesi: Samsun Tekel Sigara Fabrikası'nın Görünmeyen Değerleri (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Özolcay, Ö. (2018). Tarihi Endüstriyel Yapılarda Yeniden İşlevlendirme ve Kuzguncuk Gazhanesi Örneği (Yüksek Lisans Tezi). Maltepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Tanaç Zeren, M., & Yılmaz Karaman, Ö. (2018). "Izmir Reji Tobacco Factory" As One Of The Industrial Heritage Remains Of The City. Art-Sanat Dergisi, 9, 253-262.
• TICCIH. (2003). The Nizhny Tagil Charter for the Industrial Heritage.
• Us, F. (2014). Bir 19. Yüzyıl Endüstri Mirasının Yeniden Kullanımı: "Samsun Tekel Tütün Fabrikası"nın "Bulvar Samsun Projesi"ne Dönüşümü. Mimarlık Dergisi, s.n.y.
• Washington State Department of Archaeology and Historic Preservation. (2011). Sustainability: Executive Summary. Washington State Department of Archaeology and Historic Preservation: https://dahp.wa.gov/historic-preservation/preservation-research-topics/sustainability adresinden alındı
• Yılmaz, S. (2017). Mekan-Hafıza İlişkisinin Türkiye'deki Yeniden İşlevlendirilmiş Eğitim Yapıları Üzerinden İncelenmesi: Kadir Has Üniversitesi Örneği (Yüksek Lisans Tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Zhang, S. (2007). Conservation and Adaptive Re-use of Industrial Heritage in Shangai. Frontiers of Structural and Civil Engineering in China, 1(4), 481-490.
• İnternet Kaynakları
• URL-1: http://www.tures.com.tr/index.php?sayfa=projects&alt=detay&projeid=5 (Erişim Tarihi: 13.02.2022 17:01)
• URL-2: https://sehirharitasi.ibb.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 13.02.2022 16:18)
• URL-3: https://khas.edu.tr/tr/universitede-yasam/foto-galeri (Erişim Tarihi: 13.02.2022 17:04)
• URL-4: https://www.rhm.org.tr/hakkinda/ (Erişim Tarihi: 13.02.2022 17:05)
• URL-5: https://personal.us.es/alporu/fabricatabaco/vision_general.htm (Erişim Tarihi: 13.02.2022 17:33)
• URL-6: http://reindustrialheritage.eu/projects/university-of-seville (Erişim Tarihi: 13.02.2022 17:35)
• URL-7: https://www.diariodesevilla.es/sevilla/remodelacion-Fabrica-Tabacos-debe-terminada_0_241176667.html (Erişim Tarihi: 13.02.2022 17:40)
• URL-8: https://www.diariodesevilla.es/sevilla/sorprendentes-cimientos-Fabrica-Tabacos_0_814718977.html (Erişim Tarihi: 13.02.2022 17:41)
• URL-9: https://www.diariodesevilla.es/sevilla/antigua-facultad-Derecho-recuperara-original_0_1141686213.html (Erişim Tarihi: 13.02.2022 17:44)
• URL-10: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Samsun_Tekel_sigara_fabrikalar%C4%B1.jpg (Erişim Tarihi: 13.02.2022 16:57)