Modern Mutfak Öldü Mü? Berlin Özelinde Mutfak Mekânının Güncel Dönüşümü

Year 2024, Volume: 9 Issue: 3, 399 - 421, 31.12.2024

Evin Eriş

https://doi.org/10.26835/my.1538493

Abstract

Bu makale mutfak kavramının gelişimini ve dönüşümünü incelerken, mutfak mekân düzenleme eğilimlerinde son dönemde ortaya çıkan kırılmaya odaklanır. Mutfağın ilkel kökenlerinden günümüzdeki haline evirilme sürecinde, iki temel kırılma noktasının da Almanya bağlamında gerçekleşmiş olmasından yola çıkarak son kırılmayı “esneklik” ve “objeleşme” kavramları açısından ele alır. Mutfağın mekânsallaşmasını, doğumundan ölümüne uzanan bir çizgisel süreç içinde evrimsel aşamalar olarak ele almakla birlikte bu sürecin döngüsellik olasılığını sorgular. Bu bağlamda Mutfak mekânının oluşum evresinde donatılarında var olan objesellik kökeninin, güncelde yeniden objeleşme sürecine girdiği düşüncesi çerçevesinde, çalışmanın temel problem alanı olan “mutfağın bambaşka bir oluşuma mı yoksa tekrar kadim köklerine mi yöneldiği” sorusu, yerleşim/kentleşme/mimarlık tarihi, iç mimarlık tarihi ve kültürel antropoloji alanlarındaki literatür birikimleri ışığında tartışılıp, yorumlanarak yanıtlanmaya çalışılacaktır. Konuyu tarihsel bir çerçevede ele alan makalede; literatür araştırması, çalışmanın ana hipotezi olan konutlardaki “einbauküche” (montajlı hazır mutfak) mevcudiyetindeki güncel zamanlardaki azalma durumunun nicel bir örneklem olarak ortaya konması amacıyla dijital katalog tarama, örneklem olarak seçilen tiplerin yerinde incelenmesi ve kullanıcılar ile yapılandırılmamış açık uçlu görüşmeler üzerinden veri toplama yöntem olarak kullanılmıştır. Çalışma sonucu, 21. Yüzyıl’ın ilk çeyreğinin sonunda, Modern Mutfak kavramının kendi doğduğu yerde öldüğü veya ölerek yeniden doğduğu savını ileri sürebilmek ve mutfak mekânının günümüz koşullarında yeniden tartışılması için kuramsal zemin oluşturulmuştur.

Keywords

Mutfağın Mekânsal Dönüşüm Tarihi, Almanya, Berlin

Is the Modern Kitchen Dead? The Current Transformation of the Kitchen Space in Berlin

Abstract

This article explores the evolution and transformation of kitchen design, focusing on recent shifts in trends related to kitchen space organization. Examining the kitchen's progression from its earliest forms to its current state, the study highlights the latest disruptions through the lenses of “flexibility” and “objectification”. It notes that both major breaking points in this evolution occurred in Germany. The research frames the spatial development of the kitchen as a linear process, from inception to obsolescence, while questioning whether this process might also follow a cyclical pattern. Within this context, the study examines the concept that the original objectivity embedded in kitchen equipment during the early stages of kitchen design has now entered a phase of re-objectification. It examines whether the kitchen is evolving toward an entirely new configuration or returning to its ancient roots, which constitutes the core research question. This inquiry is framed by insights from settlement studies, urbanization, (interior) architectural history, and cultural anthropology. Employing a historical perspective, the study combines literature reviews, digital catalogue analyses to assess the declining prevalence of einbauküche (assembled ready-made kitchens) in residences, on-site inspections of selected examples, and data gathered from unstructured open-ended interviews with users. Ultimately, by the first quarter of the 21st century, the research establishes a theoretical framework to argue whether the Modern Kitchen concept has reached its demise or experienced a rebirth in its original setting, thereby prompting a re-evaluation of the kitchen's role in today's conditions and contexts.

Keywords

Spatial Transformation History of the Kitchen, Germany, Berlin

References

• Archer, S. (2019). The mid-century kitchen: America’s favorite room, from workspace to dreamscape, 1940s-1970s. The Countryman Press, a division of W.W. Norton & Company, s.1-224.
• Bal, S.S. (2021). Modern İç Mekân Kavramı Çerçevesinde Konutlarda Mutfak Oluşumları. Yüksek Lisans Tezi. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi/ Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Baykan, D. (2017). Karamattepe (Nif Dağı) Verilerinin Anadolu Arkeometalürjisine Katkıları, 32. Arkeometri Toplantısı (23-27 Mayıs 2016) Sonuçları Bildiri Kitabı (ed. A. Özme), T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı- Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayınları [3492/177], 105-118.
• Bech-Danielsen, C. (2012). The Kitchen: An Architectural Mirror of Everyday Life and Societal Development. Journal of Civil Engineering and Architecture, 6(4), 457–469. https://doi.org/10.17265/1934-7359/2012.04.006
• Brönner, W. (1987). Die bürgerliche Villa in Deutschland, 1830-1890: unter besonderer Berücksichtigung des Rheinlandes. Düsseldorf: Schwann.
• Campbell, M. (2005). What Tuberculosis did for Modernism: The Influence of a Curative Environment on Modernist Design and Architecture. Medical History, 49(4), 463–488. https://doi.org/10.1017/S0025727300009169
• Cierraad, I. (2002). “Out of my Kitchen! Architecture, Gender and Domestic efficiency. The Journal of Architecture, 7(3), 263–279. https://doi.org/10.1080/13602360210155456
• Cömert, M., ve Güner, E. (2020). Anadolu’da Neolitik Dönemde Beslenme Alışkanlıkları ve Mutfak Kültürü, Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 8/4, 3426-3440.
• Dağlı, B., ve Turan, A.Z. (2022). Kullanıcı Davranış Değişimini Etkileyen Değişkenlerin ve Sürdürülebilir Davranışların Analizi: Hane İçinde Mutfak Pratikleri (Eylemleri) Üzerine Bir Vaka Çalışması, 5. Ulusal Tasarım Araştırmaları Konferansı (UTAK 2022) ‘Tasarım ve Çoğulculuk’ [14-16 Eylül] Bildiri Kitabı, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara, 152-176.
• Dim, F., ve Dim, B. (2022). Anadolu’nun Yemek Pişirme Yöntemleri, Journal of Global Food Research, 3/1, 1-8.
• Dinçer, M. (2016). Paleolitik’ten Demir Çağı’na Eskiçağ’da Tüketim, Journal of History Studies, 8/4, 71-88.
• Dönmez, D. (2011). Modernleşen Türkiye’de Konut Mutfağının Değişimi: 1950-1965. Yüksek Lisans Tezi. Bahçeşehir Üniversitesi/Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Düzgün, E., ve Özkaya, F. D. (2015). Mezopotamya’dan Günümüze Mutfak Kültürü, Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 3/1, 41-47.
• Eski, Ö.Ö., ve Çobanoğlu, T. (2022). Sofasız Plan Tipinde Türk Evi Üzerine Bir İrdeleme, Tasarım-Kuram, 18/37, 52-69.
• Faber-Hermann, U. (2000). Bürgerlicher Wohnbau des 19. und frühen 20. Jahrhunderts in Minde. Münster: LIT Verlag.
• Fendal, D. (2012). Türkiye’deki kahve ve mutfak kültürünün dönüşümü üzerinden küreselleşme sürecinde küresel ve yerel kültürün etkileşim ve eklemlenişi. Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi, 2, 147-180.
• Forgács, É. (2016). A Political Education: The Historical Legacy of the German Bauhaus and the Moscow VKhUTEMAS. In The Responsible Object: A History of Design Ideology for the Future. Valiz, s.1-272.
• Framke ve Marenk. (1988). Beruf der Jungfrau. Bürgerlicher Frauenverständnis im 19. Jahrhundert, M. Krumbeck; 2. Edition.
• General Electric Kitchen Institute. (1940). New Art Of Buying, Preserving And Preparing Foods. Canadian General Electric.
• Helvert, M. van. (2016). The Responsible Object: A History of Design Ideology for the Future. Valiz Ueberschwarz, s.1-272.
• Hochhäusl, S. (2013). From Vienna to Frankfurt Inside Core-House Type 7: A History of Scarcity through the Modern Kitchen. Architectural Histories, 1(1), 24. https://doi.org/10.5334/ah.aq
• Hodder, I. (2006). Çatalhöyük Leoparın Öyküsü, (Çeviren: D. Şendil). Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Karagözler, D.D. (2022). Konut Mutfağının Tarihsel Gelişimi ve Modern Mutfak Kavramının Doğuşu, Pearson Journal of Social Sciences & Humanities, 7/20, 63-79.
• Kastorff-Viehmann, R. (1988). “Küche und Haus- das Reich der Frau,” in Beruf der Jungfrau: Henriette Davidis und Bürgerliches Frauenverständnis im 19. Jahrhundert, edited by Gisela Framke and Gisela Marenk, 71-87. Oberhausen: Graphium.
• Kuemicher, K. (1845). “Bürgerliche Küche,” 201-2, 205.
• Lihotzky, G. (1921). Einiges über die Einrichtung österreichischer Häuser unter besonderer Berücksichtigung der Siedlungsbauten. Schlesisches Heim, no. 8, 217–222.
• Lothar, A. (1894). Das gesunde, behagliche und billige Wohnen, Hartleben, s. 289.
• Mellaart, J. (2003). Çatalhöyük, Anadolu’da Neolitik Bir Kent, (Çevirmen: G. B. Yazıcıoğlu). Yapı Kredi Yayınları, Şefik Matbaası, İstanbul.
• Osayimwese, I. (2017). Colonialism and Modern Architecture in Germany, University of Pittsburg Press.
• Örs, G.N. (2020). Mutfak Mekanları Tasarımında Teknolojinin Etkisi. Yüksek Lisans Tezi. İKÜ/Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Özgen, M. (2023). Anadolu Coğrafyasın Isınma ve Beslenme Kültürünün Adı “Kuzine/Guzine”, Multidisipliner Yaklaşımlarla Coğrafya Dergisi, 1/4, 280-297.
• Pak, Z. (1993.) Konut Mutfaklarının Analizi ve Minimum Mutfak Tasarımı. Yüksek Lisans Tezi. İTÜ/Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Serinkaya, E.Y. (2022). Kültür – İç Mekân Etkileşiminin Konut Mutfak Tasarımına Etkileri, FBU-DAE, 2 / 1, 10-19.
• Steffens, M. (2016). K. F. Schinkel 1781-1841, 53. On Schinkel see: Ott, German Façade Design, chapter 5.
• Schütte-Lihotzky (2004), Warum ich Architektin wurde, 41, 145.
• Uyar, P. (2014). Toplu Konutlarda Mutfak Mekanının 1950’lerden Günümüze Gelişimi, Yüksek Lisans Tezi. İTÜ/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• URL-1: https://www.sanatinyolculugu.com/catalhoyuk/ Erişim Tarihi: 20/09/2024.
• URL-2: https://arkeofili.com/catalhoyuk-ve-neolitik-diyet-9000-yil-once-orta-anadolu/#google_vignette Erişim Tarihi: 20/09/2024.
• URL-3: https://www.monumente-online.de/de/ausgaben/2017/6/kulturgeschichte-kuechen-herde-und-oefen.php Erişim Tarihi: 20/09/2024. (Vaupel. B. (2017). Eine Kulturgeschichte der Küche)
• URL-4: https://germanhistorydocs.org/en/forging-an-empire-bismarckian-germany-1866-1890/ghdi:image-1251 Erişim Tarihi: 20/09/2024. (GHDI. (2021). “Working class quarters, 1910”; “2 Rental Barracks on Kastanienallee in the Prenzlauer Berg Neighborhood of Berlin (1880s).”)
• URL-5: https://www.dhm.de/lemo/bestand/objekt/elendsquartier-in-berlin-um-1910.html Erişim Tarihi: 20/09/2024. (Strohmeyer, K. (2022). “Elendsquartier in der Berliner Spreestr.6 um 1910.”, DHM: Deutsches Historisches Museum, Berlin: German Historical Museum, Berlin., F 52/2975.)
• URL-6: https://bauhausmanifesto.com Erişim Tarihi: 20/09/2024. (Gropius, W. (1919). Bauhaus Manifesto and Program).
• URL-7: https://www.iconeye.com/design/how-radical-modernist-frankfurt-kitchen. Erişim Tarihi: 20/09/2024. (Morrin, S. (2020, January 28). How radical was the modernist Frankfurt kitchen? ICON Magazine).
• URL-8: https://www.designhotels.com/culture/architecture/architecture-of-health-modernism-as-a-tool-for-healing/Architecture of Health: Modernism as a Tool for Healing. (a.n.d.). - Design HotelsTM. Erişim Tarihi: 20/09/2024.
• URL-9: https://paleofuture.com/blog/2008/12/3/tomorrows-kitchen-1943.html Erişim Tarihi: 20/09/2024.(Novak, M. (2008, December 3). Tomorrow’s Kitchen (1943), Paleofuture).