Cumhuriyet Döneminde Matematik Eğitiminde Kullanılan Cebirsel Terimlerdeki Değişim

Year 2024, Volume: 6 Issue: 2, 509 - 532

Nefise Oltulu Ahmet Cihangir Ş. Can Şenay

Abstract

Eğitimde temel araç dildir ve bütün bilimler kendine has bir dil yapısına sahiptir. Bilim dilini oluşturan terimlerin kalıcı ve öğrenenlerce anlaşılır olması da anadille yapılan eğitimin verimli olması ve bilimin ilerlemesi adına büyük önem taşımaktadır. Cumhuriyetin ilanından özellikle de harf devriminden sonra Türkçe ile ilgili çeşitli çalışmalar yapılmış ve birçok gelişme olmuştur. Bu gelişmeler çoğunlukla bilim ve eğitim terimleri ile ilgilidir. Bu araştırma, Cumhuriyet döneminde matematik eğitiminde kullanılan cebirsel terimlerdeki değişimlerin belirlenmesi amacıyla yapılmıştır. Bu amaç doğrultusunda, doküman incelemesi yöntemi kullanılarak Latin harfleri ile farklı yıllarda basılmış ilkokul, ortaokul ve lise seviyesinde 60 matematik ders ve müfredat kitabı incelenmiştir. Terimlerin günümüzdeki karşılıklarını belirlemek için 5 farklı sözlük kullanılmıştır. İncelemeler sonucunda günümüzdeki halleri ile karşılaştırıldığında farklılık gösteren ve en az 3 farklı yılda basılmış kitaplarda karşılığı olan cebir ile ilgili terimler seçilmiştir. Bu karşılaştırmalar sonucunda, terimlerden bazılarının yıllara göre fark edilir değişimlere uğramayıp aynı kaldığı, bazılarının ise kısa aralıklarla değiştiği görülmüştür. Bu değişimler, terimlerden bazıları için Osmanlıcada kullanılan karşılıklarının yerine çoğunlukla Fransızca karşılığının kullanılması veya öz Türkçe bir karşılık bulunması şeklinde, bazı terimlerde ise sadece harf değişiklikleri yapılmasıyla gerçekleşmiştir. Ayrıca, değişimin sadece terimlerle kalmayıp terimlerin anlatımında kullanılan dilde de olduğu görülmüştür. Çeşitli sebeplerle geçmişten günümüze süregelen bu değişimlerle birlikte örneğin, 50-60 yıl önce basılmış bir lise cebir kitabının günümüzde ancak konunun uzmanları tarafından anlaşılabileceği bir duruma gelinmiştir. Bu durum, kendi dilimizle üretilen önceki bilgi birikiminden faydalanamama gibi bir sorunu da beraberinde getirmektedir. Sonuç olarak, matematik eğitimi veya farklı bilim alanlarında kullanılan dildeki değişim ve ayrılıkların Türkçenin bilim dili olmasının önündeki engellerden biri olduğu söylenebilir.

Keywords

Matematik Eğitimi, Terim, Cebirsel Terimler

Ethical Statement

Bu çalışma etik kurul iznini gerektiren bir çalışma değildir.

Change in Algebraic Terms Used in Mathematics Education During the Republican Period

Abstract

The basic tool in education is language and all sciences have their own language. The fact that the terms that make up the language are being permanent and understandable by the learners is of great importance for the progress of education and science in mother tongue. After the Republic, various studies have been carried out and many developments have occurred regarding Turkish. These developments are mostly related to science and education terms. This research was carried out to determine the changes in algebraic terms used in mathematics education during the Republican period. For this purpose, 60 mathematics lecture and curriculum books at primary, secondary and high school levels, published in Latin letters in different years were examined using the document analysis method. 5 different dictionaries were used to find the todays equivalents of the terms. Algebraic terms that differ from their current versions and have equivalents in books published in at least 3 different years were selected. It was seen that some of the terms did not undergo noticeable changes over the years and remained the same, while some of them changed in short time intervals. These changes took place in the form of using French equivalents for some of the terms instead of their Ottoman equivalents or finding a pure Turkish equivalent, and in some terms, only letter changes were made. Moreover, it has been observed that the change is not only in the terms but also in the language used to explain the terms. These changes brings with it the problem of not being able to benefit from previous knowledge produced in our own language. As a result, it can be said that changes and differences in the language used in mathematics education or different science fields are one of the obstacles to Turkish becoming the language of science.

Keywords

Mathematics Education, Term, Algebraic Terms

References

• Akçabay, A. (1968). Cebir Lise I. Sınıf. İstanbul: Yükselen Matbaası.
• Arslantürk, M. (1959). Cebir. İstanbul.
• Atatürk, M. K. (1937). Geometri. Erişim adresi: https://www.kozanbilgi.net/wp-content/uploads /Ataturk-un-Geometri-Kitabi.pdf
• Bayam Takıcak, S. B. (2019). Osmanlıca Analitik Geometri Terminolojisi. F. Çoban içinde, Terminoloji ve Çeviri (s. 161-192). İstanbul: Mikyas Basım Yayın.
• Bilsay, C. (1949). Cebir. İzmir: Yeniyol Basımevi.
• Bingöl, Y. (2004). Kimlik Tartışmaları Işığında Türk Dil Politikası. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 29-58.
• Corbin, J. & Strauss, A. (2008). Basics of Qualitative Research. SAGE Publications.
• Çoker, D. ve Karaçay, T. (1983). Matematik Terimleri Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
• Dede, Y. ve Argün, Z. (2003). Cebir, Öğrencilere Niçin Zor Gelmektedir? Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24: 180-185.
• Demir, C. (2006). Türkçe Dil Bilgisinde Terminoloji Sorunu. Belleten, 81-100.
• Dolunay, S. K. (2010). Dil Bilgisi Öğretiminin Amacı ve Önemi. Türklük Bilimi Araştırmaları, 275-284.
• Gündüz, M. (2023). Türkiye’de Ders Kitapları Tarihi. Ankara: MEB – TTKB. ISBN: 978 – 975 – 11 – 6643 – 2.
• Güngör, B. (2013). Matematik Terimlerini Türkçeleştirme Hareketleri (Yüksek lisans tezi). Ulusal Tez Merkezi veri tabanından erişildi.
• Hatiboğlu, V. (1973). Ölümsüz Atatürk ve Dil Devrimi. Ankara: TDK Yayınları.
• İmer, K. (1976). Dilde Değişme ve Gelişme Açısından Türk Dil Devrimi. Ankara: TDK Yayınları.
• Kanar, M. (ty). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü. Erişim adresi (1 Mart 2022): www.webturkiyeforum.com
• Karasar, N. (2016). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Kerim, D. (1931). Nazari Hesap. İstanbul: Yüksek Mühendis Mektebi Matbaası.
• Konukoğlu, L., Agaç, G. ve Özmantar, M. F. (2019). Cumhuriyet Dönemi İlkokul Matematik Dersi Öğretim Programlarının Matematik Okuryazarlık Perspektifinden İncelenmesi. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 79-99.
• Korkmaz, Z. (1995). Atatürk ve Türk Dili, Türk Dili Üzerine Araştırmalar. Ankara: TDK Yayınları.
• Levend, A. S. (1960). Türk Dilinde Gelişme ve Sadeleşme Evreleri. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Millî Eğitim Bakanlığı (1973). Lise Matematiği: Cebire Giriş (S. Akkaş ve N. Ölçmen, Çev.). İstanbul: MEB Yayınları.
• Millî Eğitim Bakanlığı (2018) Geçmişten Günümüze Millî Eğitim Şûraları. Erişim adresi (24 Şubat 2022): https://ttkb.meb.gov.tr/www/gecmisten-gunumuze-mill-egitim-sralari/icerik/328
• Millî Eğitim Bakanlığı (2018a). Matematik Dersi Öğretim Programı (İlkokul ve Ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar). Ankara: MEB Yayınları.
• Millî Eğitim Bakanlığı (2018b). Ortaöğretim Matematik Dersi (9, 10, 11 ve 12. Sınıflar) Öğretim Programı. Ankara: MEB Yayınları.
• Millî Eğitim Şûrası Yönetmeliği (1995). Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/anasayfa /MevzuatFihristDetayIframe?MevzuatTur=7&MevzuatNo=19846&MevzuatTertip=5
• Özdemir, E. (1968). Dil Devrimimiz. Ankara: TDK Yayınları.
• Özdemir, M., ve Dağtaş, A. (2014). Dilde Sadeleşme Tartışmaları: 1970 Yılı "Türk Dili" Dergisinde Arapça, Farsça ve Batı Dillerinden Gelen Kelimelere Karşı Takınılan Tavır. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 27-51.
• Özmantar, M. F., Akkoç, H., Kuşdemir Kayıran, B. ve Özyurt, M. (Edt.) (2018). Ortaokul Matematik Öğretim Programları: Tarihsel Bir İnceleme. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Sadoğlu, H. (2003). Türkiye'de Ulusçuluk ve Dil Politikaları. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Şimşek, H. (2009). Eğitim Tarihi Araştırmalarında Yöntem Sorunu. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 42(1), 33-51.
• Tanin, T. (1970). Cebir Dersleri. İstanbul: İnkılap ve Aka Kitabevleri.
• Tarım, R. (2013). Atatürk ve Türk Dili. International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 95-103.
• T.C. Kültür Bakanlığı (1937). İlk ve Ortaöğretim Matematik Terimleri Sözlüğü. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• TDK (2022), TDK Web sitesi. Erişim adresi (20 Mart 2022): https://sozluk.gov.tr/ TDK (t.y). VII. Uluslararası Türk Dil Kurultayı. Erişim adresi: https://www.tdk.gov.tr/tdk/kurumsal /vii-uluslararasi-turk-dili-kurultayi-2/
• Tekin, T. (1988). Atatürk ve Türk dilinde reform. Erdem, 1023-1044.
• Torun, T. (2019). Varlık ve Dil. İlahiyat Fakültesi Dergisi, III (2), 95-104.
• Tuncer, T. (1995). Matematik Sözlüğü. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi.
• Uysal, H. (2013). Yabancı Terimleri Türkçeleştirmede Uygulanan Yöntem ve İlkeler: 1932- 1950 arası (Yüksek Lisans Tezi). Ulusal tez merkezi veri tabanından erişildi.
• Wach, E. (2013). Learning About Qualitative Document Analysis. IDS Practiice Papers.
• Yel, N. (2010). Hulasat Al-Hisap Adlı Eserin Geometri Öğretimi Açısından İncelenmesi ve Yeni Müfredat İle Karşılaştırılması (Yüksek Lisans Tezi). Ulusal tez merkezi veri tabanından erişildi.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2021). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Yıldız, Ş. (2019). Türkçe Sözlükte A-Ç Harfleri ile Başlayan Matematik Terimleri Üzerine Bir İnceleme. Sanal Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 1-21.
• Zülfikar, H. (2011). Terim Sorunları ve Terim Yapma Yolları. Ankara: TDK Yayınları.Edwards, A. A., Steacy, L. M.,
• Siegelman, N., Rigobon, V. M., Kearns, D. M., Rueckl, J. G., & Compton, D. L. (2022). Unpacking the unique relationship between set for variability and word reading development: Examining word- and child-level predictors of performance. Journal of Educational Psychology, 114(6), 1242–1256. https://doi.org/10.1037/edu0000696