GÜRAY MÜZE KOLEKSİYONU’NDA BULUNAN PİŞMİŞ TOPRAK KANDİLLER

Year 2022, , 2537 - 2561, 30.12.2022

Burcu Tüysüz

https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.1202564

Abstract

Kandil, Antik Çağ’da içine yağ konularak bir fitil yardımıyla yakılan, küçük, kolay taşınabilen ve çoğunlukla pişmiş topraktan yapılmış aydınlatma aracını tanımlamaktadır. Kandillerin kökeni, yapım tekniği, malzemesi, tipleri, süsleme teknikleri ve kronolojik gelişimleri gibi konuları yüzyılı aşkın bir süredir bilimsel çalışmalara konu edinilmiş, hem arkeolojik kazılarda hem de müze koleksiyonlarında bulunan kandiller değerlendirilerek literatüre kazandırılmıştır. Güray Müze envanterine kayıtlı pişmiş toprak kandiller de bu çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Çalışmanın amacı makaleye konu olan kandillerin teknik ve tipolojik özelliklerinin belirlenmesi, tarihlendirilmesi ve bilim dünyasına tanıtılmasıdır. Bu amaç doğrultusunda yapılan çalışma sonucunda Güray Müze envanterine kayıtlı kandillerin dönemlerine ve formlarına göre on ana tipe ayrıldığı tespit edilmiştir. Bazı ana tiplerin de kendi içinde alt tiplere ayrıldığı görülmüştür. Değerlendirilen kandiller çark ya da kalıp olmak üzere iki farklı teknikte yapılmış olup bezemeli ve bezemesiz örnekleri bulunmaktadır. Bezemeli örneklerin şemaları, discus ve omuz üzerine yerleştirilen kabartma şeklinde yapılmış çizgi bezekler, içleri nokta bezemeli yarım daire motifleri, ıon kymationu ve mimari yapı kompozisyonundan oluşmaktadır. Genel olarak Hellenistik, Roma ve Bizans Dönemi’ne ait olan kandillerin en erken örnekleri MÖ 4. yüzyılın sonları ile MÖ 3. yüzyılın başlarına, en geç örnekleri ise MS 4. yüzyılın ikinci yarısı ile MS 7. yüzyılın ilk yarısına tarihlenmektedir.

Keywords

Güray Müze, Kandil, Hellenistik Dönem, Roma Dönemi, Bizans Dönemi

References

• Anderson, J.K. (1954). Excavations on the Ridge of Kofina in Chios, BSA-49, 128-172.
• Bailey, D.M. (1972). Greek and Roman Pottery Lamps. British Museum Publications.
• Bailey, D.M. (1975). Greek, Hellenistic and Early Roman Pottery Lamps, A Catalogue of the Lamps in the British Museum I, Roman Provincial Lamps. British Museum Publications.
• Bailey, D.M. (1980). Roman Lamps Made in Italy, A Catalogue of the Lamps in the British Museum II, Roman Provincial Lamps. British Museum Publications.
• Bailey, D.M. (1988). A. Catalogue of the Lamps in the British Museum III, Roman Provincial Lamps. British Museum Publications.
• Barın, G. (1995). Aydın ve Milet Müzesi’ndeki Üzeri Kabartmalı Hellenistik ve Roma Dönemi Kandiller, [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi Ege Üniversitesi].
• Baydur, N. (1988). Tarsus Donuktaş Kazısı, 1987. Kazı Sonuçları Toplantısı X-1, 109-135.
• Baydur, N. (1990). Tarsus Donuktaş Kazısı, 1988. Kazı Sonuçları Toplantısı XI-1, 161-178.
• Baydur, N. (1992). Tarsus Donuktaş Kazısı, 1990. Kazı Sonuçları Toplantısı XIII-2, 309-322.
• Bayram, E. (2020). Gaziantep Arkeoloji Müzesi’nden Bir Grup Pişmiş Toprak Kandil. [Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Brann, E.T.H. (1962). Late Geometric and Protoattic Pottry: Mid 8th to Late 7th Century BC, The Athenaian Agora, Vol. 8. American School of Classical Studies at Athens.
• Broneer, O. (1930). Terracota Lamps, Corinth Vol IV, Part II. American School of Classical Studies at Athens.
• Bruneau, P. (1965). Les Lampes, Exploration Archeologique de Delos, Vol. XXVI.
• Bulba, M. (2019). Kaunos Demeter Kutsal Alanı: Kandiller. Phaselis V, 31-41.
• Canpolat, S. (2019): Malatya Müzesi’ndeki Roma Ve Erken Bizans Kandilleri. [Yüksek Lisans Tezi Uludağ Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Civelek, A. (2001). Tralleis Nekropolisi Buluntuları Işığında Hellenistik ve Roma Dönemi Seramiği [Doktora Tezi Ege Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Civelek, A. (2008). Phokaia’da Bir Volütlü Kandil Atölyesi. CollAn VII, 115-135.
• Cokay, S. (2000). Antik Çağda Aydınlatma Araçları. Eski Çağ Bilimleri Enstitüsü Yayınları.
• Cook, J.M. (1965). Old Smyrna: Fourth-Century Black Glaze. BSA 60, 143-153.
• Coşkun, D. (2007). Konya Ereğli Müzesi’nde Bulunan Roma Dönemi Kandilleri. [Yüksek Lisans Tezi Selçuk Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Çelgin (2018). Eski Yunanca Türkçe Sözlük. Alfa Yayınları.
• Dağlı, G. (2008). Hadrianoupolis Surları Kurtarma Kazısında Bulunan Roma ve Bizans Dönemi Kandilleri. [Yüksek Lisans Tezi Dokuz Eylül Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Dusenbery, (1998). Samothrace The Nekropoleis.
• Erarslan, (2001). Adıyaman Turuş Kaya Mezarları Kazı ve Temizlik Çalışması. 11. Müze Çalışmaları ve Kurtarma Kazıları Sempozyumu, 263-272.
• Erarslan, (2003). Adıyaman/Besni Sofraz Küçük Tümülüs Kurtarma Kazıları. Müze Çalışmaları ve Kurtarma Kazıları Sempozyumu -13, 121-129.
• Eyüboğlu, (1988). Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü. Sosyal Yayınları. Farnsworth, M., Simmons, I. (1963). Coloring Agents for Greek Glazes. AJA-67, 389-396.
• Fırat, M. (2015). Isparta Müzesi Volütlü Kandilleri. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi Cilt 8 Sayı 36, 535-551.
• Fırat, M., Metin, H. (2011). Isparta Arkeoloji Müzesi Envanterinde Yer Alan bir Grup Kandil. Arkeoloji Dergisi, 143-154.
• Fuchs, W. (1963). Der Schiffsfund von Mahdia. Tübingen.
• Gassner, V. (1997). Das Südtor der Tetragonos-Agora Keramik und Kleinfunde, Forschungen in Ephesos XIII/1/1. Wien.
• Gençler-Güray, Ç. (2018). Erythrai-Cennettepe Kazıları Çark Yapımı Kandilleri. Anadolu/Anatolia 44, 37-52.
• Goldman, H., Jones F.F. (1950). The Lamps. Excavation at Gözlükule, Tarsus, Vol. I, Hellenistic and Roman Period. Princeton University Press.
• Gülünay, E. (2017). Afyon Arkeoloji Müzesi’nden Bir Grup Pişmiş Toprak Kandil. [Yüksek Lisans Tezi Atatürk Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Hayes, J.W. (1980). Ancient Lamps in the Royal Ontario Musum I: Greek and Roman Clay Lamps. Toronto.
• Howland, R.H. (1958). Greek Lamps and Their Survivals, The Athenian Agora Vol. IV. American School of Classical Studies at Athens.
• İnanan, F. (2004). İzmir, Tire, Bergama ve Ödemiş Müzelerindeki Bizans Dönemi Pişmiş Toprak Kandilleri. [Yüksek Lisans Tezi Ege Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• İnanan, F. (2007). İzmir Arkeoloji Müzesi’nde Bulunan Bir Grup Kandil. Sanat Tarihi Dergisi XVI/1, 49-65.
• Kassab Tezgör D., Sezer, T. (1995). İstanbul Arkeoloji Müzeleri Pişmiş Toprak Kandil Kataloğu I, Prehistorik, Arkaik, Klasik ve Hellenistik Dönemler. Fransız Anadolu Araştırmaları Enstitüsü Yayınları.
• Kaya, Ö. (2019). Küçükçekmece Göl Havzası (Bathonea) Kazılarında Bulunan Kandiller. [Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Kayaş, P. (2019). Antakya Hipodrom ve Çevresi Kazılarında Ele Geçen Pişmiş Toprak Kandilleri. [Yüksek Lisans Tezi, Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Kınal, (1960). Kaunos Adak Lambaları. Belleten, XXXIII-130, 151-159.
• Knigge, U. (1976). Der Südhügel, Kerameikos IX. Berlin.
• Loeschcke, S. (1919). Lampen aus Vindonissa. Ein Beitrag zur Geschichte von Vindonissa und des antiken Beleuchtungswesens. Zürich.
• Metin, H. (2012a). Kibyra Kandilleri. [Doktora Tezi Atatürk Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Metin, H. (2012b). Isparta Arkeoloji Müzesi Envanterinde Yer Alan bir Grup Kandil. Uluslararası Genç Bilimciler Buluşması Anadolu Akdeniz Sempozyumu Bildirileri, 227-235.
• Miller, M.C. (1997). Athens and Persia in the Fifth Century B.C. Cambridge.
• Oziol, T., Pouilloux, J. (1969). Les Lampen, Salamine de Chypre I. Paris.
• Oziol, T. (1977). Salamine de Chypre - VII Les Lampes du Musee de Chypre.Paris.
• Öz, C. (2018). Silifke Müzesi’nde Bulunan Pişmiş Toprak Kandiller. [Yüksek Lisans Tezi Selçuk Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Öz, C. (2018). Silifke Müzesi’nde Bulunan Pişmiş Toprak Kandiller.Uluslararası Genç Bilimciler Buluşması II: Anadolu Akdenizi Sempozyumu Bildirileri, 533-584.
• Özcihan, İ. (2018). Tarsus Arkeoloji Müzesi’nden Bir Grup Pişmiş Toprak Kandil. [Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Özdoğan, M. (2002). Çanak Çömlekli Neolitik Çağ. Arkeoatlas-1, 88-92.
• Özgül, M. (2012). Şanlıurfa Müzesi’nden Bir Grup Kandil. [Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Öztürk, N. (2003). Kyzikos Kandilleri. [Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Öztürk, N. Metin, H. (2012). Burdur Müzesi’nden Bir Grup Hellenistik Dönem Kandil. Stratonikeia’dan Lagina’ya, Ahmet Adil Tırpan Armağanı, 483-492.
• Perzlweig, J. (1961). Lamps of the Roman Perod First to Seventh Century After Christ, The Athenian Agora, Vol. VII. American School of Classical Studies at Athens.
• Roovers, I. (1993). The Lamps. Sagalassos I, First General Report on the Survey (1986-1989) and Excavations (1990-1991), M. Waelkens (Ed.), 153-162.
• Rottrof, S.I. (1982). Hellenistic Pottery, Athenian and Imported Moldmade Bowls, The Athenian Agora-Vol. XXII. American School of Classical Studies at Athens.
• Rottrof, S.I. (1997). Hellenistic Pottery, Athenian and Imported Wheelmade Tableware and Releated Material Part I, The Athenian Agora Vol. XXIX. American School of Classical Studies at Athens.
• Saraçoğlu, A. (1997). Erzurum Müzesinden Bir Grup Kandil. Türk Arkeoloji Dergisi XXXI, 307-331.
• Scheltens, E. (1993). Some Wheelmade Lamps of Sagalassos. Sagalassos II, A Preliminary Note. Report on the Third Excavation Camping of 1992, M. Waelkens-J. Poblome (Ed.), 191-207.
• Şimşek, C., Okunak, M., Bilgin, M. (2011). Laodikeia Nekropolü (2004-2010 Yılı). Ege Yayınları.
• Tekocak, M. (2012). Akşehir Müzesi’nde Bulunan Pişmiş Toprak Kandiller. K. Levent Zoroğlu’na Armağan, 707-728.
• Vessberg, O. (1953). Hellenistic and Roman Lamps in Cyrups. Opuscula Atheniensa 1, 115-129.
• Walters, H.B. (1905). Roman Lamps. History of Ancient Pottery, Vol. II, 393-429.
• Yardımcı, N. (1986): 1984 Harran Kazı ve Onarım Çalışmaları. Kazı Sonuçları Toplantısı VII, 239-260.
• Yener, E. (1993): Levzin Höyük Kurtarma Kazısı 1991. III. Müze Kurtarma Kazıları Semineri, 351-365.
• Yüksel, S. (2019). Antalya Müzesi Roma Dönemi Kandilleri, [Yüksek Lisans Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Welkov, I. (1935): Eine Gotenfestung bei Sadowetz (Nordbulgarien). Germania 19-2, 149-158.