TARİH VE MENKIBENİN ÖTESİNDE BİR HACI BEKTAŞ VELİ ROMANI: ŞAHDİZ

Year 2021, Issue: Hacı Bektaş Veli Özel Sayısı, 162 - 178, 22.12.2021

Murat Gür

Abstract

Bu makale Kemal Derin’in Aşkın Hünkârı Hacı Bektaş Veli Şahdiz başlıklı romanındaki Hacı Bektaş Veli portresinin irdelenmesi hakkındadır. Çalışmada öncelikle romanın yapısal unsurlarına değinilmiş ardından tarih, menkıbe ve kurmaca arasında nasıl bir karakter yaratıldığı biyografik romanın özellikleri çerçevesinde sorgulanmıştır. Böylece Hacı Bektaş Veli’nin alımlanma biçimlerinden birinin aydınlatılması amaçlanmıştır. İsim-içerik ilişkisi bağlamında romanın başlığında yer alan Şahdiz kelimesinin, kurgulanan Bektaş karakterinin ideolojik boyutunun anlaşılmasında bir sembol işlevinde olduğu görülmüştür. Yazar, biyografik romanın özellikleri çerçevesinde eserini, Hacı Bektaş Veli hakkındaki belgeler ve anlatılar etrafında oluşturmuştur. Romandaki Bektaş karakterinin ideolojik boyutunu ise yazarın tarihî kahramanı kurgularken yaptığı seçimler meydana getirmektedir. Bu açıdan onu karakterize eden temel özellik bir Yesevî dervişi yerine bir İsmailî daisi biçiminde kurgulanmasıdır. Ayrıca tarihî ve menkıbevi kaynaklarla birlikte kolektif bellekte Hacı Bektaş Veli ve Ahmet Yesevî arasında bulunan organik bağ koparılmış, bunun yerine Şahdiz ve Alamut Kaleleri aracılığıyla Bektaş ve Seyyidina (Hasan Sabbah) arasında yeni bir bağ kurulmuştur. Dolayısıyla romanın tarihî gerçekliği yansıtan bir biyografik roman olmaktan öte, onu bozan/yeniden kurgulayan ve kurmaca bir kahramanın hayat hikâyesini anlatan bir metin olduğu ileri sürülmüştür.

Keywords

Hacı Bektaş Veli, biyografik roman, ideolojik kurmaca

References

• Aktaş, Ş. (2013). Anlatma Esasına Bağlı Edebî Metinlerin Tahlili (Teori ve Uygulama). Ankara: Kurgan Edebiyat.
• Aydınlı, A. (1994). Dü’sur b. Hâris. TDV İslâm Ansiklopedisi. C. 10. İstanbul: TDV İslam Araştırmaları Merkezi. 50.
• Çetin, H. (2012). Gerçekten Efsaneye Hacı Bektaş-ı Veli Portreleri. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 23 (5), 114-125.
• Çetin, N. (2011). Roman Çözümleme Yöntemi, Ankara: Öncü Kitap.
• Çetindaş, D. (2016). Türk Edebiyatında Biyografik Anlatı ve Romanlar, İstanbul: Kesit Yayınları.
• Derin K. (2015). Aşkın Hünkârı Hacı Bektaş Veli Şahdiz, İstanbul: Destek Yayınları.
• Duran, Hamiye ve D. Gümüşoğlu (2010). Hünkâr Hacı Bektaş Veli Velâyetnâmesi. Ankara: Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi.
• Gür, M. (2016). Türk Romanında Hacı Bektaş Veli ve Birbirinden Farklı Görünümleri. 2. Uluslararası Hacı Bektaş Veli Sempozyumu Bildirileri, Nevşehir: Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Yayınları. 474-479.
• Harman, Ö. F. (2013). Yed-i Beyza. TDV İslâm Ansiklopedisi. C. 43. İstanbul: TDV İslam Araştırmaları Merkezi. 377-378.
• Harman, Ö. F. (2000). Îsâ. TDV İslâm Ansiklopedisi. C. 22. İstanbul: TDV İslam Araştırmaları Merkezi. 465-472.
• Kenanoğlu A. (2014). Tenini Bırak da Gel (Söyleşi). www.evrensel.net, Erişim tarihi: 10.06.2021.
• Ocak A. Y. (2002). Alevî ve Bektaşî İnançlarının İslam Öncesi Temelleri, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Şengül, A. (2020). Türkistan’dan Anadolu’ya… Pir ile Hünkâr: Ahmet Yesevi ve Hacı Bektaş Veli. Tarihten Sahneye: Türk Tiyatrosu Üzerine Araştırmalar. İstanbul: Kesit Yayınları, 327-335.
• Uğur, A. (2020). Klasik Türk Şiirinde Bektaşilik, Çanakkale: Paradigma Akademi.