Buda'nın kalbi: Zen estetiğinde doğanın anlamı ve çay töreni

Year 2024, Volume: 14 Issue: Türkiye-Japonya İlişkileri 100. Yıl Özel Sayısı, 347 - 357

İbrahim Soner Özdemir

https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.1522383

Abstract

ÖZ
Bu makale Japon çay töreninin çeşitli yönlerini çağdaş Japoncada doğa anlamına gelen shizen kelimesinin kendi kendine öylece ortaya çıkma anlamı aracılığıyla incelemektedir. Kelimenin bu anlamı çay töreninin “yokluk” düşüncesi üzerine kurulu olan estetik mantığını açık hale getirmektedir. Bu mantık kendi kendine öylece ortaya çıkan boş bir zihin ve kalp, kendi kendine öylece ortaya çıkan doğa ve bunların bir başkasıyla paylaşılması şeklinde birbirinden ayrılmayan üç uğraktan oluşan bir yapı ortaya koymaktadır. Çay evi mimarisinin çeşitli özelliklerinde, çay töreninde kullanılan ünlü nesnelerde, çay hazırlamada izlenen kural ve davranış kalıplarında ve çay töreninin çeşitli estetik ideallerinde bu mantık açık bir biçimde kendini göstermektedir. Shizen’in anlamını temel alan böyle bir inceleme bir yandan çay töreninin Zen Budizmi’yle bağlantısını, çay törenindeki insan ve doğa, etik ve estetik arasındaki ilişkileri, çay töreniyle ilgili anlatılar arasındaki tutarlılığı yeni bir bakışla değerlendirmeyi sağlarken bir yandan da Türkçedeki çay törenini tanıtan az sayıdaki çalışmaya çay töreninin tanımlayıcı niteliklerini Japon felsefesinin ve felsefi estetiğin bakış açısından ele alarak katkıda bulunmaktadır.

Keywords

Çay töreni, Japon estetiği, shizen, Zen Budizmi, Doğa estetiği

Buddha's heart: The meaning of nature in zen aesthetics and the tea ceremony

Abstract

This article explores several aspects of the Japanese tea ceremony by focusing on the sense of “to be as it is by itself” inherent in the word shizen, which corresponds to nature in contemporary Japanese. This sense of the word clarifies the logic of the tea ceremony aesthetics, which is founded on a certain conception of “nothingness.” Such a logic has three dynamically correlated aspects: an empty heart/mind, nature, and the transmission of one’s empty heart/mind to another. This logic manifests itself in several aesthetic ideals of the tea ceremony, as well as in various architectural characteristics of the tea garden, the tea procedure, and the basic formal patterns of bodily movements in the tea ceremony. Such an exploration provides a different perspective to interpret the relationship between not only human beings and nature but also ethics and aesthetics in the tea ceremony. It also gives an account of the tea ceremony’s connections with Zen Buddhism and the consistency of its classical and contemporary descriptions. Moreover, the article contributes to the research on the tea ceremony in Turkish by examining its defining characteristics from the standpoint of Japanese philosophy and philosophical aesthetics.

Keywords

Tea ceremony, Japanese aesthetics, Shizen, Zen Buddhism, Aesthetics of nature

References

• Ackermann, P. (2004). The four seasons: one of Japanese culture’s most central concepts. P. M. Asquith, A. Kalland (Ed.), Japanese images of nature: cultural perspectives içinde (ss. 36-53). RoutledgeCurzon.
• Anderson, J. L. (1987). Japanese tea ritual: religion in practice. Man, 22(3), 475-498.
• Chiba, K. (2023). The Japanese tea ceremony: an introduction. Routledge.
• Cooper, M. (Ed.) (2001). Joāo Rodrigues’s account of sixteenth-century Japan. The Hakluyt Society.
• Esenbel, S. (2021). Yamada Torajirō ve resimli Türkiye gözlemleri: Toruko gakan. T. Yamada, Japon aynasından resimli Türkiye gözlemleri (S. Esenbel, Çev.) içinde (ss. XI-LXXX). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Haga, K. (1995). The wabi aesthetics through the ages. N. G. Hume (Ed.), Japanese aesthetics and culture: a reader içinde (ss. 245-278). State University of New York Press.
• Heisig, J. W., Kasulis, T. P., Maraldo, J. C. (Ed.). (2011). Japanese philosophy: a sourcebook. University of Hawai’i Press.
• Hisamatsu, S. (1970). The nature of “sadō” culture. The Eastern Buddhist, 3(2), 9-19.
• Hisamatsu, S. (2003). Zen geijutsu no rikai: Zen geijutsu no nanatsu no seikaku. Y. Kurasawa (Ed.), Geijutsu to cha no tetsugaku içinde (ss. 31-52). Tōeisha.
• Iwanami Shoten (1998-2004). Shizen. Kōjien (5. Edition, Casio XD-F6700 Electronic Dictionary Edition) içinde.
• Iwanami Shoten (1998-2004). Soku. Kōjien (5. Edition, Casio XD-F6700 Electronic Dictionary Edition) içinde.
• Iwanami Shoten (1998-2004). Jaku. Kōjien (5. Edition, Casio XD-F6700 Electronic Dictionary Edition) içinde.
• Keown, D. (2003). A dictionary of Buddhism. Oxford University Press.
• Kumakura, I. (2002). Reexamining tea: “yuisho”, “suki”, “yatsushi”, and “furumai”. Monumenta Nipponica, 57(1), 1-42.
• Ludwig, T. M. (1974). The way of tea: a religio-aesthetic mode of life. History of Religions, 14(1), 28-50.
• Nanbō, S. (1981). A record of Nanbō. T. ve T. Izutsu (Ed.), The theory of beauty in the classical aesthetics of Japan içinde (ss. 133-158). Martinus Nijhoff Publishers.
• Nitschke, G. (2007). Japanese gardens. Taschen.
• Ōhashi, R. (2000). The Japanese ‘art way’ (dō): sensus communis in the context of the question of a non-Western concept of modernity. H. Kimmerle, H. Oosterling (Ed.), Sensus communis in multi and intercultural perspectives içinde (ss. 53-59). Verlag Könighausen.
• Ōhashi, R. (2010). Japanese worlds. H. R. Sepp, L. Embree (Ed.), Handbook of phenomenological aesthetics içinde (ss. 171-176). Springer.
• Ōhashi, R. (2021). Geidō no seisei: Zeami to Rikyū. Kodansha.
• Özdemir, İ. S. (2023). Güzelden de öte: Shizuteru Ueda’nın doğa estetiği ve Japon sanatları. Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, 36, 277-294. https://doi.org/10.53844/flsf.1334321.
• Perry, R. A. (1976). The tea bowl as a meditative device. RACAR: revue d'art canadienne / Canadian Art Review, 3(1), 28-35.
• Saito, Y. (2007). The moral dimension of Japanese aesthetics. The Journal of Aesthetics and Art Criticism, 65(1), 85-97.
• Sen, S. (1998). The Japanese way of tea: from its origins in China to Sen Rikyū. University of Hawai’i Press.
• Suzuki, I. (2016). Ahmet Haşim ile Çay Name. E. Esen, I. Suzuki (Ed.), Kotodama İstanbul Hajimari 2015 içinde (ss. 110-116). Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Ueda, S. (1982). Emptiness and fullness: sunyata in Mahayana Buddhism. The Eastern Buddhist, 15(1), 9-37.
• Ueda, S. (1989). The Zen Buddhist experience of the truly beautiful. The Eastern Buddhist, 22(1), 1-36.
• Ueda, S. (2002). Shizen no shi to shizen. Ueda Shizuteru Shū: Kyokū, Sekai 9 içinde (ss. 211- 238). Iwanami Shoten.