Karadeniz’e çıkmaya başlayan Ruslar Türk Boğazlarını kendilerine ekonomi ve askeri acıdan hedef tutmaya başlamıştı. Karadeniz kıyısındaki ülkeler için Boğazlar dünya ticaretinde hayati önem taşımaktaydı. Çar Petro döneminde Boğazlara hâkim olmak maksatla Karadeniz yolu ile Türk Boğazlarına Rus harp gemilerini göndererek işgal etmeye çalışmıştı. Böylece Osmanlı devleti ve Rus hükümeti arasında yüzyıllardır yaşanan Boğazlar sorunu Birinci Dünya savaşına kadar devam etmişti. Mondros Mütarekesinden sonra Türk Boğazlarını İtilaf devletlerini eline geçmişti. İngiliz ile Fransız hükümetlerinin Boğazlar üzerindeki hâkimiyetinden hoşlanmayan Ruslar Türkiye ile müttefik olarak Boğazların tekrar Türklere geri vermesini ve Boğazlar üzerindeki güvenliğin Türk kuvvetlerinin sağlamasını istemekteydi.
16 Mar 1921’de yapılan Moskova anlaşmasında, Boğazların rejimi Karadeniz’e kıyıdaş devletlerarasında yapılacağına ve İstanbul’un güvenliği ve Türkiye’nin egemenliği hiçbir zarar getirmeyecek şekilde saptanacaktı. Böylelikle bir düzene girmeye başlayan Türkiye ve Rusya ilişkilerine bu tarihlerde Türklerden yenilmeye başlayan İtilaf devletleri bozmaya çalışmıştı. 1922’de sonlarında Türkiye’nin Milli Mücadelesine dayanamayan İtilaf devletleri yenilgilerini hissederek Türkiye üzerindeki politikasını değiştirmeye başlamıştı. İzmir’in geri alınmasından sonra Boğazlara doğru ilerleyen Türk kuvvetlerini önlemekle İtilaf devletleri anlaşma teklifinde bulunmaktaydı. Ayrıca İtilaf devletini Lozan’da yapılacak anlaşmada bir birini destekleyecek olan Türkiye ile Rusya’nın ilişkilerine son vermeye çaba göstermekteydi. Türkler üzerindeki Rusların etkisinden endişelenen İtilaf devletleri Sovyet Rusya’nın sadece Boğazlar anlaşmasına katılmasını istemekteydi. Buna karşı çıkan RSFSC (Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti) hükümeti İtilaf devletleri yöneticilerine protesto notlarını da göndermişti. Fakat İtilaflar Sovyetlerin sadece Boğazlar konferansına katılabileceklerini söylemekten çekinmediler.
Boğazlar konferansında Rusya asıl amacının, Boğazları kendi denetimine alarak Karadeniz’i Rus gölü haline getirilmesini istemişti. Böyle olmadığı halde Türkiye’nin Boğazlara hâkimiyetini istedi. Boğazlardan sadece ticari gemilere açık olmasını ve tüm dünya savaş gemilere kapatılmasını istemekteydi.
Primary Language | Turkish |
---|---|
Subjects | Studies of the Turkic World |
Journal Section | Research Articles |
Authors | |
Publication Date | July 1, 2024 |
Submission Date | May 16, 2024 |
Acceptance Date | June 26, 2024 |
Published in Issue | Year 2024 Volume: 6 Issue: 1 |