AFET YÖNETİMİNDE KARŞILAŞILAN LOJİSTİK SORUNLARIN BELİRLENMESİ

Year 2024, Volume: 6 Issue: 2, 204 - 222, 28.12.2024

Gül Senir , Hüseyin Fatih Atlı

https://doi.org/10.56574/nohusosbil.1542523

Abstract

Dünyada her geçen gün yaşanan afet sayısı giderek artmaktadır. Afetler ekonomik, sosyal ve çevresel kayıpların yaşanmasına, toplumların günlük işleyişinin bozulmasına neden olabilen, ani ve yıkıcı olaylar olarak tanımlanmaktadır. Afetlerin türü, şiddeti, meydana geldiği zaman ve coğrafi konum olarak çok farklı özelliklere sahip olmasından kaynaklı afet lojistiği, günümüzde çalışılan bir konu olup, yeni yaklaşımların da beraberinde geliştirilmesi gerekmektedir. Afet lojistiği, afetten zarar görmüş alanlara ürünlerin, hizmetlerin ve ilgili bilgilerin aktarılması süreci olarak tanımlanabilir. Doğru planlanmış ve tasarlanmış bir afet lojistik yönetimi, afetlerin yıkıcı etkilerinin ve risklerinin önemli ölçüde azalmasını sağlamaktadır.

Bu doğrultuda yapılan çalışmanın amacı afet yönetiminde karşılaşılan lojistik sorunların belirlenmesidir. Çalışmada çok kriterli karar verme (ÇKKV) yöntemlerinden best-worst method (BWM) kullanılarak kriterlerin önem düzeyleri belirlenmiştir. Afet yönetiminde karşılaşılan lojistik sorunların belirlenmesi için kullanılan veri anket yolu ile uzmanlardan toplanmıştır. Elde edilen sonuçlar doğrultusunda önem düzeylerine göre ekonomik, altyapı ve ulaşım sorunları ana kriterinde en önemli bulunan alt kriter ekonomi ve altyapı yetersizlikleri kriteri; yönetimsel sorunlar ana kriterinde en önemli bulunan alt kriter organizasyonlar arası koordinasyon eksikliği kriteri; iletişimsel sorunlar ana kriterinde en önemli bulunan alt kriter iletişim aksaklıkları kriteri olmuştur.

Keywords

Afet Lojistiği, Lojistik Sorunlar, ÇKKV, BWM

References

• Ağdaş, M., Bali, Ö., ve Ballı, H. (2014). Afet lojistiği Kapsamında Dağıtım Merkezi İçin Yer Seçimi: SMAA-2 Tekniği ile Bir Uygulama. Beykoz Akademi Dergisi, 2(1), 75-94.
• Ak, M. F., and Acar, D. (2021). Selection of Humanitarian Supply Chain Warehouse Location: A Case Study Based on the MCDM Methodology. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, (22), 400-409.
• Arslan, H. M. (2020). Afet Yönetimi Kapsamında Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri ile Afet İstasyonlarının Optimum Yerleştirilmesi. Düzce Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(2), 188-203.
• Arsu, T., ve Uğuz Arsu, Ş. (2021). Personel Seçim Sürecinde Kullanılan Kriterlerin Best-Worst Metodu (BWM) ile Değerlendirilmesi. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 56(3) 2021, 1949-1967.
• Aslan, H. M., Yıldız, M. S., ve Uysal, H. T. (2015). Afet İstasyonlarının Kuruluş Yeri Seçiminde Bulanık TOPSİS Yönteminin Uygulanması: Düzce’de Bir Lokasyon Analizi. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 3(2), 111-128.
• Atlı, H. F. (2024a). Sustainable Supplier Selection Using Fuzzy AHP (AHP-F) and Fuzzy ARAS (ARAS-F) Techniques for Fertilizer Supply in the Agricultural Supply Chain. Turkish Journal of Agriculture-Food Science and Technology, 12(8), 1269-1280. https://doi.org/10.24925/turjaf.v12i8.1269-1280.6568
• Atlı, H. F. (2024b). Sürdürülebilir Tarımsal Pazarlama için Tarım Politikasına Etki Eden Kriterlerin Değerlendirilmesinde BWM Çok Kriterli Karar Verme Yöntemi Uygulaması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 23(92), 1582-1603. https://doi.org/10.17755/esosder.1499384
• Atlı, H. F., and Senir, G. (2024). Green Supplier Selection Using IMF SWARA and Fuzzy WASPAS Techniques for the Supply of Agricultural Pesticides. Black Sea Journal of Agriculture, 7(4), 377-390. https://doi.org/10.47115/bsagriculture.1463382.
• Baldini, G., Oliveri, F., Braun, M., Seuschek, H. and Hess, E. (2012). Securing Disaster Supply Chains with Cryptography Enhanced RFID. Disaster Prevention and Management, 21(1), 51–70.
• Barbarosoğlu, G., Özdamar, L., ve Çevik, A. (2002). An Interactive Approach for Hierarchical Analysis of Helicopter Logistics in Disaster Relief Operations, European Journal of Operational Research, 140(1): 118-133.
• Bayram, B., ve Eren, T. (2023). Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleriyle Afet Sonrası Geçici Depo Yeri Seçimi. Acil Yardım ve Afet Bilimi Dergisi, 3(2), 22-30.
• Bilici, G., ve Pekküçükşen, Ş. (2023). Afet Lojistiği ve Afet Yönetiminde Karşılaşılan Lojistik Sorunlar. Uluslararası Akademik Birikim Dergisi, 6(5).
• Bojković, N., Macura, D., Pejčić-Tarle, S. and Bojović, N. (2011). A Comparative Assessment of Transport Sustainability in Central and Eastern European Countries with a Brief Reference to the Republic of Serbia. International Journal of Sustainable Transportation, 5(6), 319-344.
• Büyüközkan, G., and Uztürk, D. (2023). Enhancing Disaster Management through Effective Warehouse Location Selection using Linguistic Decision Making: An Integrated Approach, Proceedings of the 8th North American International Conference on Industrial Engineering and Operations Management, Houston, Texas, USA, June 13-16, 2023.
• BWM (2024). https://bestworstmethod.com/software/.
• Charles, A., Lauras, M., Van Wassenhove, L. N., and Dupont, L. (2016). Designing an Efficient Humanitarian Supply Network. Journal of Operations Management, 47-48, 58-70.
• Comes, T., Schätter, F., Schultmann, F., Gorod, B., White, B., Ireland, V., ... & Sauser, B. (2015). Humanitarian Relief Logistics: Multicriteria Decision Analysis and Simulation for Supply Chain Risk Management. Case Studies in Enterprise Systems, Complex Systems, and System of Systems Engineering. Taylor and Francis, Boca Raton, Florida, USA, 191-222.
• Degener, P., Gösling, H., and Geldermann, J. (2013, May). Decision Support for the Location Planning in Disaster Areas Using Multi-Criteria Methods. In ISCRAM.
• Demir, G. ve Bircan, H. (2020). Kriter Ağırlıklandırma Yöntemlerinden BWM ve FUCOM Yöntemlerinin Karşılaştırılması ve Bir Uygulama. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 21(2), 170-185.
• Demirdöğen, O., Erdal, H., Yazıcılar, F. G., ve Aykol, S. (2017). Afet Lojistiği Tesis Yeri Seçimi Problemi: TRA1 Bölgesi İçin Bir Uygulama. The International New Issues in Social Sciences, 5(5), 323-342.
• Derse, O. (2022). DEMATEL Tabanlı TOPSIS Yöntemi ve Küme Kapsama Modeli ile Afet Lojistiği İçin Depo Yeri Seçimi: Ege Bölgesi Örneği. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 25(4), 702-713.
• Doğan, O. (2023). İş Güvenliği Uzmanlarının Bakış Açısıyla Acil Durum Toplanma Alan Özelliklerinin AHP Yöntemi ile Değerlendirilmesi. Doğal Afetler ve Çevre Dergisi, 9(1), 112-124.
• Ekin, E. ve Sarıkaya, Z. (2021). AHP Tabanlı TOPSIS Yöntemi ile Afet Sonrası Acil Toplanma Alanlarının Belirlenmesine Yönelik Bir Uygulama. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 10(3), 696-713.
• Erden, C., Ateş, Ç., and Esen, S. (2023). Distribution Center Location Selection in Humanitarian Logistics Using Hybrid BWM–ARAS: A Case Study in Türkiye. Journal of Homeland Security and Emergency Management, (0).
• Ergün, M., Korucuk, S., ve Memiş, S. (2020). Sürdürülebilir Afet Lojistiğine Yönelik İdeal Afet Depo Yeri Seçimi: Giresun İli Örneği. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 6(1), 144-165.
• Feng, Z., Li, G., Wang, W., Zhang, L., Xiang, W., He, X., ... and Wei, N. (2023). Emergency logistics centers site selection by multi-criteria decision-making and GIS. International Journal of Disaster Risk Reduction, 96, 103921.
• Geng, S., Hou, H., and Zhang, S. (2020). Multi-Criteria Location Model of Emergency Shelters in Humanitarian Logistics. Sustainability, 12(5), 1759.
• Guo, Y., and Matsuda, T. (2023). Study on the Multi-Criteria Location Decision of Wide-Area Distribution Centers in Pre-Disaster: Case of an Earthquake in the Kanto District of Japan. Asian Transport Studies, 9, 100107.
• Gökgöz, B. İ., İlerisoy, Z. Y., ve Soyluk, A. (2020). Acil Durum Toplanma Alanlarının AHP yöntemi ile Değerlendirilmesi. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, (19), 935-945.
• Göncü, K. K., ve Çetin, O. (2022). Evaluation of Location Selection Criteria for Coordination Management Centers and Logistic Support Units in Disaster Areas with Ahp Method. Prizren Social Science Journal, 6(2), 15-23.
• Güler, E., Avcı, S., ve Aladağ, Z. (2022). DEMATEL-SWARA Yöntemleri ile Geçici Barınma Alanlarının Seçimine Etki Eden Kriterlerin Değerlendirilmesi. Uluslararası Batı Karadeniz Mühendislik ve Fen Bilimleri Dergisi, 4(2), 57-74.
• Hallak, J., and Miç, P. (2021). Multi Criteria Decision Making Approach to the Evaluation of Humanitarian Relief Warehouses İntegrating Fuzzy Logic: A Case Study in Syria. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, (22), 71-80.
• Kadıoğlu, Mikdat (2008). Modern, Bütünleşik Afet Yönetimin Temel İlkeleri, Afet Zararlarını Azaltmanın Temel İlkeleri içinde (der. M. Kadıoğlu ve E. Özdamar), 1-34, Ankara: JICA Türkiye Ofisi.
• Kant, P., Machavarapu, P. K., and Natha, A. R. (2023). Evaluation of Decision Support System for Disaster Management Using Multi-Criteria Decision Techniques: A Case Study of Alappuzha, Kerala. Urban. Planning and Transport Research, 11(1), 2262546.
• Kınık, K., Kılıç, M., Çalışkan, C., ve Koçak, H. (2023). Afetlerde Beslenme Hizmetinin Sağlanacağı En Uygun Alanın VİKOR Yöntemi ile Belirlenmesi: Çanakkale İli Örneği. Bildiriler Kitabı, 9.
• Koseoglu, A. M., and Yıldırımlı, H. (2015). The Role of Logistics in Disaster Management and Disaster Logistics Issues. Age, 3(12), 297.
• Kovács, G. and Spens, K.M. (2007). Humanitarian Logistics in Disaster Relief Operations. In International Journal of Physical Distribution & Logistics Management, 37 (2), 99-114.
• Kovács, G. and Spens, K. (2009). Identifying Challenges in Humanitarian Logistics. International Journal of Physical Distribution and Logistics Management, 39(6), 506–528.
• Liu, K. (2022). GIS-based MCDM Framework Combined with Coupled Multi-Hazard Assessment for Site Selection of Post-Earthquake Emergency Medical Service Facilities in Wenchuan, China. International Journal of Disaster Risk Reduction, 73, 102873.
• Maharjan, R., and Hanaoka, S. (2018). A Multi-Actor Multi-Objective Optimization Approach for Locating Temporary Logistics Hubs During Disaster Response. Journal of Humanitarian Logistics and Supply Chain Management, 8(1), 2-21.
• Moe, T. L., Gehbauer, F., Senitz, S., and Mueller, M. (2007). Balanced Scorecard for Natural Disaster Management Projects. Disaster Prevention and Management: An International Journal, 16(5), 785-806.
• Nebati, E. E. (2024). Afet Yönetimi Sürecinde Medikal Depo Yer Seçimi İçin Etkili Faktörlerin Değerlendirilmesi. Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 15(1-Deprem Özel Sayısı-), 139-149.
• Negi, S. (2022). Humanitarian Logistics Challenges in Disaster Relief Operations: A Humanitarian Organisations’ Perspective. Journal of Transport and Supply Chain Management, 16(0), 1– 11.
• Ofluoglu, A., Baki, B., and Ar, İ. M. (2017). Multi-Criteria Decision Analysis Model for Warehouse Location in Disaster Logistics. Journal of Management Marketing and Logistics, 4(2), 89-106.
• Ömürgönülşen, M., ve Menten, C. (2021). Bulanık TOPSIS Yöntemi ile Ankara İli İçin Olası Afet Sonrası Geçici Barınma Alanlarının Seçimi. Doğal Afetler ve Çevre Dergisi, 7(1), 159-175.
• Peker, İ., Korucuk, S., Ulutaş, Ş., Okatan, B. S., ve Yaşar, F. (2016). Afet Lojistiği Kapsamında En Uygun Dağıtım Merkez Yerinin AHS-VIKOR Bütünleşik Yöntemi ile Belirlenmesi: Erzincan İli Örneği. Journal of Management and Economics Research, 14(1), 82-103.
• Polat, E. G. (2022). Distribution Centre Location Selection for Disaster Logistics with Integrated Goal Programming-AHP Based TOPSIS Method at the City Level. Afet ve Risk Dergisi, 5(1), 282-296.
• Rezaei, J. (2015). Best-Worst Multi-Criteria Decision-Making Method. Omega, 53, 49-57. https://doi.org/10.1016/j.omega.2014.11.009.
• Rezaei, J. (2016). Best-Worst Multi-Criteria Decision-Making Method: Some Properties and a Linear Model. Omega, 64, 126-130. https://doi.org/10.1016/j.omega.2015.12.001.
• Roy, S., Paul, A., Paul, A., Kashyap, S., and Jana, A. (2021). Ranking Barriers of Supply Chain Management by MCDM Method During Disaster Management: A Case Study of India. International Journal of System Dynamics Applications (IJSDA), 10(2), 1-16.
• Sebatli, A., Cavdur, F., and Kose-Kucuk, M. (2017). Determination of Relief Supplies Demands and Allocation of Temporary Disaster Response Facilities. Transportation Research Procedia, 22, pp.245–254.
• Sever, H., Aksungur, B. N., Güven, E., ve Eren, T. (2024). Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleriyle Afetlerde İnsansız Hava Araçlarının Değerlendirmesi. Acil Yardım ve Afet Bilimi Dergisi, 4(1), 15-22.
• Sirbiladze, G., Ghvaberidze, B., Midodashvili, B., Khutsishvili, I., Matsaberidze, B., and Manjafarashvili, T. (2023). New Fuzzy MADM Approach for the Temporary Logistics Hubs' Selection Preferences Identification in Disaster Region. Bulletin of Tbilisi International Center of Mathematics & Informatics, 27(2).
• Stević, Ž., Pamučar, D., Kazimieras Zavadskas, E., Ćirović, G., ve Prentkovskis, O. (2017). The Selection of Wagons for the Internal Transport of a Logistics Company: A Novel Approach Based on Rough BWM and Rough SAW Methods. Symmetry, 9(11): 264.
• Süngü, C., ve Polat, E. K. (2023). Afet Lojistiği Sorunlarına Dijital Çözüm Önerileri: AKUT Örneği. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 18(2), 12-32.
• Şahin, Y., ve Hazırcı, M. (2019). Geçici İskân Alanlarının Seçimi İçin AHP Temelli P-Medyan Modeli: Burdur Örneği. Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi, 7(2), 403-417.
• Şekkeli, Z. H. (2020). Afet ve Acil Durum Lojistiği Kapsamında Acil Durum Toplanma Merkezi Seçiminde AHP Yöntemi: Kahramanmaraş On İki Şubat Belediyesinde Bir Uygulama. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 9(2), 903-930.
• Tatham, P. and Kovács, G. (2010). The Application of “Swift Trust” to Humanitarian Logistics. International Journal of Production Economics, 126(1), 35–45.
• Tekin, M., ve Merdivenci, F. (2024). Afet Yönetiminde İnsani Yardım Lojistiğinin Kritik Başarı Faktörlerinin Belirlenmesi. Doğal Afetler ve Çevre Dergisi, 10(1), 29-48.
• Temur, G. T., Turgut, Y., Yılmaz, A., Arslan, Ş., ve Camcı, A. (2019). Deprem Sonrası Planlamaya Yönelik Lojistik Ağ Tasarımı: Ümraniye Bölgesinde Farklı Deprem Senaryoları İçin Bir Uygulama. Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 25(1), 98-105.
• Tezcan, B., Özcan, N. A., Özcan, E., ve Eren, T. (2020). Deprem Sonrası Mobil Hizmet Tesisi Seçim Problemi İçin Çok Kriterli Bir Karar Modeli Önerisi. International Journal of Engineering Research and Development, 12(2), 753-763.
• Tezcan, B., Alakaş, H. M., Özcan, E., ve Eren, T. (2021). Afet Sonrası Geçici Depo Yeri Seçimi ve Çok Araçlı Araç Rotalama Uygulaması: Kırıkkale İlinde Bir Uygulama. Politeknik Dergisi, 26(1), 13-27.
• Thomas, A. S. and Kopczak, L., R. (2005). From Logistics to Supply Chain Management: The Path Forward in the Humanitarian Sector, Fritz Institute, Available at: http://www.fritzinstitute.org/pdfs/whitepaper/fromlogisticsto.pdf. (10.04.2015).
• Timperio, G., Panchal, G. B., Samvedi, A., Goh, M., and De Souza, R. (2017). Decision Support Framework for Location Selection and Disaster Relief Network Design. Journal of Humanitarian Logistics and Supply Chain Management, 7(3), 222-245.
• Trivedi, A. (2018). A Multi-Criteria Decision Approach Based on DEMATEL to Assess Determinants of Shelter Site Selection in Disaster Response. International Journal of Disaster Risk Reduction, 31, 722-728.
• Turan, H., and Bulak, M. E. (2023). An Application of Critic and Rov Methods in Choosing Location for Disaster Logistics. Meriç Uluslararası Sosyal ve Stratejik Araştırmalar Dergisi, 7(Özel Sayı), 78-93.
• Tuzkaya, U. R., Yilmazer, K. B., and Tuzkaya, G. (2015). An Integrated Methodology for the Emergency Logistics Centers Location Selection Problem and Its Application for the Turkey Case. Journal of Homeland Security and Emergency Management, 12(1), 121-144.
• Ustalı, N. K., Tekin, M., Toraman, Y., ve Merdivenci, F. (2023). Küresel Risk Yönetim İndeksi Değerlendirmesi: Gri Tabanlı TOPSİS Yöntemi Uygulaması. Politeknik Dergisi, 1-1.
• Van Wassenhove, L.V. (2006). Blackett Memorial Lecture Humanitarian Aid Logistics: Supply Chain Management in High Gear. Journal of the Operational Research Society, 57, 475-489.
• Vassilev V, Genova K and Vassileva M (2005). A Brief Survey of Multicriteria Decision Making Methods. Bulgarian Academy of Sciences Cybernetics and Information Technologies, 5(1), 4.
• Yılmaz, H., and Kabak, Ö. (2020). Prioritizing Distribution Centers in Humanitarian Logistics Using Type-2 Fuzzy MCDM Approach. Journal of Enterprise Information Management, 33(5), 1199-1232.