The Influence of Hāfiz In Nawai’s Persian Poem

Year 2023, Volume: 23 Issue: 57, 50 - 75, 29.12.2023

Ayşe Hilal Kalkandelen

https://doi.org/10.32330/nusha.1345085

Abstract

Hāfiz-i Shīrāzī was a master poet and a scholar of literary and sharī'ah sciences, renowned for the clarity, eloquence, and harmony of his words, the subtlety of his metaphors, and the strength of his art. With these characteristics, his influence on literature is far-reaching. This influence is not unique to Persian Literature, but it shows itself, especially in Divan Literature ineradicably. In the 14th and 15th centuries, the influence of Hāfiz-i Shīrāzī is in the form of translation. Turkish Divan Poets such as Sheyhī, Ahmed Pasha, Fuzulī, Bākī, and Nefī benefited from Hāfiz-i Shīrāzī, and they showed their admiration for him by writing tahmises on his ghazals, by writing naziras to his ghazals, by using the style, manner, meters, and rhymes in his poetry. İzzet Ali Pasha is one of the poets who wrote a nazira in Persian for the Hāfiz-i Shīrāzī’s ghazal. Hāfiz-i Shīrāzī’s influence on other poets continued in Turkish literature during and after the Tanzimat period. 15th-century Chagatai Literature poet Alī Shīr Nawāī is another admirer of Hāfiz-i Shīrāzī and part of the ghazals in his Persian Divan consist of poems that he wrote by the influence of Hāfiz-i Shīrāzī. Ali Shīr Nawāī was a poet whose fame spread throughout the Turkish world, Iran, India, and Central Asia and had a significant influence on Turkish literature. Many poets also wrote nazira in their poems. In this study, to show the influence of Hāfiz-i Shīrāzī on Ali Shīr Nawāī’s poems; a comparison was made on the ghazals. This comparison is made systematically according to the topics covered. When making comparisons, the systematic is according to the topics covered. The topics are expressed under nine headings by indicating the meanings of the Persian couplets and the similarities and differences between the couplets.

Keywords

Nawāī, Hāfiz, Persian, Poetry, Influence

NEVÂÎ’NİN FARSÇA ŞİİRLERİNDE HÂFIZ ETKİSİ

Abstract

Hâfız-ı Şîrâzî, sözünün açık, fasih ve ahenkli olması, mazmunlarının inceliği ve sanatının gücü ile ün salmış, lisânü’l-gayb olarak bilinen usta bir şair, edebî ve şer‘î ilimlere vakıf bir âlimdir. Bu özellikleriyle onun edebiyattaki tesiri çok kapsamlıdır. Bu tesir sadece İran edebiyatına has olmayıp, özellikle Divan edebiyatında köklü bir şekilde kendini göstermektedir. XIV ve XV. yüzyıllarda Hâfız-ı Şîrâzî tesiri sadece tercüme mahiyetindedir. Türk Divan şairleri Şeyhî, Ahmet Paşa, Fuzûlî, Bâkî, Nefî gibi şairler Hâfız-ı Şîrâzî’den istifade etmişler, ona olan hayranlıklarını gazellerini tahmis ederek, nazireler yazarak, onun gazelinin tavrını, edasını, veznini ve kafiyesini kullanarak göstermişlerdir. İzzet Ali Paşa da Hâfız-ı Şîrâzî’nin gazeline Farsça nazîre söylemiş şairlerdendir. Hâfız-ı Şîrâzî’nin diğer şairlere tesiri Türk edebiyatında Tanzimat devri ve sonrasında da devam etmiştir. XV. yüzyıl Çağatay edebiyatı şairi Ali Şîr Nevâî de bir Hâfız-ı Şîrâzî meftûnudur ve Farsça Divanı’ndaki gazellerinden bir kısmını Hâfız-ı Şîrâzî’nin etkisinde kalıp yazdığı şiirler oluşturmaktadır. Ali Şîr Nevâî de ünü bütün Türk dünyasına, İran ve Hindistan’a, Orta Asya’ya yayılmış olan Türk edebiyatında etkisi büyük bir şairdir. Pek çok şair onun şiirlerine de nazire söylemiştir. Bu çalışmada Hâfız-ı Şîrâzî’nin Ali Şîr Nevâî şiirlerine etkisini göstermek amacıyla; gazeller üzerinde bir karşılaştırma yapılmıştır. Karşılaştırma yapılırken, sistematik işlenen konulara göredir. Konular, dokuz başlık altında Farsça beyitlerin anlamları ve beyitler arası benzerlik ve farklılıklar belirtilerek ifade edilmiştir.

Keywords

Nevai, Hafız, Farsça, Şiir, Etki

References

• Amîd, H. (1363). Ferheng-i Amîd, Tahran.
• Bihişti, M. (1365). Ferheng-i Saba, Tahran.
• Çetindağ, Y. (2011). Ali Şir Nevâî, İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Çiçekler, M. (2006). “Nazîre”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. (XXXII, s. 458) İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Devellioğlu, F. (1998). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat, Ankara.
• Devletşah, (2011). Şair Tezkireleri, (N. Lugal, Çev.) İstanbul: Pinhan Yayınları.
• Kalkandelen, A. H. (2018). Ali Şîr Nevâî ve Farsça Gazelleri, Ankara: Araştırma Yayınları.
• Kanar, M. (2008). Farsça Türkçe Sözlük, İstanbul: Say Yayınları.
• Kartal, A. (2003). “Ali Şîr Nevâî’nin Farsça Şiirleri” Bilig. (Yaz, 26, s.147-180) Ankara.
• Kurnaz, C. (2013). Ahmet Talat Onay, Açıklamalı Divan Şiiri Sözlüğü, Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı, Ankara: Kurgan Yayınları.
• Kurtuluş, R. (2010). “Sürȗş-i İsfahânî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. (XXXVIII, s.174) İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Levend, A. S. (1980). Divan Edebiyatı, Kelimeler ve Remizler Mazmunlar ve Mefhumlar, İstanbul: Enderun Kitabevi.
• Levend, A. S. (1965). Ali Şîr Nevâî I-IV, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Muîn, M. (1371). Ferheng-i Fârsî I-VI, Tahran: İntişârât-ı Emîr-i Kebîr.
• Nevâyî, A. (1996). Muhâkemetü’l-Lugateyn, (F. S. Barutçu, Özönder, Haz.) Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Nevâyî, A. (1996). Fevâidü’l-Kiber, (Ö. Kaya, Haz.) Ankara: Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Pala, İ. (2000). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Safâ, Z. (1386). “Hâfız”, Târîh-i Edebiyât Der İrân I-V, Tahran: Çâp-ı sîzdehom, İnteşârât-ı Firdovs, 1064-1089.
• Sefercioğlu, M. N. (1990). Nev’î Dîvânı’nın Tahlîli, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Şemseddin S. (1306). “Ali Şîr Nevâî”, Kâmûsü’l-A‘lâm.(IV, s. 3195-3196) İstanbul: Mihran Matbaası.
• Şîrâzî, H. (1370). Dîvân-ı Gazeliyyât-ı Mevlânâ Şemsuddîn Muhammed Hâce Hâfız-ı Şîrâzî, (nşr. Halîl Hatîb-i Rehber) Tahran: İntişârât-ı Safî Alîşâh.
• Şîrâzî, H. (1988). Hâfız Divanı, (A. Gölpınarlı, Çev) İstanbul: Şark İslâm Klasikleri, Milli Eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığı Yayınları.
• Şîrâzî, H. (1385). Dîvân-ı Hâfız (nşr. Nizâmuddîn Nûrî), Tahran: İntişârât-ı Mürekkeb-i Sepîd.
• Tâhirü’l-Mevlevî, (1973). Edebiyat Lügatı, İstanbul: Enderun Yayınları.
• Tolasa, H. (1973). Ahmet Paşa’nın Şiir Dünyası, Ankara: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
• Yazıcı, T. (1997). “Hâfız-ı Şîrâzî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. (XV, s. 105) İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Zebîhullâh S. (1344). Târîh-i Edebiyyât der Îrân, Tahran: İntişârât-ı Firdovs.
• Zebîhullâh S. (2002). İran Edebiyatı Tarihi, (H. Almaz Çev) I-II, Ankara: Nüsha Yayınları.