Muslim-Crusader Interactions in the East (11th-13th Centuries)

Year 2025, Volume: 8 Issue: 1, 91 - 118, 26.06.2025

Zehra Odabaşı

https://doi.org/10.48120/oad.1565881

Abstract

The Muslim response to the Crusades and the multifaceted interactions between Crusaders and Muslims have recently become a central focus in both Crusades studies and medieval Islamic history. The Crusades period should be evaluated not only as a cause of civilizational conflict, distrust, and alienation between the East and the West, but also as a period of intercultural interaction shaped by the political and military relations among diverse powers. The establishment of four Crusader states in the eastern Mediterranean increased the socio-cultural interaction between Muslims and Europeans over a period of two centuries. One of the common misconceptions about Muslim reactions to the Crusaders is in the belief that Muslims knew very little about the Crusaders or that there was uncertainty in the Islamic world regarding the difference between Byzantium and the Crusaders. However, Islamic sources indicate that Muslim writers were highly aware of this unprecedented movement, attempted to understand its objectives, and responded in a variety of ways. Moreover, during the Crusades, multifaceted interactions occurred between the Latins and the Muslim East, including the Turks, beyond the scope of military confrontations. In the light of the available information, it seems that all commercial, military and administrative interactions connected different nations and religions and paved the way for cultural exchange. This study will examine the Muslim and Crusader perceptions of each other and their interactions by analyzing Latin and Islamic sources.

Keywords

Crusader, Muslim, Interaction, Seljuk, Byzantine

Project Number

22409006

Doğu’da Müslüman-Haçlı Etkileşimleri (11.-13. Yüzyıllar)

Abstract

- Haçlı Seferlerine Müslümanların tepkisi ve Haçlılar ile Müslümanlar arasındaki çok yönlü etkileşimler son yıllarda hem Haçlı Seferleri araştırmalarında hem de Orta Çağ İslâm Tarihinde modern bilimin odak noktası olmuştur. Haçlı Seferleri dönemini sadece Doğu ile Batı arasındaki medeniyetler çatışmasının, güvensizlik ve yabancılaşmanın bir sebebi olarak değil, farklı güçler arasındaki siyasi ve askerî ilişkilerin süreç ve sonuç olarak ortaya koyduğu kültürler arası bir etkileşim dönemi şeklinde değerlendirmek gerekir. Biri Güneydoğu Anadolu’da üçü Doğu Akdeniz’de olmak üzere dört Haçlı Devleti’nin kuruluşu iki yüzyıllık bir dönem boyunca Müslümanlar ve Avrupalılar arasındaki sosyo-kültürel etkileşimi artırmıştır. Müslümanların Haçlılara yönelik tepkileri hakkındaki yaygın yanılgılardan biri Müslümanların Haçlılar hakkında çok az şey bildiği ya da Bizans ile Haçlılar arasındaki fark konusunda İslâm dünyasında olan belirsizliktir. Halbuki İslâm kaynakları, Müslüman yazarların daha önce hiç karşılaşmadıkları böyle büyük bir harekete karşı yakından ilgili olduklarını, onların amaçlarını anlamaya çalıştıklarını ve çeşitli şekillerde tepkiler verdiklerini göstermektedir. Bununla birlikte Orta Çağ’da Haçlı Seferleri esnasında Latinler ve Türklerin de içerisinde yer aldığı Müslüman Doğu arasında askerî seferler dışında çok yönlü etkileşimler meydana gelmiştir ki, mevcut bilgiler ışığında, tüm ticari, askerî ve yönetimle ilgili iletişimlerin farklı milletleri ve dinleri birbirine bağladığı ve kültürel alışverişin önünü açtığı görülmektedir. Bu çalışmada Müslüman ve Haçlıların birbirlerine karşı olan algıları ve karşılıklı etkileşimleri Latin ve İslâm kaynakları incelenerek ele alınacaktır.

Keywords

Haçlı, Müslüman, Etkileşim, Selçuklu, Bizans

Supporting Institution

Selçuk Üniversitesi BAP Koordinatörlüğü

Project Number

22409006

References

• Akbar, M. J. The Shade of Swords: Jihad and the Conflict between Islam and Christianity. London & New York: Routledge, 2002.
• Albertus Aquensis. Liber Christianae Expeditionis pro Ereptione Emundatione et Restitutione Sanctae Hierosolymitanae Ecclesiae, ing. çev. Susan b. Edgington, Historia Ierosolimitana, History of the Journey to Jerusalem (Oxford: 2007), 105-109.
• Altan, Ebru. “Birinci Haçlı Seferinin Bir Görgü Tanığı: Fulcherius Carnotensis”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, Prof. Dr. İsmet Miroğlu Hatıra Sayısı, S. 37 (İstanbul 2002): 45-50.
• Altan, Ebru. “Latin Doğulu Tarih Yazarı Willermus Tyrensis’in (1130-1185) Hıstorıası ve Zeyilleri / Levantine Historian William of Tyre (1130-1185)’s Historia and its Continuations.” Şarkiyat Mecmuası 27 (2015): 85–94.
• Altan, Ebru. II. Haçlı Seferi (1147-1148). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2003.
• Ambroise. The Crusade of Richard Lion-Heart. çev. Merton Hubert with notes by J. La Monte. New York: 1941.
• Anonim Haçlı Tarihi. Gesta Francorum et Aliorum Hierosolymitanorum. çev. Ergin Ayan. İstanbul: Selenge Yayınları, 2013.
• Asbridge, T. S., “The Crusader Community at Antioch: The Impact of Interaction with Byzantium and Islam”, Transactions of the Royal Historical Society, C. 9. (December 1999): 305-325.
• Ashtor, E. A., Social and Economic History of the Near East in the Middle Ages. Londra: 1976.
• Asimov, Isaac. Bilim ve Buluşlar Tarihi. çev. Elif Topçugil. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları, 2006.
• Atiya, Hussain M., “Knowledge of Arabic in the Crusader States in the Twelfh and Thirteenth Centuries”, Journal of Medieval History, C. 25, S. 3 (September 1999): 203-213.
• Ayönü, Yusuf, “Bizans Ordusunda Ücretli Türk Askerler”, S.Ü. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S. 25 (Konya 2009): 53-69.
• Azîmî. Ebû Abdullah Muhammed. Azîmî Tarihi, Selçuklular Dönemiyle İlgili Bölümler. çev. Ali Sevim. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1988.
• Baer, E., Ayyubid Mealwork with Christian Images. Leiden: 1989.
• Bailly, A., Bizans İmparatorluğu Tarihi, çev. Haluk Şaman. İstanbul: Kilim Matbaası, 2006.
• Bakır, Abdulhalik. Ortaçağ Tarih ve Medeniyetine Dair Çeviriler, C.2. Ankara: Bizim Büro Basımevi Yayın Dağıtım, 2008.
• Bal, Faruk. “Tapınak Şövalyeleri, Kuruluşu, Faaliyetleri ve Kapatılması,” Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.,Çanakkale 18 Mart Üniversitesi, 2019.
• Barber, M.- K. Bate. Letters From The East Crusaders, Pilgrims and Settlers in the 12th-13th Centuries. Ashgate: 2010.
• Barrett, Graham. Latin and Romance writings on Islam, Christian Muslim Relations, Primary Sources 600-1500, ed. David Thomas, London, New York: Bloomsbury Academıc: 2022.
• Ben-Ami, Aharon. Social Change in Hostile Environment. New York: Princeton Legacy Library, 1969.
• Bonner, Michael. Jihād in Islamic History: Doctrines and Practices. Princeton & Oxford: Princeton University Press, 2006.
• Brown, Peter. Geç Antik Çağda Roma ve Bizans Dünyası. çev. Turhan Kaçar. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2000.
• Browne, Edward G. Arabian Medicine. Cambridge: 1921.
• Burckhardt, Jacob. The Civilization of the Renaissance in Italy. Penguin Books. Londra: 1990.
• Christie, Niall. Muslims and Crusades: Christianity’s Wars in the Middle East 1095-1382 From the Islamic Sources. New York: Routledge, 2014.
• Christie, Niall. The Book of the Jihad of ʿAli ibn Tahir al-Sulami (d. 1106): Text, Translation and Commentary. England: Ashgate Publishing, 2015.
• Coakley, John W. “James of Vitry and the Other World of Mary of Oignies”, Women, Men and Spiritual Power (New York: Columbia University Press, 2006): 68-88.
• Cobb, Paul M. The Race for Paradise: An Islamic History of the Crusades. New York: Oxford University Press, 2014.
• Constable, G. “Medieval Charters as a Source for the History of the Crusades”, Crusade and Settlement: Papers Read at the First Conference of the Society for the Study of the Crusades and the Latin East and Presented to R. C. Smail, ed. Peter Edbury, Cardiff: 1985.
• Crusader Syria in the Thirteenth Century, The Rothe Continuation of the History of William of Tyre with part of the Eracles or Acre Text, çev. Janet Shirley, Aldershot: 1999.
• Cutler, Allan. “The First Crusade and the Idea of Conversion”, Muslim World, C. 58, S. 2 (April 1968): 155-164. Daniel, N. Islam and the West. Edinburgh: 1980.
• Daniel, N. The Arabs and Mediaeval Europe. London: 1979.
• Demir, Doğan Mert. Salâhaddin’in Gemileri. İstanbul: Babil Yayınları, 2019.
• Demirkent, Işın. “Franklar”, Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi. C. 13, TDV Yayınları, İstanbul 1996, 173-176.
• Demirkent, Işın. “Haçlı Seferleri Döneminde Yakındoğu Kültürünün Batı’ya Taşınması ve Bunun Avrupa Toplumuna Etkileri Üzerine.” Haçlı Seferleri Tarihi-Makaleler-Bildiriler, ed. Ebru Altan, İstanbul: Dünya Yayınları, 1994.
• Demirkent, Işın. “Haçlı Seferleri Düşüncesinin Doğuşu ve Hedefleri”, İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, S. 35 (Mart 1994): 65-78.
• Demirkent, Işın. “Haçlı Seferlerinin Mahiyeti ve Başlaması” Haçlı Seferleri ve Xl. Asırdan Günümüze Haçlı Ruhu Semineri’nde bildiri olarak sunulmuştur, İstanbul, 26-27 Mayıs 1997.
• Demirkent, Işın. Haçlı Seferleri. İstanbul: Dünya Yayınları, 1997.
• Düzgün, Şaban Ali, “İki Dünyanın Karşılaşması: Müslüman ve Latin Batı Dünyası Arasında Haçlı Seferleri Dönemindeki İlişkiler”, Türkler, C. 6, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, 1162-1184.
• Ebu Şâme. Kitabu’r-ravzateyn. C. 1. çev. E.P. Georgens. Zur Geschichte Salahadins. Berlin: 1879.
• El-Bundarî. Sena’l-Bark el-Şami, ed. Ramazan Şeşen, İstanbul: 2004.
• Elisséeff, Nikita. Nur ad-din, un Grand Prince Musulman de Syrie au Temps des Croisades. Dımaşk: 1967.
• Erbstösser, M. Die Kreuzzüge, Eine Kulturgeschichte. Leipzig: 1977.
• Folda, Jaroslav. “Art in the Latin East 1098-1291”, The Oxford History of the Crusades, ed. J. Riley-Smith (New York: 1999): 138-154.
• Foss, Michael. People of the First Crusade: The Truth about the Christian-Muslim War Revealed. New York: Arcade Publishing, 1997.
• Gabrieli, Francesco. The Arab Historians of the Crusades. (translated from Italian into English by E. J. Costello), Routledge Abingdon & New York: 2010.
• Gada, Muhammad Yaseen. “Revisiting the Impact of the Crusaders on the Muslim- ChristianThought and Development”, Al- Qasemi Journal of Islamic Studies, C. 5, S. 2 (2017): 1-35.
• Gesta Francorum et Aliorum Hierosolimitanorum, The Deeds of the Franks and the Other Pilgrims to Jerusalem, ed. Rosalind Hill, Oxford: 2002.
• Gimpel, Jean. Ortaçağda Endüstri Devrimi. çev. Nazım Özüaydın. Ankara: Tübitak Yayınları, 2004.
• Goff, Jacques Le. Ortaçağ Batı Uygarlığı. çev. Hanife Güven ve Uğur Güven. Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2015.
• Guibertus Novigenti, Historia Hierosolymitane, Gesta dei per Francos. İng. çev. Robert Levine. The Deeds of God Through the Franks. Rochester: 1997.
• Hadia Dajani Shakeel, “A Reassessment of Some Medieval and Modern Perceptions of the Counter-Crusade,” Hadia Dajani Shakeel and Ronald A. Messier (edt.), The Jihâd and Its Times: Dedicated to Andrew Stefan Ehrenkreutz, University of Michigan, Center for Near Eastern and North African Studies, 1991, s. 41-70.
• Harris, Jonathan. Byzantium And Crusades. New York and London: The Bath Press 2003.
• Hayton. Korykoslu. Doğu Ülkeleri Tarihinin Altın Çağı. çev. A. T. Özcan. İstanbul: Selenge Yayınları, 2015.
• Heyd, W. Yakındoğu Ticaret Tarihi. çev. Enver Ziya Karal. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1975.
• Hillenbrand, Carole. Müslümanların Gözünden Haçlı Seferleri. İstanbul: Alfa Tarih Yayınları, 2015.
• Hitti, P. K. History of the Arabs. Hong Kong: Macmillan Education, 1970.
• Natasha R. Hodgson, Woman Crusading and the Holy Land in Historical Narrative, (Suffolk: 2007).
• Hodgson, Natasha. “Conflict and Conhabitation, Marriage and Diplomacy between Latins and Cilician Armenians c. 1097-1253”, The Crusades and the Near East (Routledge, 2010): 83-106.
• Hutchinson, G. Medieval Ships and Shipping. Londra: 1997.
• İbn ‘Asâkir, Abû l-Qâsım ‘Ali ibn al-Ḥasan. Tarikh Madinat Dimashq, ed. Umar ibn Gharâma al-‘Amrawî ve ‘Ali Shiri, Beirut: 1995-2001.
• İbn Cübeyr. Endülüs’ten Kutsal Topraklara. çev. İsmail Güler. İstanbul: 2003.
• İbn Hazm. “Kitâbu’l-fasl fi’l-milel ve’l-ehvâi ve’n-nihal”, I, thk. M. İ. Nasr, A. Umeyre, Beyrut: 1986.
• İbn Şeddâd. en-Nevâdirü’s-sulṭâniyye ve’l-meḥâsinü’l-Yûsufiyye. ed. Cemaleddin Şeyyal. Kahire, 1994.
• İbn Vâsıl, Müferricü’l-Kurub. C. 4, Kahire: 1953-1957.
• İbn Zâfir. Ahbârü’d-düvelü’l-munkatiye, ed. A. Ferre, Kahire: 1972.
• İbnü’l-Adim. Zübdetü’l-Haleb fi tarih-i Haleb. C. 2. nşr. Sami Dehhan. Dımaşk: 1954.
• İbnü’l-Adîm. Zübdetü’l-Haleb min Târîh-i Haleb’de Selçuklular. çev. Ali Sevim. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2014.
• İbnü’l-Cevzî. El-muntazam fî tarihu’l-mülük ve’l-umem. C. 9. Haydarabad: 1940.
• İbnü’l-Esîr. İslâm Tarihi, el-Kâmil fî-t Târih Tercümesi. C. 10. çev. Abdülkerim Özaydın ve diğerleri.
• İbnü’l-Kalânisî. Zeyl tarih Dimişk, ed. H. F. Amedroz. Leiden: 1908.
• İmadeddin el-İsfahanî, Kitabü’l-fethü’l-kussî fi’l-fethü’l-kudsî, edt. C. Landberg, Leiden 1888.
• Jacoby, David. “Catalans, Turcs et Venitiens en Romanie (1305–1332): Un nouveau temoignage de Marino Sanudo Torsello.” Studi Medievali 15 (1974): 217–261.
• Jean de Joinville. Bir Haçlının Hatıratı. çev., Cüneyt Kanat. Ankara: 2002.
• Jones, Terry - Alan Ereira. The Crusades. New York: 1994.
• Kennedy, Hugh. Crusader Castles. Cambridge: Cambridge University Press, 2001.
• Komnena, Anna. The Alexiad of Anna Comnena. İngilizce çev. E.R.A. Sewter. London: Penguin Books, 1969.
• Köhler, Michael A. Alliances and Treaties between Frankish and Muslim Rulers in the Middle East, Cross-Cultural Diplomacy in the Period of the Crusades, çev. Peter M. Holt. Brill: 2013.
• Lamb, H. A. Haçlı Seferleri, Demir Adamlar ve Azizler. çev. Gaye Yavuzcan. İstanbul: İlgi Kültür Sanat Yayınları, 2015.
• Lopez, R. S. -I. W.Raymond. Medieval Trade in the Mediterranean World. New York: 1992.
• Lyons, Jonathan. Hikmet Evi. İstanbul: 2012.
• MacEvitt, Christopher. The Crusades and the Christian World of the East: Rough Tolerance. University of Pennsylvania Press, 2008.
• Maier, C. Crusade Propaganda and Ideology: model sermons for the preaching of the cross. United Kingdom: Cambridge Press, 2000.
• Mateos, Urfalı. Urfalı Mateos Vekayi-Nâmesi (952-1136) ve Papaz Grigor’un Zeyli (1136-1162). çev. Hrant D. Andreasyan. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2000.
• Mourad, Suleiman A., and James E. Lindsay. (ed.). The Intensification and Reorientation of Sunni Jihad Ideology in the Crusader. C.3. Leiden: Brill, 2013.
• Munro, D. “The Western Attitude toward Islam during the Period of the Crusade”, Speculum, S. 6 (July 1931): 329-343.
• Murray, Alan V. “National Identity, Language and Conflict in the Crusades to the Holy Land, 1096- 1192”, The Crusades and the Near East, ed. Conor Kostick, London: 2011, s. 107-130.
• Nicol, Donald M. Byzantium and the Papacy in the Eleventh Century. The Crusades: Critical Concepts in Historical Studies, C. 1, London ve New York: Routledge Group 2008.
• Odabaşı, Zehra. “Müslümanların Gözünden I. Haçlı Seferi ve Selçukluların Haçlılara Karşı Savunması”, Akademik İncelemeler Dergisi, C. 13, S. 1 (2018): 323-349.
• Odo of Deuil. De Profectione Ludovici VII in Orientem. İng. çev. Virginia Gingerrick Bery. New York: 1948. Oldenbourg, Zoé. The Crusades. New York: Pantheon Books, 1966.
• Öztürk, Murat. “Bilâdü’ş-Şâm’daki Haçlı Tehlikesine Karşı Sesini Duyuramayan Kadı, Âlim, Sefir: Ebû Sa’d el-Herevî.” Selçuk Üniversitesi Selçuklu Araştırmaları Dergisi 11 (2019): 153-170.
• Packard, Francis R. History of School of Salernum. New York: The School of Salernum, 1920.
• Petersen, Andrew. “Medieval Towers in Syria and Palestine”, Crusader Landscapes In The Medieval Levant, (England 2016): 187-206.
• Piper, O. Burgenkunde, Bauwesen und Geschichte der Burgen. München: 1994.
• Pirenne, Henry. Ortaçağ Avrupa’sının Ekonomik ve Sosyal Tarihi. çev. Uygur Kocabaşoğlu. İstanbul: İletişim Yayınları, 2009.
• Polat, İbrahim Ethem. Haçlılara Kılıç & Kalem Çekenler. İstanbul: Vadi Yayınları, 2017.
• Prawer, Joshua. Crusader Institutions. Great Britain: 1980.
• Prawer, Joshua. The History of Jews in the Latin Kingdom of Jerusalem. Cambridge: 1988.
• Rahimli, İsmayil. Altıncı Haçlı Seferi (1228-1229) Kudüs’ün Diplomasi Yoluyla Kaybı. İstanbul: Dönem Yayınları, 2022.
• Robertus Monochus (Robert the Monk), Historia İherosolimitana, ing. çev. Carol Sweetenham, Robert the Monk’s History of the First Crusade (Burlington: 2005), 85-87.
• Runciman, Steven. “Muslim Influences on the Development of European Civilization”, Şarkiyat Mecmuası, S. 3 (İstanbul: 1959): 13-24.
• Runciman, Steven. Haçlı Seferleri Tarihi. C. 1, 3. çev. Fikret Işıltan. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1987.
• Serdar, Murat. “Ortaçağ’da Doğu Biliminin Batı’ya Yansıması”, Muhafazakâr Düşünce Dergisi, S. 43 (Mart 2015): s. 113-136.
• Shakeel, Hadia Dajani. “Diplomatic Relations Between Muslim and Frankish Rulers 1097-1153”, Crusaders and Muslims in Twelfth Century Syria (Holland 1993): 190-215.
• Smail, R. C. Crusading Warfare (1097-1193). Cambridge: 1956.
• Süryani Mikhael Vekayinâmesi. çev. Hrant D. Andreasyan. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1944.
• Şehristânî. “el-Milel ve’n-nihal”, thk. M. Fethullah Bedrân, Kahire: 1947.
• Tez, Zeki. Bilim ve Teknikte Ortaçağ Müslümanları. Ankara: 2001.
• Tez, Zeki. İlaç ve Parfümün Sihirli Dünyası. İstanbul: Hayy Kitap Yayınevi, 2010.
• Throop, P.A. Criticism of the Crusade. Amsterdam: 1940.
• Tudebodus, Petrus (Petrus Tudebodus). Historia de Hierosolymitano itinere. İng. çev. J. H. Hill-L. L. Hill. Philadelphia: 1974.
• Turan, Osman. Selçuklular Zamanında Türkiye. İstanbul: Ötüken Yayınları, 2005.
• Usta, Aydın. Haçlı Seferlerinde Kuşatma. İstanbul: Yeditepe Akademi Yayınları, 2021.
• Usta, Aydın. “Haçlı Seferleri Döneminde Din Değiştirme Vakaları”, Belleten, C. 75, S.274 (Aralık 2011), 691-718.
• Usta, Aydın. “Haçlı Seferleri Döneminde Sur Şehri.” Belleten 83, S. 297 (2019): 439–468.
• Usta, Aydın. “Haçlı Seferlerinde Kadın.” Ortaçağ’da Kadın, ed.Altan Çetin, 283–323. İstanbul, 2011.
• Usta, Aydın. “Haçlılar ve Doğu Hristiyanları Arasındaki İlişkiler.” Belleten 77, S. 279 (2013): 365–402.
• Usta, Aydın. Haçlı Hikâyeleri. İstanbul: Yeditepe Yayınevi, 2017.
• Usta, Aydın. Müslüman-Haçlı Siyasi İttifakları, Çıkarların Gölgesinde Haçlı Seferleri. İstanbul: Yeditepe Yayınları, 2016.
• Üsâme b. Münkîz, Kitab el-İtibar, İbretler Kitabı. çev. Yusuf Ziya Cömert. İstanbul: 1992.
• Vasiliev, Alexander Alexandrovich. Bizans İmparatorluğu Tarihi I, çev. Arif Müfid Mansel. Ankara: 1943.
• Willermus Tyrensis. Historia rerum in partibus transmarinis gestarum, ing. çev. A. C. Krey-E.A. Babcock, A History of Deeds Done Beyond the Sea, C. 1-2. New York: 1943.
• Wright, Chris. “On the Margins of Christendom, The impact of the crusades on Byzantium”, The crusades and the Near East, ed. Conor Kosrick, London: 2011, 55-82.
• Yegül, Fikret. Roma Dünyasında Yıkanma. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları, 2011.
• Zonaras, Ioannes. Tarihlerin Özeti. çev. Bilge Umar. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 2008.