Mehmet Akif Ersoy’un Gözünden Aile, Çocuk, Genç ve Eğitim Kavramlarına Toplumsal Bağlamda Bakış

Yıl 2022, Sayı: Özel Sayı (Yüreklerde Akif, Dillerde Hürriyet), 91 - 104, 14.06.2022

Nalan Arabacı

https://doi.org/10.48146/odusobiad.1108805

Öz

Türk edebiyatında “Vatan Şairi” ve “Milli Şair” olarak da bilinen Mehmet Akif Ersoy’la ilgili yapılan pek çok çalışma, onun realizme ve idealizme uygun bir yapıda olduğunu ve toplumsal kavramların ön planda yer aldığı konuları eserlerinde sıklıkla işlediğini göstermektedir. Mehmet Akif tüm şiirlerini yedi kitaptan oluşan ve Safahat adını verdiği eserinde toplamıştır. Onun değer verdiği toplumsal kavramların en başında toplumun çekirdeğini oluşturan ve onu ayakta tutan en temel yapıtaşı olan aile gelmektedir. Akif, aile kurumunu oluşturan üyelerin içinde bulunduğu çeşitli durumları derinlemesine analiz ettiği eserlerinde özellikle bu kurum içindeki “çocuk” ve “genç” yaştaki bireylere ve bunların oluşturduğu yeni neslin “eğitim” ihtiyacı konusuna odaklanmıştır. Akif’in özellikle çocuklara ve gençlere karşı yoğun bir ilgisi vardır çünkü bir toplumu tanımanın ve ona hizmet etmenin yolu çocuğu iyi tanımaktan ve anlamaktan geçmektedir. Bireyin çocukluktan gençliğe ve oradan da yetişkinliğe evrildiği dönemler; çocuk, ailesi ve toplum için kritik bir anlam ifade etmektedir. Bunun bilincinde olan Akif, eserlerinde adeta kutsallaştırdığı ve “cennet sarayı” olarak tanımladığı aile kurumuna vurgu yaparak ideal gençliği yaratma ve bu sayede ideal toplumu oluşturma çabası içinde olmuştur. Yöntem olarak literatür taraması ve literatür analizinin esas alındığı derleme türündeki bu çalışmada, Mehmet Akif Ersoy’un Safahat isimli eseri temele alınarak, toplumun ilerlemesinde önemli görülen “aile”, “çocuk”, “genç” ve “eğitim” kavramlarının Akif’in perspektifinden değerlendirilmesine ve bu kavramların öneminin ortaya konulmasına çalışılmıştır. Mehmet Akif Ersoy’un sözü edilen toplumsal kavramlara bakış açısı hem kendi eserlerinden hem de onunla ilgili yapılmış eserler üzerinden incelendiğinde, bu görüşlerin günümüzde de halen geçerliliğini koruduğunu ve halihazırdaki pek çok toplumsal ve eğitsel soruna çözüm olabilecek öneriler barındırdığını söylemek mümkün görünmektedir.

Anahtar Kelimeler

Mehmet Akif Ersoy, Çocuk, Genç, Aile, Eğitim

A Social Perspective on the Concepts of Child, Youth, Family and Education from Mehmet Akif Ersoy's Perspective

Öz

Many studies on Mehmet Akif Ersoy, also known as "Homeland Poet" and "National Poet" in Turkish literature, show that he had a character that is close to realism and idealism and that he often dealt with the social issues primarily in his work. Mehmet Akif collected all his poems in his work called Safahat, which consists of seven books. The primary concept that he values most is the family that constitutes the core of society as the most basic milestone vague. In his work, in which he analyzed in depth the various situations of the members of the family institution, Akif focused especially on the "child" and "young" individuals in this institution and the need for "education" of the new generation formed by them. Akif has a keen interest in children and young people in particular because knowing and serving a society is only possible through knowing and understanding the children. Periods in which the individual evolves from a child to a teenager to youth and from there to an adult have a critical meaning for the child, his/her family and the society. Being aware of this, Akif has been in an effort to create the ideal youth and thus to create the ideal society by emphasizing the family institution, which he has almost sanctified in his works and defined as the "palace of paradise". In this compilation-type study, based on literature review and literature analysis as methodology, Mehmet Akif Ersoy's Safahat is taken as basis and this study tries to evaluate the concepts of "family", "child", "youth" and "education", which are considered to be important in the progress of society from Akif's perspective and aims to reveal the importance of these concepts. When Mehmet Akif Ersoy's perspective on the aforementioned social concepts is examined both from his own line of work and through the work created about him, it seems possible to say that these views are still valid today and involve suggestions that can be considered as solutions to many existing social and educational problems.

Anahtar Kelimeler

Mehmet Akif Ersoy, Child, Young, Family, Education

Kaynakça

• Akgül Sarpkaya, O. (2013). Boşanmış kadınlarda toplumsal baskıya direnme stratejileri: Van örneği. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(26), 29-50.
• Aktaş Yazıcı, F. S. (2007). Mehmet Akif Ersoy’un Safahat isimli eserindeki ahlâk anlayışı ile ilgili görüşleri. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Aydoğdu, O. (2021). Russel Jacoby’nin belleğini yitiren toplum adlı eserinden hareketle Mehmet Akif Ersoy’un şiirlerinde mâzi, aile ve din mefhumlarına bir bakış, Akademi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(23), 226-241.
• Bacaksız, H. (2008). Mehmet Akif Ersoy’da aile, toplum ve insan. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya.
• Baş, S. (2012). Bir merhamet şairi olarak Mehmet Akif. Turkish Studies, 7(2), 193-217.
• Bolay, S. H. (2019). Mehmet Akif Ersoy’un fikir dünyası. (1. Basım). Ankara: Atlas Yayınları.
• Çetindaş, D. (2008). Safahat’ın çocukları. I. Uluslararası Mehmet Akif Sempozyumu Bildiri Kitabı, 871-880.
• Çitçi, S. (2009) Mehmet Akif’in eserlerinde baba oğul ilişkisi, Turkish Studies, 4(3), 669-680.
• Dayanç, M. (2019). Babalar ve oğullar metaforuyla “Asım”a bakmak, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi, 23(1), 123-139. Demir, İ. (2022). Bir eğitimci ve din eğitimcisi olarak Mehmet Akif Ersoy. Karadeniz Araştırmaları, 19(3), 133-145.
• Doğan, İ. (1990). Toplumsal ilk çevre olarak ailenin çocuk üzerindeki etkisi, Silahlı Kuvvetler Dergisi,15(326), 120-137.
• Duran, N. (2007). Batılılaşma sürecinde Türk toplumuna sunulan çocuk ve genç tipleri (Mehmet Akif, Tevfik Fikret, Muallim Naci örneği), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Ercilasun, B. (2021). Bebek yahut Hakk-ı karar üzerinde düşünceler, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Güz Özel Sayısı, 43-52.
• Ersoy, M. A. (1996). Safahat. Yayına Hazırlayanlar: Cemal Kurnaz, Mustafa Tatcı, Kamil Akarsu, Abdülkadir Ayber ve Sezai Toplu. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları Bilim ve Kültür Eserleri Dizisi Türk Edebiyatı Dizisi: 6 (1. Baskı). İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Ersoy, M. A. (2020). Safahat. (1. Baskı). İstanbul: Mavinefes Yayınevi.
• Ersoy, M. A. (2021). Safahat. Burdur Valiliği Yayınları (1. Baskı). Ankara: Uyum Ajans.
• Fırat, H. (2015). Safahat ve aile eğitimi, Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi, 37, 169-188.
• Fırat, H. (2016). Safahat’ta içki kumar çıkmazındaki erkeklerin kadına bakışı ve Akif’in çözüm önerisi: eğitim, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 40, 221-231.
• Gülendam, R. (2009). Mehmet Akif’e göre Müslümanlardaki ümitsizlik illeti. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20, 121-134.
• Gürel, Z. (2016). Akif’in eserlerinde çocuk, çocukluk ve eserlerinin çocuk edebiyatı açısından değerlendirilmesi, Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, 4(8), 185-209.
• Kaplan, R. (2017). Safahat’ta aydın tipi. Atayurdunda Mehmet Akif Ersoy Uluslararası Sempozyum Bildirileri Kitabı. Eğitim Bir-Sen Yayınları: 71 (1. Baskı) sf. 114-147. Ankara: Semih Ofset.
• Karademir, A. & Çelik, İ. (2020). Okul öncesi öğretmenleri bakış açısıyla millî değerlerimiz: Türk büyükleriyle ahlak eğitimi. Değerler Eğitimi Dergisi, 18(40), 277-306.
• Kırlangıç, H. (2017). Eskiyle yeni arasında Mehmet Akif’in şiiri. Atayurdunda Mehmet Akif Ersoy Uluslararası Sempozyum Bildirileri Kitabı. Eğitim Bir-Sen Yayınları: 71 (1. Baskı) sf. 236-247. Ankara: Semih Ofset.
• Kop, Y. (2017). Safahat’a Göre Mehmet Akif’in eğitim anlayışı. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 41, 363-377.
• Köç, A., Demirkaya, H. & Ünal, O. (2020). Sosyal bilgiler eğitiminde değerler eğitimi açısından Mehmet Akif ve Safahat, Uluslararası Sosyal ve Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(13), 98-118.
• Krasniqi, M. (2017). Mehmet Akif Ersoy’un bakış açısının sentezi olarak “Safahat” eseri. Atayurdunda Mehmet Akif Ersoy Uluslararası Sempozyum Bildirileri Kitabı. Eğitim Bir-Sen Yayınları: 71 (1. Baskı) sf. 159-164. Ankara: Semih Ofset.
• Kraya, M. (2017). Mehmet Akif Ersoy’un edebi çalışmalarında ve faaliyetlerinde pedagojik fikirler. Atayurdunda Mehmet Akif Ersoy Uluslararası Sempozyum Bildirileri Kitabı. Eğitim Bir-Sen Yayınları: 71 (1. Baskı) sf. 315-323. Ankara: Semih Ofset.
• Kurtoğlu, M. (2017). Çelik iradeli şair. Atayurdunda Mehmet Akif Ersoy Uluslararası Sempozyum Bildirileri Kitabı. Eğitim Bir-Sen Yayınları: 71 (1. Baskı) sf. 62-103. Ankara: Semih Ofset.
• Küçükşen, K. (2021). Mehmet Akif Ersoy’un perspektifinden sosyal sorunlar: aile sorunları, boşanma ve yoksulluk. Söylem Filoloji Dergisi, 6(2), 368-378.
• Matoshi, H. (2017). Mehmet Akif Ersoy şiirinin özellikleri. Atayurdunda Mehmet Akif Ersoy Uluslararası Sempozyum Bildirileri Kitabı. Eğitim Bir-Sen Yayınları: 71 (1. Baskı) sf. 288-147-293. Ankara: Semih Ofset.
• McWhirter, J. & Voltan Acar, N. (2000). Ergen ve çocukla iletişim. Ankara: US-A Yayıncılık.
• Okumuş, E. (2017). Şahsiyeti ve fikir dünyasıyla Mehmet Akif. Atayurdunda Mehmet Akif Ersoy Uluslararası Sempozyum Bildirileri Kitabı. Eğitim Bir-Sen Yayınları: 71 (1. Baskı) sf. 114-147. Ankara: Semih Ofset.
• Özçelik, M. (2017). Mehmet Akif’in bir genç yahut Asım olarak portresi. Atayurdunda Mehmet Akif Ersoy Uluslararası Sempozyum Bildirileri Kitabı. Eğitim Bir-Sen Yayınları: 71 (1. Baskı) sf. 333-342. Ankara: Semih Ofset.
• Özgen, M. (2013). Mehmet Akif Ersoy’un Türk eğitimine katkıları, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(27), 1-22.
• Paksoy, H. (2017). Mehmet Akif Ersoy’un Safahat’ında isyan ahlakı, Turkish Studies, 12(15), 525-544.
• Şengül, M. B. (2018). Mehmet Akif Ersoy’un Safahat (birinci kitap) adlı şiir kitabında çocuklar. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,7(2), 876-897.
• Şengüler, İ. H. (1990). Açıklamalı ve lügatçeli Mehmed Akif külliyatı. (1. Baskı). Hikmet Neşriyat: 15 Edebi Eserler Dizisi: 1, İstanbul: Hikmet Neşriyat A. Ş.
• Temizyürek, F. & Kansızoğlu, H. B. (2016). Mehmet Akif’in Safahat adlı eserinde yer alan şiirlerin çocuk edebiyatı ölçütlerine göre hikâyeleştirilmesi. Çocuk ve Medeniyet, 1, 151-171.
• Temizyürek, F. & Karagöl, E. (2016). Hedef kitlesi çocuk olan Mehmet Akif Ersoy biyografilerinin değerler eğitimi açısından incelenmesi. Turkish Studies, 11(3), 2175-2192.
• Türk, O. (2016). Mehmet Akif Ersoy’un Safahat adlı eserinde sosyal eğitim unsurları, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(26), 443-457. Uslu, E. M. (2015). Mehmet Akif Ersoy'un Safahat adlı eserinde eğitim olgusu. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale.
• Uygun, S. (2013). Değerler eğitimi program tasarılarının değerlendirilmesi (Antalya örneği). Mediterranean Journal of Humanities, 3(2), 263-277.
• Yaman, S. (2021). Mehmet Akif Ersoy’un temsilci misyonu ve Berlin izlenimleri. TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 9(25), 252-274.
• Yörükoğlu, A. (1996). Çocuk ruh sağlığı (20. Baskı), İstanbul: Özgür Yayınevi.