Kırgızistan’daki Yetim Çocukların Durumu, Problemleri ve Bu Problemlerin Çözümünde, Konuya Bakış Bağlamında İslam Dininden Faydalanma Yollarının Değerlendirilmesi

Yıl 2023, Cilt: 13 Sayı: 3, 3089 - 3118, 30.11.2023

Sadık Amber

https://doi.org/10.48146/odusobiad.1218875

Öz

Kırgızistan’da da diğer ülkelerde olduğu gibi doğal afet, harp, fakirlik, göç vb. sebeplerden dolayı yetim kalan azımsanmayacak oranda çocuklar bulunmaktadır. Makalemiz, Kırgız Toplumu için ciddi sosyal bir problem olan yetimlerin durumunu analiz etmek ve onlara dair beslenme, barınma, eğitim gibi mevcut problemlerinin çözümü için toplum ve devlet tarafından ne gibi çözümler üretilebileceğini ortaya koymayı hedeflemektedir. Çalışmamızda önce, dünyadaki yetimler ve onların problemlerine dair malumatlar verildi. Devamında Kırgızistan’daki yetim, sosyal yetim ve yetimhanelerin sıkıntıları, devlet ve toplum tarafından yapılan çalışmaların yeterli olup olmadığı ele alındı. Kırgız Toplumu’nun mensup olduğu İslâm dininin yetimler konusundaki yaklaşımına, Kur’ân-ı Kerîm ve Hadis-i Şerifler ışığında değerlendirip, dinin yetimlere yönelik sergilediği pozitif yaklaşımı nazara vererek problemin çözümünde dinden nasıl faydalanılabileceğini izhar etmeye gayret ettik. Sonuç olarak Kırgızistan için yetimlere ve özellikle sosyal yetimlere ait problemler artarak devam etmektedir. Yetimler meselesi Kırgızistan için ciddi bir sosyal problemdir ve çözümü için geç kalınmadan gerekli çalışmalara başlanılması ehemmiyet arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Yetim, Öksüz, Kırgızistan, Yetimhane, Sosyal Yetim, İslam'da Yetim, Orphan in İslam

The Situation of Orphan Children in Kyrgyzstan, Their Problems and Evaluation of the Ways to Benefit from the Religion of Islam in the Context of Viewing the Subject in Solving These Problems

Öz

In Kyrgyzstan, as in other countries, natural disasters, war, poverty, migration, etc. There are a considerable number of children who are orphaned due to various reasons. Our article aims to analyze the situation of orphans, which is a serious social problem for the Kyrgyz Society, and to reveal what solutions can be produced by the society and the state to solve their current problems such as nutrition, shelter and education. In our study, information was given about orphans and their problems in the world. Afterwards, the problems of orphans, social orphans and orphanages in Kyrgyzstan and whether the work done by the state and society are sufficient or not were discussed. We have tried to reveal how religion can be benefited from in solving the problem by evaluating the approach of the religion of Islam, to which the Kyrgyz Community belongs, to orphans in the light of the Qur'an and Hadiths, and taking into account the positive approach of religion towards orphans. As a result, the problems of orphans and especially social orphans continue to increase for Kyrgyzstan. The issue of orphans is a serious social problem for Kyrgyzstan and it is important to start the necessary work for its solution before it is too late.

Anahtar Kelimeler

Orphan, Kyrgyzstan, Orphanage, Social Orphan

Kaynakça

• 24.Kg. (2021, 05 16). Ölködögü böböktördün 51 payızı erkek baldar. Baldar tuuraluu kızıktuu faktılar. 24.Kg:https://24.kg/kyrgyzcha/195803_olkodogu_boboktordun_51payyizyi_erkek_baldar_ baldar_tuuraluu_kyizyiktuu_faktyilar/
• Abdraeva, S. (2019, 05 27). Kırgızistanda İnternet Tibindegi baldar. KABAR: kg.kabar.kg/news
• Abramzon , S. (1999). Kırgız jana Kırgızstan tarıhı boyunça tandalma emgekter. Bişkek: Кırgızistan Soros Fondu.
• Afamilyforeveryorphan. (2021, 05 18). Please Pray for Vulnerable Children in Kyrgyzstan. A family for every orphan: https://afamilyforeveryorphan.org/please-pray-for-vulnerable-childrenin- kyrgyzstan/
• Akbaraliyeva, A. (2018, 01 26). JÖLÖKPUL (POSOBİE) DEGEN EMNE? Je anı kimder aluuga ukuktuu. Aymak.kg.: https://aimak.kg/eldin_unu/okurmandardyn_pikir/25436-zhөlөkpulposobie- degen-emne-zhe-any-kimder-aluuga-ukuktuu.html
• Amber, S. (2022). Dini İnançlar Zaviyesinden Kırgızların Dünü-Bugünü ve Kırgız Gençlerinin İnançlara Karşı Olan Tutumları . İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 1173-1197. doi:10.15869/itobiad.1090954
• Arı, A. (2013). Yetim. TDV İslâm Ansiklopedisi: https://islamansiklopedisi.org.tr/yetim
• Aslan, Ş. (2021, 05 12). Şehirler ve Yetimhaneleri. BirGün: https://www.birgun.net/haber/sehirlerve- yetimhaneleri-344411
• Bahrü’l-ulûm, İ. (1985). El-Yetim fi’l-Kur’âni ve’s-Sünneti. Beyrut.
• Bainazarov, İ., Ormonova, A., & Salimj, L. (2015). Orphanage Graduates of Kyrgyzstan Assesment of Rights and Needs. Bişkek: Usaid.
• Bayraktar, S. (2015). İnsanlığın Kanayan Yarası Çocuk İstismarı ve İhmali. İstanbul: Nobel Tıp.
• Belicheva, S. (1994). Osnovy preventivnoy psikhologii. M.: Redakionno-izdatel'skiy tsentr Konsortsiuma "Sotsial'noye zdorov'ye Rossi.
• Bengrad, A. (2017, 05 29). Kırgızstanda 60 jeke mençik baldar üyü bar. 24.Kg: https://24.kg/kyrgyzcha/53065_kyirgyizstanda_60_jeke_menchik_baldar_uyu_bar/
• Buhârî, M. (1941). et-Târîhu’l-Kebîr (Cilt 1-4). Haydarâbâd.
• Buyar, C. (2017). Kırgız Tarihi (Başlangıcından 1991 Yılına Kadar). C. Buyar içinde, Kırgızistan:Tarih-Toplum-Ekonomi-Siyaset (s. 657). Bişkek.
• Can , A. (2016). Kurana göre Yetimlerin Himayesi. Diyanet İlmi Dergi, 52(3), 129-163.
• Cebi, E. (2015, 09 15). Mahrumiyetin Kurumsallaşmış Mekânları Yetimhaneler. İHH: https://ihh.org.tr/anlati/mahrumiyetin-kurumsallasmis-mekanlari-yetimhaneler
• Child Fund. (2021, 03 29). The Plight of Orphans in Belarus. Child Fund International: https://www.childfund.org/Content/NewsDetail/2147489706/
• Children Of Grace. (2022). Help provide food, medical care, and hygiene products during this crisis. Children Of Grace: https://childrenofgrace.com/
• Global Child Advocates. (tarih yok). Every child needs the love of family. Global Child Advocates: https://globalchildadvocates.org/socialorphans
• Grodekov, N. (1889). Kyrgyz and Karakirgies of the Syr Darinmskoy Oblastı. Tashkent: Legal status.
• Harmancı, P. (2015). Dünyadaki ve Türkiye’deki İntihar Vakalarının Sosyodemografik Özellikler Açısından İncelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi.
• Ismanov, A. (2020). Kırgızstandagı jetimder: jarandıgı jok jaktar sımal. Janı Jüzdör: http://nlkg.kg/kg/society/at-gunpoint/siroty-kyrgyzstana-kak-lica-bez-prav-i-grazhdanstva
• İbn-i Mâce, H. (2012). Süneni İbni Mace Tercemesi ve Şerhi,Edep bölümü 6 (Cilt 10). (H. Hatipoğlu, Çev.) İstanbul.
• İbn Nüceym, Z.-M. (1983). El-Eşbâh ve’n-nezâ’ir. (M. Mutî’ el-Hâfız, Dü.) Dımaşk.
• İhyaorg. (2022, 07 12). Kuranda Yetim. İhya.org: https://meal.ihya.org/kurandan-ayetler/kuranda-gecen-yetim-ile-ilgili-ayetler.html
• İslam ve İhsan. (2020, 08 25). Sefih Ne Demek? İslam ve İhsan: https://www.islamveihsan.com/sefih-ne-demek.html
• İmankulova, M., & Antonoviç, L. (2016). Kırgızistanda Mektepke Barmay Kalgan Baldar menen iştöö Boyunca Koldonmo. Bişkek: VRS Company.
• İNSAMER . (2021, 03 29). Suriye’de Çocuk Olmak. İnfografik: https://insamer.com/tr/suriyedecocuk- olmak_2025.html
• IRIN. (2008, 07 29). Kyrgyzstan: Move to keep orphans out of institutions. refworld: https://www.refworld.org/docid/4896c4711e.html
• Kakielyudi. (2020, 02 11). Uyazvımyye Deti V Kyrgyzstane: Vo Bzlosruyu Zhizn' Bez Deneg ı Dokumentov. Kakie lyudi: http://cso-central.asia/uyazvimye-deti-v-kyrgyzstane-vovzrosluyu- zhizn-bez-deneg-i-dokumentov/
• Karakeeva, J. (2015, 05 20). Kyrgyz State Orphanages Offer Bleak Future. İwpr: https://iwpr.net/global-voices/kyrgyz-state-orphanages-offer-bleak-future
• Karaman, H. (2016). Heyet”. Kur’ân Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir (Cilt 1-5). Ankara.
• Keneşova, R. (2016, 05 04). Azattık Unalgısı. Baldar üyündögü "jetim" baldar: https://www.azattyk.org/a/kyrgyzstan_children_right/27713397.html
• Köse, S. (2003). Lakit. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi( DİA) (Cilt 27). İstanbul.
• Mambetalieva, G. (2008, 07 29). Move to keep orphans out of institutions. The New Humanitarian: https://www.thenewhumanitarian.org/report/79488/kyrgyzstan-move-keep-orphans-outinstitutions
• Moldojunusov, K. (2020, 04 07). Köçmön kırgızdarda jetimderdi, jesirlerdi jana karıyalardı sotsialdık jaktan korgoo jana koldoo çaraları. Muras: https://muras.turmush.kg/unews/un_post:16837
• Muhina, V. (1991). Lishennyye roditel'skogo popechitel'stva: Khrestomatiya. M.: Prosveshcheniye.
• Muslim Global Relief. (2021, 03 29). “My Orphan”. Muslim Global Relief: http://www.muslimglobalrelief.org/my-orphan.aspx
• Müslim, E.-H.-H.-K. (1992). el-Câmiu’s-Sahîh (Cilt 1-3). İstanbul.
• Nar, C. (2020, 17 09). Küresel Hastalık: Çocuk İstismarı. İNSAMER: https://insamer.com/tr/kureselhastalik- cocuk-istismari_3305.html (29.03.2021)
• Nar, C. (2021, 04 27). 2021 Yetim Raporu. İ stanbul: P elikan B asım. Y etim v e Y etimlik: https://www.insamer.com/tr/2021-yetim-raporu_3922.html
• Nesâî, E. (2012). Sünen-i Nesâî (Cilt 1-2). İstanbul.
• Özkan, A. (2017, 04 06). Dünya genelinde öksüz ve yetim çocukların sayısı 140 milyon. Anadolu Ajansı: https://www.aa.com.tr/tr/info/infografik/5549
• President.kg. (2018, 10 12). Baldar üylörün jana internat tibindegi mekemeler sistemasın reformaloo boyunça eksperttik jumuşçu toptun kezektegi jıyını ötkörüldü. Kırgız Respublikasının Prezidenti: http://www.president.kg/kg/okujalar/12459_baldar_ylrn_ghana_internat_tibindegi_meke meler_sistemasin_reformaloo_boyuncha_eksperttik_ghumushchu_toptun_kezektegi_ghiy ini_tkrld
• Rinatovna, N. (2012). Status detey v sovremennom rossiyskom obshchestve i sem'ye. Kazan.
• Rıskulova, N. (2019, 04 02). Migratsiyanın kunu: Kırgızstanda ata-enesiz baldardın muunu ösüüdö. Bbs News-Kırgız Hızmatı: https://www.bbc.com/kyrgyz/47786558
• Sâbûnî, M.A. (1997). Tefsiru Ayati'l-Ahkâm. (Cilt 1-2). Şam
• Saralaeva, L. (2020, 02 07). “Neeffektivnyye” detskiye doma. Novie Litso: http://www.nlkg.kg/ru/ ru/society/children/“neeffektivnye”-detskie-doma
• Serahsî, M. (1993). El-Mebsût (Cilt 4). Beyrut.
• Sesric. (2021). Resilience Building Studies: Conflicts, Peace and Security. SESRIC: http://www.sesric.org/conflicts-peace-security.php
• Sezgin, H. (2019, 08 26). Avrupa’da Kayıp Refakatsiz Mülteci Çocuklar. İNSANMER: https://insamer.com/tr/avrupada-kayip-refakatsiz-multeci-cocuklar_2331.html
• Talipov, U. (2019). Jetim baldardın köygöylörünö arnalgan forum ötüüdö. Janı Kalleksiya: https://maralfm. kg/archives/350551
• TDK. (2022, 04 01). Öksüz. Türk Dil Kurumu Sözlükleri: https://sozluk.gov.tr/
• TDK. (2022, 03 29). Yetim. Türk Dil Kurumu Sözlükleri: https://sozluk.gov.tr/
• Tursunov, H. (2013, 01 22). Kyrgyzstan: Labor Migrants Leave Behind “Social Orphans”. Eurasianet: https://eurasianet.org/kyrgyzstan-labor-migrants-leave-behind-social-orphans
• Unesco. (2021, 03 29). Education. Unesco: http://www.unesco.org/new/en/archives/education/themes/leading-the-internationalagenda/ education-for-all/single view/news/263_million_children_and_youth_are_out_of_school_from_primar/
• Unicef. (2021, 03 29). “Orphans”. Unicef: https://www.unicef.org/media/orphans
• UnitedNations. (2013, 04 26). Kyrgyzstan must uphold its vows to protect children from sexual abuse, UN expert urges. United Nations: https://news.un.org/en/story/2013/04/438202- kyrgyzstan-must-uphold-its-vows-protect-children-sexual-abuse-un-experturges#. VWcH3M_tlHw
• WaybackMachine. (2002, 07). Children on theBrink 2002. Wayback Machine: http://www.usaid.gov/pop_health/aids/Publications/docs/childrenbrink.pdf
• Wikipedia. (2022, 05 25). Yetimhane. Wikipedi: https://tr.wikipedia.org/wiki/Yetimhane
• Wiktionary. (2023, 02 20). Сирота. Wiktionary: https://ru.wiktionary.org/wiki/сирота
• WorldWithoutOrphans . (2013, 02). The Orphan Challenge. World Without Orphans: http://www.worldwithoutorphans.org/_service/38803/download/id/35039/name/Orphan +Challenge+Booklet+A5_Preview_05.pdf
• wwo. (2022, 04 03). Kyrguzstan without Orphans. worldwithoutorphans: https://worldwithoutorphans.org/about/national-teams/countrymovements/ people_organization/138526