Stadion kazıları ışığında Claudiopolis’ten yeni arkeolojik veriler

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 4, 1321 - 1339, 21.12.2024

Davut Yiğitpaşa

https://doi.org/10.48146/odusobiad.1313024

Öz

Bu makale, 2008 yılında Bolu merkezde inşaat çalışmaları sırasında tespit edilen ve 2022 yılında yeniden başlanan stadionun kazı sonuçlarını konu alır. Bu çalışma ile stadionun tarihlendirilmesine ve kazı bulgularının değerlendirilmesine çalışılmıştır. 2022 yılı kazısında; Claudiopolis stadionunun kuzeydoğu ucu apartman altına, güneybatı ucu ise İzzet Baysal Caddesi’ne doğru kavisli bir şekilde uzandığı, stadionun sphendoneli ve 94,50 m uzunluğunda olduğu, oturma sıralarının 16 keileye ayrıldığı ve fonksiyonu tespit edilemeyen Osmanlı Dönemi yapı kalıntısının da Son Osmanlı Dönemi Köşk (Konak) hamamı olduğu tespit edilmiştir. Yeni olarak stadionun zemininin daha derinde olduğu düşünülerek açtığımız sondajda balustrat duvarının önünde blokaj taşları bulunmuş, ayrıca blokajın altına küçük dere taşları, siyah kayrak toprağı ve diğer malzemeler ile sıkıştırılmış taban yapılarak sağlamlaştırıldığı anlaşılmıştır. Claudiopolis kentini tüm imparatorlukta ünlü yapan Antinoos ve Hadrianus için kutlanan bayramlardı. Yapı yazıtını taşıyan levhalar arasında İmparatorun hükümdarlık yılının yazılı olduğu parçanın kazıda bulunamamış olması sebebiyle stadionun tam olarak hangi yılda inşa edildiği konusunda bilgi sahibi değiliz. Ancak yapının Domitius Ponticus Iulianus ve ailesi tarafından finanse edildiği ve dönemin iktidarı olan İmparator Hadrianus’a adandığı anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Bolu, stadyum, Claudiopolis, Bithynia bölgesi, Hadrianus, Antinoos, köşk (konak) hamamı

New archaeological data from Claudiopolis in the light of stadion excavations

Öz

This article deals with the excavation results of the stadium, which was discovered during the construction works in Bolu center in 2008 and restarted in 2022. This study, it was tried to date the stadium and evaluate the excavation findings. In the 2022 excavation, it was determined that the northeastern end of the Claudiopolis stadium extended under the apartment building and the southwestern end curved towards İzzet Baysal Street, the stadium was sphendone and 94.50 m long, the rows of seats were divided into 16 keiles, and the remains of the Ottoman Period building, the function of which could not be determined, were the Last Ottoman Period mansion (pavilion) bath. In the bottom sounding we opened considering that the ground of the stadium was deeper, it was understood that the height of the front blocking stones of the guard wall, as well as the small creek stone under the blockage, black slate air, and other materials, the compressed structure was strengthened. The festivals celebrated for Antinoos and Hadrianus, who made the city of Claudiopolis famous in their entire kingdom, including music, gladiator shows, wild animal struggles, and sports competitions. Unfortunately, we cannot say exactly in which year the stadium was built, since the fragment with the Emperor's Reign Period was not found in the excavations among the plates bearing the building inscription. However, it is understood that it was financed by Domitius Ponticus Iulianus and his family and was dedicated to Emperor Hadrian.

Anahtar Kelimeler

Bolu, stadion, Claudiopolis, Bithynia region, Hadrianus, Antinoos, mansion (pavilion) bath

Kaynakça

• Adak, M. (2007). Zwei senatorische Familien aus Klaudiupolis. GEPHYRA, 4, 162-163.
• Adak, M., Akyürek Şahin, N. E. & Güneş, M. Y. (2008). Neue inschriften im Museum von Bolu (Bithynion/Klaudiupolis). GEPHYRA, 5, 73-120.
• Becker Bertau, F. (1986). Die inschriften von Klaudiu Polis / herausgegeben von mit einem Anhang von Wolfram Weiser: Zur Münzprägung von Bithynion. Bonn: Rudolf Habelt.
• Bilir, G. & Tuna, D. (2022). Klaudiopolis antik kenti stadyumu. Abant Sosyal Bilimler Dergisi, 22(3), 1226-1236. doi: 10.11616/asbi.1150412
• Çoksolmaz, E. (2022a). Anadolu’da Roma Döneminde tiyatro ve stadion ilişkisi. Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Eskişehir.
• Çoksolmaz, E. (2022b), Anadolu antik stadionlarında yönlendirme. Amisos, 7(13), 368-377 DOI: 10.48122/amisos.1191675.
• Demircioğlu, H. (1970). Roma Devletinin eyalet (provincia) sistemi hakkında. Tarih Araştırmaları Dergisi, 443-459.
• Dimicioğlu, S. (2012). Sebilci. Bolu Kültür Dergisi, 2, 1-20.
• Fıratlı, N. (1979). Impressions sur le temple et le théatre de Bolu (Bithynion – Claudiopolis) en Bithynie. Florilegium Anatolicum (mélanges offerts à Emmanuel Laroche), Paris: E. de Boccard, 111-120.
• French, D. & Üdemiş, M. (1989). Two gladiatorial texts from Claudiopolis in Bithynia. Epigraphica Anatolica, 13, 92-93.
• Golden, M. (2004). Sport in the ancient world from A to Z. London-New York: Routledge.
• Güneş, M. Y. (2010). Bolu ili, merkez ilçe, stadion kurtarma kazısı, 2008. 18. Müze Çalışmaları Ve Kurtarma Kazıları Sempozyumu, Sivas, 159-173.
• Güneş, M. Y. (2011). Bolu ili, merkez ilçe, stadion kurtarma kazısı, 2008. Uluslararası Köroğlu, Bolu Tarihi ve Kültürü Sempozyumu Bildirileri, 17-18 Ekim 2009, 294-308.
• Karagülle, C. (2015). Bolu’da antik dönem ve mimari izleri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Mühendislik Ve Mimarlık Fakültesi, 1-15.
• Macro, A. D. (1980). The Cities of Asia Minor under the Roman Imperium. H. Temporini, W. de Gruyter (Eds.), ANRW, Berlin-New York, 659-695.
• Miller, S. G. (2004). Ancient Greek athletics. New Haven and London: Yale University Press.
• Özcan, S. (2022). Aizanoi antik kenti’ndeki gladyatör betimleri. Amisos, 7(12), 99- 120.
• Özgan R. (1997). Alkamenes’in Hermes propylaiosu üzerine düşünceler. TAD, 31, 155-181. Strabon, Geographika. A. Pekman (Çev.), Antik Anadolu Coğrafyası (12-13-14). İstanbul: Arkeoloji Sanat Yayınları, 1991.
• Şahin, Kan G. (2019). Bir Anadolu eyaleti olarak Honorias. Karadeniz İncelemeleri Dergisi, 27, 11-42.
• Şimşek, C. (2007). Laodikeia (Laodikeia ad Lycum). İstanbul: Ege Yayınları.
• Uzunaslan, A. (1998). Antik Helenlerde bedensel agonlar. Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul.
• Uzunaslan, A. (2010). Mimari tipoloji ve fonksiyon açısından Aphrodisias stadyumu. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21,11–42.
• Valavanis, P. (1999). Hysplex, the starting mechanism in ancient stadia, a contribution to ancient Greek technology. USA: The University of California Press.
• Vitruvius, (2005). Mimarlık üzerine on kitap. M. H. Morgan (Trans.), Ankara: Şevki Vanlı Mimarlık Vakfı Iv. Baskı. Waddington, RG W.H., E. Babelon & Th. Reinach, Recueil
• Wilcken, U. (1897). Bithys. Paulys Realencyclopädie der Classischen Altertumswissenschaft (RE), III(1), 542-543.
• Wort, W. (1889). Pontus, Paphlagonia, Bithynia and kingdom of Bosporus catalogue of Greek coins, Brit. Mus. 13, London: The Trustees.
• Yalman, B. (1986). Bolu Hisartepe kazısında bulunan tapınak kalıntısı. TTK, 9, 435-450.
• Yıldırım, B. (2009). Aphrodisias: Şehir ve kamu yapıları. Smith-Lenaghan (Ed.), Aphrodisias: City and Public Buildings, 35-53.
• Yiğitpaşa, D. (2023). Re-Assessment of the Claudiopolis stadion rescue excavation in 2008. Journal of Ancient History and Archaeology, 10(4), 64-85.
• Yiğitpaşa, D., Kaya, A. & Öntaş, B. (2024). Bolu/Claudiopolis stadion 2022 yılı kazısı. 43. Kazı Sonuçları Toplantısı, 5, 16-20 Ekim 2023, 9-24.