Türk Sinemasının Gelişimi (1895-1939)

Yıl 2005, Cilt: 6 Sayı: 2, 113 - 135, 01.06.2005

Selahattin Önder Ve Ahmet Baydemir

Öz

Bu çalışmanın amacı Türk Sineması’nın varoluşundan 1939’a kadar geçen süre içerisindeki tarihsel gelişimini belgelerle aktarmaktır. Türk sinemasının diğer ülke sinemalarından ve sinemacılarından nasıl etkilendiği, onlarla nasıl bir etkileşimde bulunduğu, özgün bir anlatı biçimi oluşturup oluşturmadığı incelenmiştir. Bu amaçla konuyla ilgili yazılmış Osmanlıca, Türkçe kitap ve süreli yayınlar incelenmiş ayrıca arşiv belgelerinden yararlanılmıştır. Çalışma ile Türk sinemasındaki gelişmeler kronolojik olarak verilmekte, gerek Osmanlı da gerekse Cumhuriyet döneminde sinema alanındaki gelişmeler irdelenmektedir. Ayrıca Atatürk’ün sinema anlayışı ve sinemaya yaklaşımı verilmektedir. Türk Sineması’nın gelişimi bir tarihçinin bakış açısıyla özetlenmiştir. Bundan dolayı çalışma farklılık göstermektedir. “Türk Sinema Tarihi” çalışacak tarihçiler ve iletişimciler için yararlı olacaktır. 

Anahtar Kelimeler

Sinema, Osmanlı Devleti’nde sinema, Kurtuluş Savaşı dönemi

THE DEVELOPMENT OF TURKISH CINEMA (1895 - 1939)

Öz

The aim of this stading is, to give information with the documents about the historial development of Turkish cinema between 1895 – 1939. It was researched that how the Türkish Cinema being effected with the cinemas in other countries and movie with them, whether the original expression form contitues or not. For this reason the books which are about the theme written Ottoman Turkish – Turkish and the periodic publications were researched besides, benefited from archieves documents. With this stading the development of The Turkish Cinemas are explicted in the chronological order. Both during the period of Ottoman and the Republic the developments in field of cinemas have been investigating in details. The Development of Turkish Cinema is indicates differences, for the reason of reflecting the historiographer’s point of view. After that from this now the Turkish cinema will be the level of the starting point for the historiagraphers and communicatives who will research the history of Turkish Cinema Besides it gives to clarify to Ataturk’s cinema perceptiveness.  

Anahtar Kelimeler

Cinema, Cinema at Ottoman Empire, Turkish Cinema during the independence War, Türkish Cinema after Republican Era, Cinema Understanding of Atatürk’s Era

Kaynakça

• KİTAPLAR: Abisel, Nilgün. (1994). Türk Sineması Üzerine Yazılar, Ankara: İmge Kitapevi.
• Akçura, Gökhan. (1995). Aile Boyu Sinema, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Atatürk, Mustafa Kemal. (1997). Atatürk'ün Söylev ve Demeçleri, Ankara: ATAM.
• Atatürk, Mustafa Kemal. (1999). Nutuk, Ankara: ATAM.
• Aydemir, Şevket Süreyya. (1966). Tek Adam: Mustafa Kemal, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Betton, Gerard. (1990). Sinema Tarihi, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Çalapala, Rakım. (1948). Filmlerimiz, İstanbul:
• Çalışlar, Aziz. (1983). Ansiklopedik Kültür Sözlüğü, İstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi.
• Dinçer, Süleymâ Murat. (1996) (Drl.). Türk Sineması Üzerine Düşünceler, Ankara: Doruk Yayımcılık.
• Dorsay, Atilla. (1984). Sinema ve Çağımız-1, İstanbul: Hil Yayın.
• Dorsay, Atilla. (1985). Sinemayı Sanat Yapanlar, İstanbul: Varlık Yayınları.
• Dorsay, Atilla. (1986). Yüzyüze, İstanbul: Çağdaş Yayınları.
• Evren, Burçak. (1995). Türkiye'ye Sinemayı Getiren Adam Sigmund Weinberg,
• İstanbul: Milliyet Yayınları. Evrenol, Hilmi Malik. (1933). Türkiye’de Sinema ve Tesirleri, Ankara.
• Filmer, Cemil. (1984). Hatıralar, İstanbul: Emek Matbaacılık.
• Gökmen, Mustafa. (1991). Eski İstanbul Sinemaları, İstanbul: İstanbul Kitaplığı Yayınları.
• Güçhan, Gülseren. (1992). Toplumsal Değişme ve Türk Sineması, Ankara: İmge Kitabevi.
• Gündeş, Simten. vd. (1998). Sinema Kaynakçası. (1998). İstanbul: Der Yayınları.
• Güvemli, Zahir. (1968). Sinema Tarihi, İstanbul: Varlık Yayınları.
• İnan, Arı. (1983). Düşünceleriyle Atatürk, Ankara: TTK.
• Kalkan, Faruk. (1988). Türk Sineması Toplum Bilimi, İzmir: Ajans Tümer Yayınları.
• Kalpakçıoğlu, Fethi Naci. (1984). 100 Soruda Atatürk’ün Temel Görüşleri, İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Kocatürk, Utkan. (1999). Atatürk'ün Fikir ve Düşünceleri, Ankara: ATAM.
• Kurat, Akdes Nimet. (1990). Türkiye ve Rusya, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Kurnaz, Şefika. (1997). Cumhuriyet Öncesinde Türk Kadını (1839-1923), İstanbul: MEB Yayınları.
• Makal, Oğuz. (1999). Tarih İçinde İzmir Sinemaları, İzmir: GÜSEV Yayınları.
• Moran, Berna. (1974). Edebiyat Kuramları, İstanbul: Cem Yayınevi.
• Onaran, Âlim Şerif. (1994). Sessiz Sinema Tarihi, Ankara: Kitle Yayınları.
• Onaran, Âlim Şerif. (1999). Türk Sineması (I.Cilt), Ankara: Kitle Yayınları.
• Osmanoğlu, Ayşe. (1995). Babam Abdülhamit, İstanbul: Güven Basımevi.
• Özgüç, Agâh. (1995). Türk Film Yönetmenleri Sözlüğü, İstanbul: Afa Yayınları.
• Özön, Nijat. (1968). Türk Sineması Kronolojisi (1895-1966), Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Özön, Nijat. (1972). Türk Sineması Tarihi, İstanbul: Artist Yayınları.
• Özön, Nijat. (1981). Sinema ve Televizyon Terimleri Sözlüğü, Ankara: TDK Yayınları.
• Özön, Nijat. (1985). Sinema Uygulayımı-Sanatı-Tarihi, İstanbul: Hil Yayın.
• Özön, Nijat. (1995). Karagözden Sinemaya Türk Sineması ve Sorunları (1. Cilt),
• Ankara: Kitle Yayınları. Özuyar, Ali. (1999). Sinemanın Osmanlıca Serüveni, Ankara: Öteki Matbaası.
• Özuyar, Ali. (2004). Babıâli’de Sinema, İstanbul: İzdüşüm Yayınları.
• Scognamillo, Giovanni. (1987). Türk Sinema Tarihi (1. Cilt 1896-1959), İstanbul: Metis Yayınları.
• Scognamillo, Giovanni. (1991). Cadde-i Kebir’de Sinema, İstanbul: Metis Yayınları.
• Scognamillo, Giovanni. (1996). Batı Sinemasında Türkiye ve Türkler, İstanbul: İnkılap Kitapevi.
• Şener, Erman. (1970). Kurtuluş Savaşı ve Sinemamız, İstanbul: Ahmet Sarı Matbaası.
• Taçalan, Nurdoğan. (1998). Ege’de Kurtuluş Savaşı Başlarken Hasan Tahsin,
• İstanbul: Aksoy Yayıncılık. Tansuğ, Sezer. (1982). Herkes İçin Sanat, İstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi. DERGİLER:
• Akçura, Gökhan. (1991). Cevat Boyer, Antrakt, Sayı.3, s. 32.
• Beyru, Rauf. (1996). İzmir’de İlk Sinema Gösterileri, Antrakt, Sayı. 53, s. 43.
• Çapan, Sungu. (1991). Ne Filmi Gören Var Ne De Belge, Antrakt, Sayı.2, s. 23-25.
• Dorsay, Atilla. (1984). Bu Ay Sinemamızın 70. Yılını Kutluyoruz: İyi ki Doğdun
• Sinema, Video Sinema, Sayı. 5, s. 30-31. Erksan, Metin. Türk Sinemasının Kurucusuydu, Hürriyet Gösteri, Sayı. 37, s. 11-12. Evren, Burçak. (1984). Türk Sineması 70 Yaşında, Video Sinema, Sayı. 5, s. 27-30.
• Evren, Burçak. (1984). İlk Türk Filmi Üstündeki Kuşkular, Gelişim Sinema, Sayı. 2, s. 6-9.
• Evren, Burçak. (1984). İlk Türk Filmi Üzerindeki Kuşkular, Gelişim Sinema, Sayı. , s.13-14.
• Evren, Burçak. (1984). İlk Türk Filmine İlişkin Görüşler ve Belgeler, Gelişim Sinema, Sayı. 3, s.18-20.
• Evren, Burçak. (1995). İlk Türk Filmini Çeken Yanaki ve Milton Manaki Kardeşler;
• Bırak Çocuk Oynasın, Pazar Postası. Evren, Burçak. (1995). Sinema Tarihimizin Bilinmeyen İlk Filmleri, Antrakt, Sayı. , s.48-49.
• İmzasız. (Kasım 1991). Doğum Günü 14 Kasım mı?, Antrakt, Sayı. 2.
• Kutlar, Onat. (1974). Türk Sinemasının 60 Yılı ve İlk Türk Filmini Çeviren Fuat
• Uzkınay, Milliyet Sanat, Sayı. 106, s. 5-6. Margulies, Roni. (1994). Ayastefanos’taki Rus Abidesinin Yıkılışı, Toplumsal Tarih, Sayı.1, s. 25-26.
• Özgüç, Agâh. (1973). Türk Sinemasında Kadın Oyuncular, Yedinci Sanat, Sayı. 9, s. 89.
• Özgüç, Agâh. (1992). Türk Sinemasında Caniler Var mı?, Antrakt, Sayı. 9, s. 55.
• Özgüç, Agâh. (1994). İlk Türk Filmi Hangisi?, Pazar Postası.
• Özön, Nijat. (1974). 50 Yılın Türk Sineması, Yedinci Sanat, Sayı. 11, s. 3-8.
• Özön, Nijat. (1981). Sinemamızda Klasikler, Gösteri, Sayı. 6, s. 70
• Şener, Erman. (1972). Yarım Asır Önceki Sinemamız ve Artistleri, Hayat Tarih
• Mecmuası, Cilt 2, Sayı. 10, s. 84-89. Şener, Erman. (1979). İlk Filmlerimiz, Kurgu, Sayı. 1, s. 80-97.
• Tuğrul, Semih. (1967). Türk Sinemasının 50 Yılı: Karakolda Ayna Var, Yeni Sinema, Sayı. 4, s. 4-5.
• Ülkütaşır, Türkan. (1969). Türkiye’de İlk Sinema ve Kısa Tarihçesi, Belgelerle Türk
• Tarihi Dergisi, Sayı. 20, s. 76-78. Yıldırım, Müjgan. (1991). Türk Sinemasının Perde Arkası, Tempo, Sayı. 16. ARŞİV BELGELERİ
• Başbakanlık Arşivi, Hususî İdare, 95-21, C.A. 1326 BOA, DH.KMS.nr.63/69
• BOA,Babıâli Dahiliye Nezareti Emniyet-i Umûmiye Müdüriyeti, DH.ŞFR63/120 BOA, Dahiliye Nezareti Muhaberat-ı Umûmiye Dairesi DH.ID.Nr 65/27/.lef.14-15
• BOA, Dahiliye Nezareti Muhaberat-ı Umûmiye Dairesi DH.ID.Nr 65/27/.lef.16-17