Enderunlu Fazıl’ın Ramazaniyye Türü Şiirlerinde Yer Alan Tipler ve Kültürel Unsurlar

Yıl 2021, Cilt: 22 Sayı: 2, 695 - 713, 31.12.2021

Talip Çukurlu , Mesut Bayram Düzenli

https://doi.org/10.17494/ogusbd.1042286

Cited By: 2

Öz

Klasik Türk edebiyatında ramazaniyyeler ilk defa XV. yüzyıl-da görülmeye başlanmış, XVIII. yüzyılda yaygın olarak yazılmış ve XX. yüzyıla kadar yazılmaya devam etmiştir. Divan şairlerinin Ramazan ayı vesilesiyle padişahlara, devlet büyüklerine veya hamilerine sundukları ve nesip bölümünde Ramazan’ı anlatan ve genellikle kaside nazım şekliyle yazdıkları “ramazaniyye” adı verilen bu manzumeler, Osmanlı toplumunun Ramazan ayına bakışını tespit etmede son derece önemli kaynaklardır. Bu türde en çok manzume yazan şair Enderunlu Fazıl’dır. Bu çalışmamızda, Enderunlu Fazıl Divanı’ndaki ramazaniyye türü manzumelerde yer alan tipler ve kültürel unsurlar incelenmiştir. Bunun için İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphane-sinde bulunan NEKTY02819 demirbaş numaralı yazma eser esas alınmış; yaprak, şiir ve beyit numaraları bu eserdeki sıraya göre verilmiştir. Bazı durumlarda Almanya Milli Kütüphanesi (Deutsche Nationalbibliothek) Türkçe Yazmalar Koleksiyonunda bulunan Ms.or.fol.3343 demirbaş numaralı yazmadan ve İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitap-lığında bulunan O/253 demirbaş numaralı matbu nüsha-dan yararlanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Enderunlu Fazıl, Ramazaniyye, Kaside, Tip, Osmanlı Ramazan Kültürü

Kaynakça

• Ayverdi, İ. (2011). Misalli Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı.
• Bezci, G. (2018). Osmanlı Toplumunda Ramazan Kültürü. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dumlupı-nar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kütahya.
• Canım, R. (2020). Divan Edebiyatında Türler. (6. Baskı) Ankara: Grafiker Yayınları.
• Çelebioğlu, A. (1998). Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları. Ankara: MEB Yay.
• Dursunoğlu, H. (2003). Klasik Türk Edebiyatında Ramazan Konulu Şiirler. Atatürk Üniversitesi TAED, 10(22), 9-29.
• Enderunlu Fazıl (1990). Büyük Türk Klasikleri. Ankara: Ötüken Neşriyat, 124-125.
• Enderunlu Fazıl. Dîvân-ı Fâzıl. Staats-bibliothek, Berlin, No. Ms.or.fol.3343.
• Enderunlu Fazıl. Dîvân-ı Fâzıl Beg Enderûnî. İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, NEKTY02819.
• Enderunlu Fazıl. Dîvân-ı Fâzıl Beg Enderûnî (MATBU). İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, No. O/253.
• Eren, H. (2019). Sosyal Hayata Bakan Yönüyle Nedim’in Ramazaniyesi Üzerine Bir İnceleme. Hikmet Akademik Edebiyat Dergisi, 5(10), 147-164.
• Erkal, A. (2007). Divan Şiirinde Afyon ve Esrar. A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 33, 25-60.
• Ertan, M. E. (1995). Divan Edebiyatında Ramazaniyeler Üzerine Bir İnceleme. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne.
• Fatin Davud Efendi (2017). Hâtimetü’l-Eş‘âr. Süleymaniye Kütüphanesi Rauf Yekta Bölümü No. 310, (hzl. Ömer Çiftçi, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55976,fatin-tezkiresi-pdf.pdf?0) Erişim Tarihi: 27.12.2020. 384-385.
• Kaya, B. A., Yılmaz, O., Coşkun, V. ve Kaplan, O. (2019). Klasik Türk Edebiyatı Temel Bilgiler. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Kesik, B. (2014). Enderunlu Fâzıl (Hüseyin) Bey. TEİS, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/fazil-enderunlu-fazil-huseyin-bey Erişim Tarihi: 10.12.2020.
• Koç Keskin, N. (2010). I. Abdülhamit’in Şehzadelerinin Bed’-i Besmele Törenini Anlatan Enderunlu Fâzıl’ın Surname-i Şehriyar’ı Üzerine. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 27, 149-186.
• Koçu, R. E. (1971). Fazıl Bey, Fazıl Divanı. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. İstanbul: Koçu Yayınla-rı. 11, 5589-5592.
• Kurtoğlu, O. (2009). Klasik Türk Şiirinde Saçı Geleneği. Millî Folklor, 21(81), 89-100.
• Küçük, S. (1995). Enderunlu Fazıl. TDV İslâm Ansiklopedisi. C 11, 188-189.
• Mehmed Süreyya (1996). Sicill-i Osmânî. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları: 2, 510-511.
• Pakalın, M. Z. (1983). Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. C 1-3, İstanbul: MEB Yay.
• Pekolcay, N., Eraydın, S., Tahralı, M., Uzun, M. ve Subaşı, M. H. (2000). İslâmî Türk Edebiyatında Şekil ve Nev’îlere Giriş. İstanbul: Kitabevi Yay.
• Şemseddin Sami (1996). Kâmûsu’l-A’lâm. Ankara: 6, 3331.
• Uzun, M. İ. (2007). Ramazâniyye, TDV İslâm Ansiklopedisi. C 34, 439-440.
• Ünver, A. S. (1960). Ramazan Medeniyyeti. Diyanet İşleri Başkanlığı 1960 Yıllığı, 21-24.
• Yekbaş, H. (2012). Ramazan’ı Divan Şiiri Metinlerinden Okumak. Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 5, 173-230.
• Yöntem, A. C. (1977). Fazıl. MEB İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: MEB Yay, 4, 529-531.
• Yüksel, S. (1977). Koca Ragıp Paşa’nın Ramazaniyesi. Türkoloji Dergisi, 7, 41-46.