Osmanlı döneminde Alâiye sancağının sosyal ve ekonomik yapısı

Year 2024, Volume: 17 Issue: 3, 402 - 430, 31.07.2024

Ahmet Uzun , İlyas Özkök , Tolga Evrim Türkan

https://doi.org/10.25287/ohuiibf.1384631

Abstract

Bu çalışma arşiv belgelerinden hareketle Osmanlı döneminde Alâiye’nin (Alanya) sosyal ve ekonomik yapı özelliklerini incelemektedir. Dönemsel olarak değişmekle beraber, idari açıdan Alâiye sancağı, genellikle Senir maa Düşenbe, Manavgat, Akseki ve İbradı kazalarını kapsamıştı. Dolayısıyla bu çalışmada Alâiye’nin sosyo-ekonomik yapısı, bu beş kaza bütününde ele alınmaktadır. 19. yüzyıl ortalarında 60 bin civarında nüfusa sahip Alâiye sancağında az miktarda gayrimüslim de yaşamaktaydı. Çalışma Alâiye sancağında bazı bölgelerde tarıma elverişli mekânlar olmasına rağmen, genel olarak kısıtlı bir tarımsal potansiyelin varlığı gösterilmektedir. Buğday, arpa, susam, keten tohumu, ceviz, keçiboynuzu gibi ürünlerin yanı sıra meyve- sebze üretimi nispeten önem kazanmıştı. İmalat faaliyetlerinin sınırlı kaldığı Alâiye’de, gemi inşa sanayii gelişme göstermişti. Sancakta ayrıca dağınık halde farklı Yörük grupların yaşadığı anlaşılmaktadır. Yaz, kış ve sonbaharda farklı yerlerde ikamet eden bu grupların hayvancılık faaliyetleri ve ulaşım hizmetlerindeki rolleri önem taşıyordu. Özellikle İstanbul’a ulaştırılmak üzere Bozkır madeninden çıkarılan kurşunun Alâiye iskelesine taşınmasında Yörük gruplar aktif bir rol üstlenmekteydi. Alâiye’nin deniz ulaşımı sayesinde Mısır, Kıbrıs ve sahil şeridinde bulunan diğer yerleşim yerleriyle ticari ilişkileri gelişmişti. Kereste ve hububat türü ürünler ticarete konu olan temel mallardı. Bir bütün olarak bakıldığında, bölgeler itibarıyla önemleri değişmekle beraber, sancakta tarım, hayvancılık, madencilik, ormancılık, imalat ve ticarete dayalı bir ekonomik yapının gelişme gösterdiğini söylemek mümkündür.

Keywords

Alâiye, Akseki, Manavgat, İbradı, Senir-Düşenbe

SOCIAL AND ECONOMIC CHARACTERISTICS OF ALAIYE SANJAK IN THE OTTOMAN PERIOD

Abstract

This study examines the social and economic characteristics of Alâiye (Alanya) in the Ottoman period, based on archival documents. In the middle of the 19th century, the Alâiye sanjak had a population of around 60 thousand with a small number of non-Muslims. In the study, it is shown that there are suitable areas for agriculture in some parts of the Alâiye sanjak, but there is a limited agricultural potential in general. Wheat, barley, sesame, flax seeds, walnuts and carob, fruit and vegetable production had relative importance. Shipbuilding activities had developed in Alaiye, where manufacturing activities were limited. It is understood that different Yörük groups lived in the sanjak. The roles of these groups, who resided in different places in summer, winter and autumn, were important in animal husbandry activities and transportation services. Thanks to the sea transportation of Alâiye, its commercial relations with Egypt, Cyprus and other locations on the coastline developed. Timber and grain products were the main commodities. When considered as a whole, it is possible to say that an economic structure based on agriculture, animal husbandry, mining, forestry, manufacturing and trade prevails in the sanjak, although their importance varies in terms of regions.

Keywords

Alâiye, Akseki, Manavgat, İbradı, Senir-Düşenbe

References

• Akgül, M. (1989). 16. Yüzyıl arşiv kayıtlarına göre Alâiyye’nin sosyal ve ekonomik hayatı ile nüfus ve idari taksimatı. (Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, , İstanbul.
• Çinal, H. & Kaçmaz, Y. Y. (2016). Osmanlı devrinde Alanya belgeler ve fotoğraflarla. İstanbul: Alanya Belediyesi Yayınları.
• Erdoğru, M. A. (2013). Fatih Sultan Mehmet zamanında Ala’iyye Sancağı 1475 tarihli suret-i defter-i icmal-i vilayet-i Ala’iyye (metin ve inceleme). Konya: Alanya Ticaret ve Sanayi Odası.
• Halaçoğlu, Y. (1988). XVIII. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu'nun iskan siyaseti ve aşiretlerin yerleştirilmesi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Heyd, W. (2000). Yakın-doğu ticaret tarihi (E. Z. Karal Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Kalan, E., & Demir, M. (Ed.). (2021). Alâiye’den Alanya’ya, Alanya: Alanya Alaaddin Keykubat Üniversitesi Yayınları.
• Karagedik, N. (2005). XIX. Yüzyıl ortalarında Alanya (temettuat defterlerine göre). (Yüksek Lisans Tezi) Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli.
• Koçak, F.N. (Ed.). (2004). Alanya tarih ve kültür seminerleri III. (ALSAV) Alanya Kültür Sanat ve Turizm Vakfı.
• Koçak, F.N. (2013). Tarihte Alanya. Konya: Alanya Ticaret ve Sanayi Odası.
• Özkan, S. H. (2021). Osmanlı yönetiminde Alâiye (1471-1923). E. Kalan & M. Demir (Ed.), Alâiye’den Alanya’ya.içinde (s.43-85), Alanya: Alanya Alaaddin Keykubat Üniversitesi Yayınları.