CUMHURBAŞKANLIĞI HÜKÜMET SİSTEMİNDE YÖNETSEL DENETİM NASIL OLMALIDIR?

Year 2016, Issue: 5, 111 - 134, 31.12.2016

A. Alper Orkun Ömer Yürekli Selim Gökçe

https://doi.org/10.32002/ombudsmanakademik.440030

Abstract

Türkiye dünya örneklerini ve kendi özgün
koşullarını dikkate alarak Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemini kabul etmiştir.
Anayasal düzeyde kabul edilen bu modelin uygulanması için önümüzdeki süreçte
uyum yasalarının çıkartılması ve akabinde seçim yapılması söz konusudur.
Türkiye’ ye özgü bir Başkanlık modeli olan Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminin
kamu yönetimine uyarlanması sürecinde, yönetimin önemli bir unsuru olan
yönetsel denetim sisteminin yeniden yapılanması gündeme gelecektir. Diğer bir
deyişle Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemine uygun bir yönetsel denetim sistemi
kurgulanması gerekmektedir. Türkiye’
de yönetsel denetimin tarihini Osmanlı döneminden başlatmak gerekir. Zira
günümüzde halen başat yönetsel denetim birimleri olan teftiş kurullarının
Tanzimat döneminden itibaren oluşturulduğu görülmektedir.  Tanzimat döneminde başlayan yenileşme
sürecinde Divan-ı Hümayun kaldırılarak yerine vekâletler oluşturulmuş ve vekâletler
bünyesinde de teftiş kurulları kurulmuştur. Cumhuriyet döneminde Osmanlı
döneminden devralınan bu miras 2004 yılına kadar geliştirilerek devam
ettirilmiştir. 2004 sonrası süreçte teftiş kurulu modelinde kısmi değişiklikler
yapılmış ve iç denetim birimleri kurulmuştur.  Öte yandan 1940’ lı yıllardan itibaren kamu
yönetsel denetim sistemi, kamu yönetimini inceleyen uzman veya kurumlar
tarafından tetkik edilmiştir. Bu çerçevede denetim birimlerinin yapılanmasından
işleyişine, denetim elemanlarının işe alınmasından yetiştirilmesine, denetimin
yönetimine, denetim yaklaşımına kadar geniş bir yelpazede sorunlar algılanarak
çözüm yolları önerildiği görülmektedir. Zamanımızda da bu sorunların pek
çoğunun mevcut olduğu gözlemlenmektedir. Bu çerçeve içerisinde makalemizde,
Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminin oluşturulmasında olduğu gibi dünya
örnekleri ve Türkiye’nin özgün koşulları göz önünde bulundurularak, birikmiş
sorunları çözen, daha başarılı bir kamu yönetimi oluşmasına katkı yapan ve
Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemine uygun bir denetim sisteminin kurulabilmesi
için önerilerde bulunulmaktadır.

Keywords

Yönetsel Denetim, Denetim Sisteminin Sorunları, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi, Yeniden Yapılanma

References

• AKBULUT, Örsan, H. M. Özgen, D. Fındık, Ömer Seymenoğlu, O. Almış (2012). Türk Kamu Yönetiminde Teftiş ve İç Denetim, TODAİE, Ankara. BOZKURT, Yakup (2010). “Kamu Yönetiminde Teftiş Kurulu Başkanlığının Kaldırılmasına Dönük Sorunlar”, Ankara Barosu Dergisi, Yıl 68, Sayı 2010/4 DEĞİRMENCİOĞLU, Yavuz. (2011). “Etkili, Ekonomik ve Verimli Tek Bir denetim Birimi”, DENETİŞİM Dergisi, Sayı 2011/6. DENETDE (2015). “Kamu Denetim Sistemimizin Yeniden İnşası Konusunda DENETDE’ nin DDK’ ya Sunduğu Görüşleri”, Denetim Dergisi, Yıl 27, Sayı 127-128. DENETDE (1988). 1. Teftiş Semineri Türk Teftiş Sisteminin Bugünü ve Geleceği, Denetde Yayınları, Ankara. ERGENÇ, Sedat, Çağlayan Odabaş, Mustafa Karakaya, Onur Özavcı (2012). “Kamu Denetimine İlişkin Rapor”, DENETİM Dergisi, Yıl 25, Sayı 120. HALICI, İbrahim (2012). “Kanun Hükmünde Kararnameler Sonrası Denetim Elemanlarının Bakanlık Teşkilatındaki İdari Yapısı”, DENETİM Dergisi, Yıl 25, Sayı 117. KANDEĞER, Barış, Orhan Veli Alıcı (2012). “Türk Kamu Yönetiminde Denetimin Evrimi ve Geleceği”, Türk İdare Dergisi, Yıl 84, Sayı 475. KARATEPE, Şükrü, Haluk Alkan, Yavuz Atar, Yılmaz Bingöl, Gonca Bayaktar Durgun (2017). Sorularla Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi, Memur-Sen Yayınları, Ankara. KARATEPE, Kamil (2011). “Uluslararası Gelişmeler ve Türkiye’ de Denetimin Yeniden Yapılandırılması”, DENETİM Dergisi, Yıl 24, Sayı 116. Maliye Müfettişleri Derneği (2017). Dünya Teftiş Kurulu Örnekleri, http://www.mmd.org.tr/dunya-teftis-kurulu-ornekleri (12.07.2017) NEUMARK, Fritz. (1949). Devlet Daire ve Müesseselerinde Rasyonel Çalışma Esasları Hakkında Rapor, Hükümete Sunulan Yabancı Uzman Raporları, Devlet Personel Başkanlığı, http://www.dpb.gov.tr/dosyalar/ pdf/yabancirapor.pdf (10.09.2011). OKUR, Yaşar (2010). “Türkiye’ de Teftiş ve İç Denetim: Kavramlar, Beklentiler ve Hayatla Yüzleşme”, Maliye Dergisi, Sayı 158. TBMM (2017). 447 sıra sayılı Anayasa Komisyonu Raporu, https://www.tbmm.gov.tr/sirasayi/donem26/yil01/ss447ek1.pdf (21.06.2017). TODAİE. (1991). “Kamu Yönetimi Araştırma Projesi (KAYA) Raporu”, http://www.todaie.edu.tr//resimler/ekler/185a8f8def383a8_ek.pdf (11.07.2017). TODAİE (1963). “Merkezi Hükümet Teşkilatı Araştırma Projesi Yönetim Kurulu Raporu (MEHTAP Raporu)”, http://www.todaie.edu.tr//resimler/ekler/bdfe5e3cddec94c_ek.pdf (11.07.2017). YÖRÜKER, Sacit (2004). Kontrol, Denetim, Teftiş ve Soruşturma: Kavramsal Bir Çerçeve, TESEV Denetim Çalıştayı, http://www.sayistay. gov.tr/yayin/elek/elekicerik/sbn55KavramsalCerceveTeblig.pdf (02.11.2012). YÜREKLİ, Ömer (2015). “Kamu Yönetsel Teftiş ve Denetim Sistemi ve Yeniden Yapılanması”, Türk İdare Dergisi, Yıl 87, Sayı 480. YÜREKLİ, Ömer (2014). Türkiye’ de İdari Teftiş Sistemi, Bizim Akademi Yayınları, Ankara YÜREKLİ, Ömer (2011). “Türkiye’ de Teftiş Kurulları Olgusu”, DENETİM Dergisi, Yıl 24, Sayı 116