Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

A Bioethical, Sociological and Legal Perspective on the Issue of Genome Editing

Yıl 2024, Sayı: 21, 101 - 130, 16.01.2025

Nurullah Berberoğlu , Yaşar Bilge

https://doi.org/10.32002/ombudsmanakademik.1529431

Öz

Since the projects related to genome editing on humans have raised some discussions in the deontological, sociological, religious and legal fields in addition to ethical problems, this study was conducted in order to provide a perspective on the subject of intervention in the genetic structure of humans.
Aside from the advantages of the developing personalized medicine approach, with technological advances, the control of genome editing has become a difficult area to control. In this area, it would be beneficial to evaluate the risk of social harm due to abuse and interest problems. In many countries of the world, especially for ethical and legal reasons, the creation of human embryos for research purposes has been restricted and gene modification is prohibited.
Physicians must be extremely careful in the medical interventions they perform. Considering the sociological, bioethical and legal aspects of human genome editing, it is likely to have many negative consequences. Some gaps in national legislation may make the subject vulnerable to abuse. For this reason, there is a need for national legislation to be amended on the subject.

Anahtar Kelimeler

Genome editing human gene manipulation healthcare professional responsibility patient rights limit genome modification

Kaynakça

  • Akçay, Elif ve Tıngöy, Özhan (2021). “Biyoteknoloji Çağında İnsan ve Etik: Crispr Teknolojisinin Birey, Aile ve Toplum Açısından Değerlendirilmesi”, Düşünce ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi, 4, 31-54.
  • Andorno, Roberto (2005). “The Oviedo Convention: A European Legal Framework at the Intersection of Human Rights and Health Law”, Journal of International Biotechnology Law, 2 (4), 133-143.
  • Araki, Motoko ve Ishii, Tetsuya (2014). “International regulatory landscape and integration of corrective genome editing into in vitro fertilization”, Reproductive Biology and Endocrinology, 12 (108), 1-12.
  • Arslan, Firdevs (2020). “Hekimin Sorumluluğunun Belirlenmesi Bakımından Hekim ile Hasta Arasındaki İlişkinin Hukuki Mahiyeti”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 26 (1), 400-422.
  • Aşkın, Mehmet (2015). “Genetik Mühendislik: Dost Mu Düşman Mı?”, Türkiye Biyoetik Dergisi, 2 (2), 160-165.
  • Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararı. (2007). “Case of Evans v. The United Kingdom”. B. No: 6339/05. Karar Tarihi: 10 Nisan 2007.
  • Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararı. (2015). “Case of Parrillo v. Italy”. B. No: 46470/11. Karar Tarihi: 27 Ağustos 2015. Paragraf: 69-76.
  • Bağçeci Tacir, Hamide (2018). “Biyotip Hukuku Bağlamında İnsan Onuru Kavramına Güncel Bir Bakış ve İnsan Geliştirme Uygulamaları Karşısında İnsan Onurunun Korunması”, YUHFD, XV, 2018/2, 1-52.
  • Balkır, Gönül ve Balkır Gülen, Başak (2022). “Genetik Manipülasyon ve Kalıtımsal Özgürlük”. 6. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Kongresi Kitabı içinde (s.118-129). 6. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Kongresi’nde sunulan bildiri. Muğla. Korint Yayıncılık.
  • Bayındır, Sinan (2018). “İnsan Üzerinde Deney ve Deneme Suçları (TCK. m. 90)”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 24 (1), 77-121.
  • Berberoğlu, Nurullah ve Bilge, Yaşar (2023). Kriminoloji, Bilge Yayınevi, Ankara.
  • Bingöl, İlhan (2022). “Sosyolojik Suç Teorilerine Kuramsal Bir Yaklaşım: Sosyal Süreç Teorileri”, Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24, 640-652.
  • Bulduk, Bengisu Kevser ve Şahinoğlu, Serap (2021). “Dünyanın Genomu Düzenlenmiş İlk Bebekleri Vakasına Yapılan Etik Değerlendirmeler Üzerine Bir İnceleme”, Türkiye Klinikleri Tıp Etiği-Hukuku-Tarihi Dergisi, 29 (1), 38-47.
  • Çıtak, Halim Alperen (2020). “Transhümanizm Karşısında Hukuk Devleti İdeali”, İnsan Hakları Yıllığı, 38, 1-40.
  • Çoban, Aykut (2009). “Türkiye’de İnsan Embriyosu Üzerinde Araştırma Yapmanın Hukuki Sorunları”, TBB Dergisi, 86, 204-248.
  • Demir Karabulut, Seyhan. Kasapoğlu, Naz. Kocak, Ibrahem Arkan Amjad. Külhaş, İbrahim Berkay ve Andıran, Ayşe Nur (2019). “İnsan Genom Projesinin Korkulan Rüyası; Ayrıcalıklı İnsan Yaratma”, Türkiye Biyoetik Dergisi, 6 (3), 109-115.
  • Dülger, Muzaffer (2014). “Homo Commoditus: Sahip Olmak, Genetik Metalar ve Fikri Mülkiyet", Journal of Istanbul University Law Faculty, 72 (1), 507-529.
  • Gümüş, Nurcan ve Tezcanlı Kaymaz, Burçin (2018). “Genom Düzenlemede CRISPR/Cas9 Çağı ve Lösemideki Uygulamaları”, Kafkas J Med Sci, 8 (3), 232-248.
  • Gür, A. Refik (1993). “Hukuk Tarihi ve Tefekkürü Bakımından Mecelle”, Sebil Yayınevi, İstanbul.
  • Hatipoğlu, Hilal Ceren (2008). “Damgalama Kuramı ve Ceza Adalet Sisteminde Damgalama, Ali Asıf Zerdari Örneği Üzerinden İnceleme”, “Mecmua Ankara Hukuk Fakültesi Öğrencilerinin Fakültelerine Armağanı” içinde. (449-472). Ankara: Sözkesen Matbaacılık Tic. Ltd. Şti. s. 457-458.
  • Hyde, Dominic (2011). “The Sorites Paradox”. In: Ronzitti, G. (eds) Vagueness: A Guide. Logic, Epistemology, and the Unity of Science, vol 19. Springer, Dordrecht. Doi: 10.1007/978-94-007-0375-9_1
  • İçel, Kayıhan ve Hepvar, Metehan (2022). “Tıp Ceza Hukuku Bağlamında Kök Hücre Çalışmaları ve Sorunları”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Hukuk Sayısı, 21 (44), 678-694.
  • Katoğlu, Tuğrul (2006). “Türk Hukukunun Bir Parçası Olarak Avrupa Konseyi İnsan Hakları ve Biyotıp Sözleşmesi”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 55 (1), 157-193. Doi: 10.1501/Hukfak_0000000363
  • Kayak, Sevgi (2012). “Kişilik Haklarının Korunması Çerçevesinde Gen Analizlerinden Doğan Hukuki Sorumluluk”. Editör: Yeşim Işıl Ülman, Fatih Artvinli, Değişen Dünyada Biyoetik içinde (s.253-264). İstanbul: Türkiye Biyoetik Derneği Yayını.
  • Kelling, George L. ve Wilson, James Q. (1982). “Broken Windows. The police and Neighborhood Safety”, The Altlantic.
  • Kurtoğlu, Ayşe ve Arda, Berda (2020). “Avrupa Konseyi ve Biyoetik”, Türkiye Klinikleri J Med Ethics, 28 (3), 384-402.
  • Kutlu, Önder ve Karaman, Selçuk (2020). “Avrupa Konseyi’nin Türk Kamu Yönetimi Reformu Üzerindeki Etkisinin İncelenmesi”, Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12 (2), 17-28.
  • Küzeci, Elif (2018). “Genetik Ayrımcılık Yasağı”, Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, XV (1), 89-131.
  • Lancet. (2018). “CRISPR-Cas9: a world first?”, The Lancet, 392 (10163): 2413. Doi: 10.1016/S0140-6736(18)33111-8.
  • Ma, Yuanwu. Zhang, Lianfeng ve Huang, Xingxu (2014). “Genome modification by CRISPR/Cas9”, FEBS Journal, Doi:10.1111/febs.13110 . 5186-5193.
  • Maskaly, Jon ve Boggess, Lyndsay N. (2014). Broken Windows Theory, Editör: J. Mitchell Miller, In The Encyclopedia of Theoretical Criminology, Wiley: Hoboken, NJ, USA, 1–4.
  • Maslow, Abraham Harold. (1943). “A Theory of Human Motivation”, Psychological Review, 50 (4), 370-396.
  • Ormond, Kelly. E. Mortlock, Douglas P. Scholes, Derek. T. Bombard, Yvonne. Brody, Lowrance. C. Faucett, W. Andrew. Garrison, Nanibaa. A. Hercher, Laura. Isasi, Rosario. Middleton, Anna. Musunuru, Kiran. Shriner, Daniel. Virani, Alice ve Young, Caroline. E (2017). “Human Germline Genome Editing”, The American Journal of Human Genetics, 101, 167-176.
  • Osemeke, Monday ve Adegboyega, Samuel (2017). “Critical Review and Comparism between Maslow, Herzberg ve McClelland's Theory of Needs, Funai Journal of Accounting, Business and Finance, 1 (1), 161-173.
  • Pang, Ronald. T. K. ve Ho, P. C. (2016). “Designer Babies”, Obstetrics, Gynaecology and Reproductive Medicine, Doi: 10.1016/j.ogrm.2015.11.011. 1-3.
  • Rath, Devashish. Amlinger, Lina. Rath, Archana. ve Lundgren, Magnus (2015). “The CRISPR-Cas immune system: Biology, mechanisms and applications”, Biochimie, 117, 119-128.
  • Redman, Melody. King, Andrew. Watson, Caroline. ve King, David (2016). “What is CRISPR/Cas9?”, Arch Dis Child Educ Pract Ed, 101, 213-215.
  • Robinson, Robbie. (2018). “The Legal Nature of the Embryo: Legal Subject or Legal Object?”, PER / PELJ, 2018 (21) Doi: 10.17159/1727-3781/2018/v21i0a2914
  • Rocque, Michael. Welsh, Brandon. C. ve Raine, Adrian (2012). “Biosocial Criminology and Modern Crime Prevention”, Journal of Criminal Justice, 40, 306-312.
  • Sutherland, Edwin H. Cressey, Donald R. ve Luckenbill, David F. (1992). Principles of Criminology, Eleventh Edition. United States of America. General Hall.
  • Steynberg, Rebecca (2023). “Designer Babies: Evaluating the Ethics of Human Gene Editing”, Women Leading Change: Case Studies on Women, Gender, and Feminism, 7 (1), 49-60.
  • Söğüt, İpek Sevda (2018). “Biyotıp Sözleşmesi Hükümlerinin İç Hukuktaki Düzenlemelere Etkisi”, Tıp Hukuku Dergisi, 7 (14), 181-208.
  • Söğüt, İpek Sevda (2018a). “Yasal Belirsizlik: Embriyonik Kök Hücre Çalışmaları”, TBB Dergisi, 134, 37-70.
  • Şahinoğlu Pelin, Serap (1998). “Ülkemizde Tıp Etkinliğinde Deontoloji’den Etik’e”, T Klin J Med Ethics, 6, 1-7.
  • Tekpınar, Lütfiye. ve Erdem, Ramazan. (2019). “Kişiselleştirilmiş Tıp ve Genom Araştırmalarının Sağlık Çıktıları Bağlamında Değerlendirilmesi”, Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 22 (4), 843-862.
  • Törenli Çakıroğlu, Meral (2022). “Hasta Hakları Kapsamında Klinik Araştırmalar (Deneyler ve Tedavi Amaçlı Denemeler)”, Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5 (2), 337-378.
  • Tuğ, Ayşim. Hancı, İ. Hamit ve Balseven, Aysun (2002). “İnsan Genom Projesi: Umut mu, Kâbus mu?”, Sted, 11 (2), 56-57.
  • Veatch, Robert M. (2006). “How Philosophy of Medicine Has Changed Medical Ethics”, Journal of Medicine and Philosophy, 31: 585-600. Doi: 10.1080/03605310601009315
  • Yerdelen, Erdal (2014). “Klonlamanın (Kopyalama) Ceza Hukukundaki Yeri”, AÜHFD, 63 (3), 643-685.
  • Yıldırım, Mustafa Fadıl (2007). “İnsan Genom Projesi ve Hukuk Dünyasına Etkileri”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, XI (1, 2), 355-366.
  • Wei, Wensheng (2018). “CRISPR twins: China academy responds”, Nature, 563, 607-608.

GENOM DÜZENLEME KONUSUNA BİYOETİK, SOSYOLOJİK VE HUKUKİ AÇIDAN BİR BAKIŞ

Yıl 2024, Sayı: 21, 101 - 130, 16.01.2025

Nurullah Berberoğlu , Yaşar Bilge

https://doi.org/10.32002/ombudsmanakademik.1529431

Öz

İnsanlar üzerinde genom düzenleme ile ilgili projeler etik sorunlara ilave olarak deontolojik, sosyolojik, dini ve hukuki alanda da bazı tartışmaları gündeme taşıdığından insanın genetik yapısına müdahale ile ilgili konuya bir bakış açısı kazandırmak maksadıyla bu çalışma yapılmıştır.
Gelişen kişiselleştirilmiş tıp yaklaşımının avantajları bir yana, teknolojik ilerlemelerle beraber genom üzerine müdahalelerin kontrolü, denetlenmesi zorlu bir alan hâlini almıştır. Bu alanda istismar, çıkar sorunları dolayısı ile toplumsal zarar görme riskinin öncelikle ele alınarak değerlendirilmesinde yarar bulunmaktadır. Dünyanın birçok ülkesinde özellikle etik ve hukuki sebeplerden dolayı araştırma amaçlı insan embriyosu oluşturulmasında kısıtlamaya gidilmiş, gen modifikasyonu yasaklanmıştır.
Hekimler, gerçekleştirdikleri tıbbi müdahalelerde son derece özenli davranmalıdır. İnsan genomuna müdahalenin sosyolojik, biyoetik ve hukuki boyutu dikkate alındığında, sonuçları açısından birçok olumsuzluğa sebebiyet verebilecek neticelerinin olması muhtemeldir. Ulusal mevzuatta yer alan bazı boşluklar konuyu suistimale açık hale getirebilir. Bu sebeple konu ile ilgili ulusal ölçekte mevzuat düzenlemesi yapılmasına ihtiyaç bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Genom düzenlemesi insan genlerine müdahale sağlık çalışanının sorumluluğu hasta haklarında sınır genom değiştirilmesi

Kaynakça

  • Akçay, Elif ve Tıngöy, Özhan (2021). “Biyoteknoloji Çağında İnsan ve Etik: Crispr Teknolojisinin Birey, Aile ve Toplum Açısından Değerlendirilmesi”, Düşünce ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi, 4, 31-54.
  • Andorno, Roberto (2005). “The Oviedo Convention: A European Legal Framework at the Intersection of Human Rights and Health Law”, Journal of International Biotechnology Law, 2 (4), 133-143.
  • Araki, Motoko ve Ishii, Tetsuya (2014). “International regulatory landscape and integration of corrective genome editing into in vitro fertilization”, Reproductive Biology and Endocrinology, 12 (108), 1-12.
  • Arslan, Firdevs (2020). “Hekimin Sorumluluğunun Belirlenmesi Bakımından Hekim ile Hasta Arasındaki İlişkinin Hukuki Mahiyeti”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 26 (1), 400-422.
  • Aşkın, Mehmet (2015). “Genetik Mühendislik: Dost Mu Düşman Mı?”, Türkiye Biyoetik Dergisi, 2 (2), 160-165.
  • Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararı. (2007). “Case of Evans v. The United Kingdom”. B. No: 6339/05. Karar Tarihi: 10 Nisan 2007.
  • Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararı. (2015). “Case of Parrillo v. Italy”. B. No: 46470/11. Karar Tarihi: 27 Ağustos 2015. Paragraf: 69-76.
  • Bağçeci Tacir, Hamide (2018). “Biyotip Hukuku Bağlamında İnsan Onuru Kavramına Güncel Bir Bakış ve İnsan Geliştirme Uygulamaları Karşısında İnsan Onurunun Korunması”, YUHFD, XV, 2018/2, 1-52.
  • Balkır, Gönül ve Balkır Gülen, Başak (2022). “Genetik Manipülasyon ve Kalıtımsal Özgürlük”. 6. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Kongresi Kitabı içinde (s.118-129). 6. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Kongresi’nde sunulan bildiri. Muğla. Korint Yayıncılık.
  • Bayındır, Sinan (2018). “İnsan Üzerinde Deney ve Deneme Suçları (TCK. m. 90)”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 24 (1), 77-121.
  • Berberoğlu, Nurullah ve Bilge, Yaşar (2023). Kriminoloji, Bilge Yayınevi, Ankara.
  • Bingöl, İlhan (2022). “Sosyolojik Suç Teorilerine Kuramsal Bir Yaklaşım: Sosyal Süreç Teorileri”, Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24, 640-652.
  • Bulduk, Bengisu Kevser ve Şahinoğlu, Serap (2021). “Dünyanın Genomu Düzenlenmiş İlk Bebekleri Vakasına Yapılan Etik Değerlendirmeler Üzerine Bir İnceleme”, Türkiye Klinikleri Tıp Etiği-Hukuku-Tarihi Dergisi, 29 (1), 38-47.
  • Çıtak, Halim Alperen (2020). “Transhümanizm Karşısında Hukuk Devleti İdeali”, İnsan Hakları Yıllığı, 38, 1-40.
  • Çoban, Aykut (2009). “Türkiye’de İnsan Embriyosu Üzerinde Araştırma Yapmanın Hukuki Sorunları”, TBB Dergisi, 86, 204-248.
  • Demir Karabulut, Seyhan. Kasapoğlu, Naz. Kocak, Ibrahem Arkan Amjad. Külhaş, İbrahim Berkay ve Andıran, Ayşe Nur (2019). “İnsan Genom Projesinin Korkulan Rüyası; Ayrıcalıklı İnsan Yaratma”, Türkiye Biyoetik Dergisi, 6 (3), 109-115.
  • Dülger, Muzaffer (2014). “Homo Commoditus: Sahip Olmak, Genetik Metalar ve Fikri Mülkiyet", Journal of Istanbul University Law Faculty, 72 (1), 507-529.
  • Gümüş, Nurcan ve Tezcanlı Kaymaz, Burçin (2018). “Genom Düzenlemede CRISPR/Cas9 Çağı ve Lösemideki Uygulamaları”, Kafkas J Med Sci, 8 (3), 232-248.
  • Gür, A. Refik (1993). “Hukuk Tarihi ve Tefekkürü Bakımından Mecelle”, Sebil Yayınevi, İstanbul.
  • Hatipoğlu, Hilal Ceren (2008). “Damgalama Kuramı ve Ceza Adalet Sisteminde Damgalama, Ali Asıf Zerdari Örneği Üzerinden İnceleme”, “Mecmua Ankara Hukuk Fakültesi Öğrencilerinin Fakültelerine Armağanı” içinde. (449-472). Ankara: Sözkesen Matbaacılık Tic. Ltd. Şti. s. 457-458.
  • Hyde, Dominic (2011). “The Sorites Paradox”. In: Ronzitti, G. (eds) Vagueness: A Guide. Logic, Epistemology, and the Unity of Science, vol 19. Springer, Dordrecht. Doi: 10.1007/978-94-007-0375-9_1
  • İçel, Kayıhan ve Hepvar, Metehan (2022). “Tıp Ceza Hukuku Bağlamında Kök Hücre Çalışmaları ve Sorunları”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Hukuk Sayısı, 21 (44), 678-694.
  • Katoğlu, Tuğrul (2006). “Türk Hukukunun Bir Parçası Olarak Avrupa Konseyi İnsan Hakları ve Biyotıp Sözleşmesi”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 55 (1), 157-193. Doi: 10.1501/Hukfak_0000000363
  • Kayak, Sevgi (2012). “Kişilik Haklarının Korunması Çerçevesinde Gen Analizlerinden Doğan Hukuki Sorumluluk”. Editör: Yeşim Işıl Ülman, Fatih Artvinli, Değişen Dünyada Biyoetik içinde (s.253-264). İstanbul: Türkiye Biyoetik Derneği Yayını.
  • Kelling, George L. ve Wilson, James Q. (1982). “Broken Windows. The police and Neighborhood Safety”, The Altlantic.
  • Kurtoğlu, Ayşe ve Arda, Berda (2020). “Avrupa Konseyi ve Biyoetik”, Türkiye Klinikleri J Med Ethics, 28 (3), 384-402.
  • Kutlu, Önder ve Karaman, Selçuk (2020). “Avrupa Konseyi’nin Türk Kamu Yönetimi Reformu Üzerindeki Etkisinin İncelenmesi”, Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12 (2), 17-28.
  • Küzeci, Elif (2018). “Genetik Ayrımcılık Yasağı”, Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, XV (1), 89-131.
  • Lancet. (2018). “CRISPR-Cas9: a world first?”, The Lancet, 392 (10163): 2413. Doi: 10.1016/S0140-6736(18)33111-8.
  • Ma, Yuanwu. Zhang, Lianfeng ve Huang, Xingxu (2014). “Genome modification by CRISPR/Cas9”, FEBS Journal, Doi:10.1111/febs.13110 . 5186-5193.
  • Maskaly, Jon ve Boggess, Lyndsay N. (2014). Broken Windows Theory, Editör: J. Mitchell Miller, In The Encyclopedia of Theoretical Criminology, Wiley: Hoboken, NJ, USA, 1–4.
  • Maslow, Abraham Harold. (1943). “A Theory of Human Motivation”, Psychological Review, 50 (4), 370-396.
  • Ormond, Kelly. E. Mortlock, Douglas P. Scholes, Derek. T. Bombard, Yvonne. Brody, Lowrance. C. Faucett, W. Andrew. Garrison, Nanibaa. A. Hercher, Laura. Isasi, Rosario. Middleton, Anna. Musunuru, Kiran. Shriner, Daniel. Virani, Alice ve Young, Caroline. E (2017). “Human Germline Genome Editing”, The American Journal of Human Genetics, 101, 167-176.
  • Osemeke, Monday ve Adegboyega, Samuel (2017). “Critical Review and Comparism between Maslow, Herzberg ve McClelland's Theory of Needs, Funai Journal of Accounting, Business and Finance, 1 (1), 161-173.
  • Pang, Ronald. T. K. ve Ho, P. C. (2016). “Designer Babies”, Obstetrics, Gynaecology and Reproductive Medicine, Doi: 10.1016/j.ogrm.2015.11.011. 1-3.
  • Rath, Devashish. Amlinger, Lina. Rath, Archana. ve Lundgren, Magnus (2015). “The CRISPR-Cas immune system: Biology, mechanisms and applications”, Biochimie, 117, 119-128.
  • Redman, Melody. King, Andrew. Watson, Caroline. ve King, David (2016). “What is CRISPR/Cas9?”, Arch Dis Child Educ Pract Ed, 101, 213-215.
  • Robinson, Robbie. (2018). “The Legal Nature of the Embryo: Legal Subject or Legal Object?”, PER / PELJ, 2018 (21) Doi: 10.17159/1727-3781/2018/v21i0a2914
  • Rocque, Michael. Welsh, Brandon. C. ve Raine, Adrian (2012). “Biosocial Criminology and Modern Crime Prevention”, Journal of Criminal Justice, 40, 306-312.
  • Sutherland, Edwin H. Cressey, Donald R. ve Luckenbill, David F. (1992). Principles of Criminology, Eleventh Edition. United States of America. General Hall.
  • Steynberg, Rebecca (2023). “Designer Babies: Evaluating the Ethics of Human Gene Editing”, Women Leading Change: Case Studies on Women, Gender, and Feminism, 7 (1), 49-60.
  • Söğüt, İpek Sevda (2018). “Biyotıp Sözleşmesi Hükümlerinin İç Hukuktaki Düzenlemelere Etkisi”, Tıp Hukuku Dergisi, 7 (14), 181-208.
  • Söğüt, İpek Sevda (2018a). “Yasal Belirsizlik: Embriyonik Kök Hücre Çalışmaları”, TBB Dergisi, 134, 37-70.
  • Şahinoğlu Pelin, Serap (1998). “Ülkemizde Tıp Etkinliğinde Deontoloji’den Etik’e”, T Klin J Med Ethics, 6, 1-7.
  • Tekpınar, Lütfiye. ve Erdem, Ramazan. (2019). “Kişiselleştirilmiş Tıp ve Genom Araştırmalarının Sağlık Çıktıları Bağlamında Değerlendirilmesi”, Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 22 (4), 843-862.
  • Törenli Çakıroğlu, Meral (2022). “Hasta Hakları Kapsamında Klinik Araştırmalar (Deneyler ve Tedavi Amaçlı Denemeler)”, Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5 (2), 337-378.
  • Tuğ, Ayşim. Hancı, İ. Hamit ve Balseven, Aysun (2002). “İnsan Genom Projesi: Umut mu, Kâbus mu?”, Sted, 11 (2), 56-57.
  • Veatch, Robert M. (2006). “How Philosophy of Medicine Has Changed Medical Ethics”, Journal of Medicine and Philosophy, 31: 585-600. Doi: 10.1080/03605310601009315
  • Yerdelen, Erdal (2014). “Klonlamanın (Kopyalama) Ceza Hukukundaki Yeri”, AÜHFD, 63 (3), 643-685.
  • Yıldırım, Mustafa Fadıl (2007). “İnsan Genom Projesi ve Hukuk Dünyasına Etkileri”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, XI (1, 2), 355-366.
  • Wei, Wensheng (2018). “CRISPR twins: China academy responds”, Nature, 563, 607-608.
Toplam 51 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Bilişim ve Teknoloji Hukuku
Bölüm 2024 21. SAYI
Yazarlar

Nurullah Berberoğlu 0000-0002-8886-9610

Yaşar Bilge 0000-0002-6495-6031

Erken Görünüm Tarihi 15 Ocak 2025
Yayımlanma Tarihi 16 Ocak 2025
Gönderilme Tarihi 6 Ağustos 2024
Kabul Tarihi 24 Aralık 2024
Yayımlandığı Sayı Yıl 2024 Sayı: 21

Kaynak Göster

APA Berberoğlu, N., & Bilge, Y. (2025). GENOM DÜZENLEME KONUSUNA BİYOETİK, SOSYOLOJİK VE HUKUKİ AÇIDAN BİR BAKIŞ. Ombudsman Akademik(21), 101-130. https://doi.org/10.32002/ombudsmanakademik.1529431
AMA Berberoğlu N, Bilge Y. GENOM DÜZENLEME KONUSUNA BİYOETİK, SOSYOLOJİK VE HUKUKİ AÇIDAN BİR BAKIŞ. OA. Ocak 2025;(21):101-130. doi:10.32002/ombudsmanakademik.1529431
Chicago Berberoğlu, Nurullah, ve Yaşar Bilge. “GENOM DÜZENLEME KONUSUNA BİYOETİK, SOSYOLOJİK VE HUKUKİ AÇIDAN BİR BAKIŞ”. Ombudsman Akademik, sy. 21 (Ocak 2025): 101-30. https://doi.org/10.32002/ombudsmanakademik.1529431.
EndNote Berberoğlu N, Bilge Y (01 Ocak 2025) GENOM DÜZENLEME KONUSUNA BİYOETİK, SOSYOLOJİK VE HUKUKİ AÇIDAN BİR BAKIŞ. Ombudsman Akademik 21 101–130.
IEEE N. Berberoğlu ve Y. Bilge, “GENOM DÜZENLEME KONUSUNA BİYOETİK, SOSYOLOJİK VE HUKUKİ AÇIDAN BİR BAKIŞ”, OA, sy. 21, ss. 101–130, Ocak 2025, doi: 10.32002/ombudsmanakademik.1529431.
ISNAD Berberoğlu, Nurullah - Bilge, Yaşar. “GENOM DÜZENLEME KONUSUNA BİYOETİK, SOSYOLOJİK VE HUKUKİ AÇIDAN BİR BAKIŞ”. Ombudsman Akademik 21 (Ocak 2025), 101-130. https://doi.org/10.32002/ombudsmanakademik.1529431.
JAMA Berberoğlu N, Bilge Y. GENOM DÜZENLEME KONUSUNA BİYOETİK, SOSYOLOJİK VE HUKUKİ AÇIDAN BİR BAKIŞ. OA. 2025;:101–130.
MLA Berberoğlu, Nurullah ve Yaşar Bilge. “GENOM DÜZENLEME KONUSUNA BİYOETİK, SOSYOLOJİK VE HUKUKİ AÇIDAN BİR BAKIŞ”. Ombudsman Akademik, sy. 21, 2025, ss. 101-30, doi:10.32002/ombudsmanakademik.1529431.
Vancouver Berberoğlu N, Bilge Y. GENOM DÜZENLEME KONUSUNA BİYOETİK, SOSYOLOJİK VE HUKUKİ AÇIDAN BİR BAKIŞ. OA. 2025(21):101-30.
 Kapak Resmi İndir