KENELER VE KIRIM KONGO KANAMALI ATEŞİ

Yıl 2006, Cilt: 21 Sayı: 3, 340 - 349, 25.11.2006

Rana Akyazı Osman Ecevit

Öz

Keneler, vücudu gnathosoma ve idiosoma’dan meydana gelen, akarlardır. Kan ile beslenme özellikleri nedeniyle, insan ve hayvanlarda hastalığa neden olabilen pek çok patojeni taşıyabilecek büyük bir potansiyele sahiplerdir. Bu etmenlerden biri de, Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)’ ne neden olan Kırım Kongo Kanamalı Ateşi virüsü’dür. Dünya da 1944’ lü yıllarda tanımlanan bu hastalık, ülkemizde ilk defa 2002 yılında Tokat çevresinde belirlenmiş ve sonraki iki yıl içinde Erzurum, Erzincan, Sivas, Yozgat, Amasya, Çorum, Çankırı, Karabük, Samsun, Ordu, Giresun, Trabzon, Artvin ve Gümüşhane’ ye kadar yayılmıştır. Hastalığın Türkiye’ ye Rusya’dan göç eden kuşlar üzerindeki kenelerle ulaştığı düşünülmektedir. Bu hastalık, insanlarda ateş ve kanamalarla kendini gösterip, ölüme kadar varan sonuçlar doğurabilmektedir. Hastalığı tehlikeli kılan diğer bir özelliği de, etmen virüsün biyolojik silah olarak kullanılabilecek özelliklere sahip olmasıdır. KKKA virüsü 30 kene türünden izole edilmiştir. Fakat en yaygın vektörü Hyalomma cinsi keneleridir. Bu nedenle hastalıkla mücadelede, kene popülasyonunun baskı altına alınması önemli bir yer tutmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kene, Kırım Kongo Kanamalı Ateşi

KENELER VE KIRIM KONGO KANAMALI ATEŞİ

Öz

Keneler, vücudu gnathosoma ve idiosoma’dan meydana gelen, akarlardır. Kan ile beslenme özellikleri nedeniyle, insan ve hayvanlarda hastalığa neden olabilen pek çok patojeni taşıyabilecek büyük bir potansiyele sahiplerdir. Bu etmenlerden biri de, Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)’ ne neden olan Kırım Kongo Kanamalı Ateşi virüsü’dür. Dünya da 1944’ lü yıllarda tanımlanan bu hastalık, ülkemizde ilk defa 2002 yılında Tokat çevresinde belirlenmiş ve sonraki iki yıl içinde Erzurum, Erzincan, Sivas, Yozgat, Amasya, Çorum, Çankırı, Karabük, Samsun, Ordu, Giresun, Trabzon, Artvin ve Gümüşhane’ ye kadar yayılmıştır. Hastalığın Türkiye’ ye Rusya’dan göç eden kuşlar üzerindeki kenelerle ulaştığı düşünülmektedir. Bu hastalık, insanlarda ateş ve kanamalarla kendini gösterip, ölüme kadar varan sonuçlar doğurabilmektedir. Hastalığı tehlikeli kılan diğer bir özelliği de, etmen virüsün biyolojik silah olarak kullanılabilecek özelliklere sahip olmasıdır. KKKA virüsü 30 kene türünden izole edilmiştir. Fakat en yaygın vektörü Hyalomma cinsi keneleridir. Bu nedenle hastalıkla mücadelede, kene popülasyonunun baskı altına alınması önemli bir yer tutmaktadır

Anahtar Kelimeler

Kene, Kırım Kongo Kanamalı Ateşi

Kaynakça

• Aiello, S.E. and Mays, A., 2004. İxodes ricinus.
• Andersson, I., Bladh, L., Jazi, M. M., Magnusson, K. E., Lundkvist, A., Haller, O. and Mirazimi, A., 2004. Human MxA protein ınhibits the replication of crimean-congo hemorrhagic fever virus. J. Virol., 78(8): 4323–4329.
• Anderson, R. R. and Harrington, L. C., 2005. Tick biology for the homeowner. http://www.entomology.cornell. edu/MedEnt/TickBioFS/TickBioFS.html.
• Anonymous, 1999. Diagnostic tests for crimean congo haemorrhagic fever [CCHF] in atites. Report of the Scientific Committee on Animal Health and Animal Welfare, 19 October, 1- 20.
• Anonymous, 2000. Adams Flea & Tick Shampoo. http://www.dealtime.com/xPO-Adams_Flea_Tick_ Shampoo_ 3696242.
• Anonymous, 2001a. Crimean congo hemorrhagic fever, commander, U. S. Army center for health promotion and preventive medicine, europe. http:/www. apgea.army.mil/ento/FACTS/CCHF %20fact %20 sheet.pdf.
• Anonymous, 2001b. Crimean-congo haemorrhagic fever. World health organization. http://www.who.int/ mediacentre/factsheets/fs208/en/.
• Anonymous, 2002a. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 1 (5)
• Anonymous, 2002b. Bayticol. http://w_bayer_com_tr - animalhealth-images-urunler-urunler-bayticol_ jpg.
• Anonymous, 2003. Trix tick remover. http://www.prestigepetproducts.com.au/index.php?pid= pro&product=260&sid=&uhash=.
• Anonymous, 2004a. Better pest control. http://www Betterpestcontrol.Com/ Tick.Html.
• Anonymous, 2004b. Institute for ınternational cooperation in animal biologics. http://www. vm. astate.edu/services/institutes/iicab/iicab.htm.
• Anonymous, 2004c. Arachnida: Parasitiformes. http ://www.forestryimages.org/browse/detail.cfm?imgnum =1308023.
• Anonymous,2004d. Emerging infectious diseases, 10 (12): 2143-2149.
• Anonymous, 2004e. Kırım-kongo kanamalı ateşi. http://www.sağlık.gov.tr.
• Anonymous, 2004f. Frontline. http://frontline.fr.merial.com /products/dogs/dogs.asp.
• Anonymous, 2004g. Ivomec plus (ivermectin/ clorsulon), injection for cattle. http://us.merial.com/ producers/dairy/products/ index.asp.
• Anonymous, 2004h. Kırım kongo kanamalı ateşi. http://www.enfeksiyon.org/ Detail.asp?ctg=24&Article=915.
• Anonymous, 2005a. External structures and terms for describing and ıdentifying ticks. Canadian Lyme Disease Fondation. http://www.canlyme.com/exttick. html#fig_01a.gif.
• Anononymous, 2005b. Geri geldiler. Focus Popüler Bilim ve Kültür Dergisi. http://www.focusdergisi.com.tr /saglik/00157/.
• Anonymous, 2005c. Natural tick & insect repellent. http://www.lifesvigor.com/ prod/5372/.
• Anonymous, 2005d. Botanical solutions-tick guard. http://www.rutabaga.com/product.asp?pid=1006565.
• Anonymous, 2005e. Zodiac fleatrol carpet& upholstery pump spray. http://www.pet-dog-cat-supply-store.com /shop/index.php?page=shop-browse-m-WEL LMARK.
• Anonymous, 2005f. Tick remover scoop. www.arcatapet. com.
• Anonymous, 2005g. Pour-on treatment for parasite. www.lescerfs.com/ contention_adultes.htm.
• Anonymous, 2005h. Frontline top spot cat. http://frontline.fr.merial.com/products/cats/cats.asp.
• Anonymous, 2005ı. Bayer bolfo. http://www.allpet. cz/scripts/podrobnosti.php? IDZ=2&track_mod=title.
• Anonymous, 2005i. Çiftlik hayvanları ürünleri. http-- www_bayer_com_tr-animalhealth-images-urunler- urunler-bayticol_jpg.
• Anonymous, 2005j. Cydectin, pour-on. www_nrrbs_com _au-animalhealthcydectin_jpg.
• Anonymous, 2005k. Cydectin. http://www. wyeth.com/ products/all.asp.
• Anonymous, 2005l. American dog ticks. http://www.pestcontrolsupplies.com/B&GIndustrialPic. jpeg.
• Anonymous, 2005m. T.C. sağlık bakanlığı temel sağlık hizmetleri genel müdürlüğü genelgesi. http://www.saglik.gov.tr.
• Anonymous, 2005n. Pet care product. www.biconet.com /pets/fleatickgranular.htm.
• Anonymous, 2006a. Tick of Canada. http://res2.agr. ca/ecorc/ti/tech/-transfer-e-htm# dermacentor.
• Anonymous, 2006b. Kırım kongo kanamalı ateşi. http://giresunvho.sitemynet.com/GVHO/id11.htm.
• Bakır, M., 2004a. Kırım kongo hemorajik ateşi. http://public.cumhuriyet.edu.tr/~bdemir/.
• Bakır, M., 2004b. Kırım kongo kanamalı ateşi öldürüyor. http://www.yeniulke.net/.
• Bakır, M., Vatansever, Z., 2005. Kırım kongo kanamalı ateşi. http://www.kkgm.gov.tr/Birimler/Hayv_Sagl/ Hastalik lar /kirim_kongo.htm. Balık,
• İ. 2004. Kırım- kongo kanamalı ateşi.
• http://www_enfeksiyon_org.htm.
• Capua, I., 1998. Crimean- congo haemorrhagic fever in ostriches of the european union. Av. Pathol., 27: 117- 120.
• Ceylan, S., 2002. Viral hemorajik ateşler. http://www.gata.edu.tr/dahilibilimler/halksagligi/bulten .htm.
• Chin, J., 2000. Febbre congo-crimea, febbre emorragica congo-crimea, febbre emorragica dell'asia centrale. www.antropozoonosi.it/. ../Febbre%20CC.htm.
• Curt, P. and Samlaska, M. N., 1994. Arthropod ınfestations and vectors of disease. Military Dermatology Textbook, Chapter 9. http://www.wramc.amedd. army.mil/fieldmed/dermatology/Derm_Textbook_Ch9. pdf.
• Daştan, A., 2003. Erzurum il sağlık müdürlüğü, basın açıklaması. http://www.erzurum.saglik.gov.tr /halk_ egitim/kirim_kong.htm.
• Dohm, D.J., Logan, T.M., Linthicum, K.J., Rossi, C.A. and Turell, M.J., 1996. Transmission of crimean-congo hemorrhagic fever virus by hyalomma impeltatum (acari:ıxodidae) after experimental infection. J. Med. Entomol., 33(5):848-51.
• Erickson, B., Martin, R., Vincent, J., Nichol, S.T., Comer, J. A., Rollin, P. E. and Ksiazek, T. G., 2004. Emerging infectious diseases. 10(8): 1379- 1384. http://www.cdc.gov/eid.
• Estrada-Pena A. and Jongejan, F., 1999. Ticks feeding on humans: A Review Of Records On Human-Biting Ixodoidea With Special Reference To Pathogen Transmission. Exp. Appl. Acarol., 23: 685–715.
• Faulde, M. K., 2005. Vector- borne ınfectious diseases in Kazakhstan. Crimean- congo hemorrhagic fever. http://www.afpmb.org/pubs/ dveps/Kazakhstan.pdf.
• Faye, O., Fontenille, D., Thonnon, J., Gonzalez, J.P., Cornet, J.P. and Camicas, J.L., 1999. Experimental transmission of crimean-congo hemorrhagic fever virus. http://www.pathexo.fr/pdf/1999n3/Faye.pdf.
• Hassenein, K. M. and El-Azazy, O. M. E., 2000. Isolation of crimean- congo hemorhagic fever virus from ticks on imported sudanese sheep ın Saudi Arabia. Anals Of Saudi Medicine, 20(2): 153–154.
• Horak,I.G., Fourie, L.J, Heyne, H., Walker, J. B. and Needham, G.R., 2002. Ixodid ticks feeding on humans in south africa: with notes on preferred hosts, geographic istribution, seasonal occurrence and transmission of pathogens. Exp. Appl. Acarol., 27(1-2): 113 – 136.
• Karti, S. S., Odabaşı, Z., Korten, V., Yılmaz, M., Sönmez, M., Ceylan, R., Akdoğan, E., Eren, N., Köksal, I. ve Ovalı, E., 2004. Crimean-congo hemorrhagic fever in Turkey. Emerging Infectious Disease, 10(8): 1379- 1384.
• Khalid, M., Hassanein, M.E. ve Osama, P.E.A., 2000. Isolation of crimean-congo hemorrhagic fever virus from ticks on ımported sudanese sheep in Saudi Arabia. Brief Reports Annals Of Saudi Medicine, 20(2): 153- 154,.
• Kocan, A. A., 1998. Ticks. http://www.cvm. okstate. edu/instruction/kocan/vpar5333/vpar5333.htm.
• Mehlhorn, H., 2004. Ticks as vectors of agents of man diseases. Encyclopedic Reference of Parasitology. Second Edition, Online-Version: Informatik II. http://parasitology.informatik.uni-wuerzburg.de /login/n/h/2129.html.
• Mekonen, S., 2000. Efficacy of flumethrin 1% pour-on against tick on cattle under field conditions in Ethiopia. Onderstepoort J. Veter. Res., 67: 235-237.
• Peter, B. and Jahrling,, D., 2005. Viral hemorrhagic fevers. Textbook of Military Medicine: Medical Aspects Of Chemical and Biological Warfare. www.vnh.org/MedAspChemBioWar/images/ P595_29- 1.jpg.
• Sargison, N., 2005. Plunge dipping. http://www.nadis.org.uk /Fly%20Strike/FLYSTR~1_files/image0081.jpg.
• Solberg, V. B., Miller, J. A., Hadfield, T., Burge, R., Schech, J. M. and Pound, J. M., 2003. Control of İxodes scapularis (Acari: Ixodidae) With Topical Self- Application Of Permethrin by Whitw-Tailet Deer İnhabiting NASA Beltsville, Maryland. J. Vec. Ecol., 28(1): 117-134.
• Tavana, A. M., Chinikar, S. and Mazaheri, V., 2002. The seroepidemiological aspects of crimean congo hemorrhagic fever in three health workers: A Repot From Iran. Arch. Iranian Med., 5(4): 255-258.
• Uzun, R., 2005. Kırım kongo kanamalı ateşinde vaka tanımı. AVHO Ankara Bölgesi Veteriner Hekimler Odası Forum Köşesi. http://www.avho.org.tr/forum /forum_posts.asp?TID=62.
• Ünüvar, N., 2005. Kırım- kongo kanamalı ateşi. T.C. Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Sayı: B100TSH0110002, 3580 Genelge/ 40.
• Vincent, M. J., Sanchez, A. J., Erickson, B. R., Başak, A., Chretien, M., Seidah, N. G. and Nichol, S. T., 2003. Crimean-congo hemorrhagic fever virus glycoprotein proteolytic processing by subtilase SKI-1. Society for Microbiology. J. Virol., 77(16): 8640–8649.
• Vredevoe, L., 1997. Background information on the biology of ticks. http://entomology.ucdavis.edu/faculty /rbkimsey /tickbio.html.
• Yalçın, E. 2003. Kırım kongo kanamalı ateşi. http://erzurum.vet.gov.tr/ güncel_has_.htm.