GAMA IŞINLAMASININ M1 GENERASYONUNDA BAKLA (Vicia faba L.)’NIN BAZI BİTKİSEL ÖZELLİKLERİ ÜZERİNE ETKİLERİ

Yıl 2005, Cilt: 20 Sayı: 3, 44 - 53, 20.11.2005

Cengiz Artık Erkut Pekşen

Öz

Bu çalışma 0, 25, 50, 75 ve 100 Gy dozlarındaki gama ışınlamasının Eresen-87 ve Filiz-99 bakla çeşitleri ile ICARDA’dan temin edilen FLIP86-116FB bakla hattında, M1 generasyonunda bazı bitkisel özellikleri üzerine etkilerini belirlemek amacıyla 2002-2003 yetiştirme döneminde Samsun koşullarında yapılmıştır. Çalışmada çıkış süresi ve oranı, çiçeklenme başlangıç ve bitiş süresi, çiçeklenme periyodu, ilk bakla bağlama süresi, hasat olgunluğu süresi gibi fenolojik gözlemler kaydedilmiştir. Ayrıca bitki boyu, ilk bakla yüksekliği, ilk baklanın oluştuğu boğum sayısı, bitkide bakla ve dal sayısı, bakla boyu ve baklada tohum sayısı belirlenmiştir. Bakla çeşit/hatlarında incelenen özellikler bakımından gama dozları için belirlenen ortalamalar t kontrol metodu kullanılarak her çeşit/hattın kendi kontrol uygulama ortalaması ile karşılaştırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Bakla, Vicia faba L., gama dozları, ışınlama, M1 generasyonu

GAMA IŞINLAMASININ M1 GENERASYONUNDA BAKLA (Vicia faba L.)’NIN BAZI

Öz

Bu çalışma 0, 25, 50, 75 ve 100 Gy dozlarındaki gama ışınlamasının Eresen-87 ve Filiz-99 bakla çeşitleri ile ICARDA’dan temin edilen FLIP86-116FB bakla hattında, M1 generasyonunda bazı bitkisel özellikleri üzerine etkilerini belirlemek amacıyla 2002-2003 yetiştirme döneminde Samsun koşullarında yapılmıştır. Çalışmada çıkış süresi ve oranı, çiçeklenme başlangıç ve bitiş süresi, çiçeklenme periyodu, ilk bakla bağlama süresi, hasat olgunluğu süresi gibi fenolojik gözlemler kaydedilmiştir. Ayrıca bitki boyu, ilk bakla yüksekliği, ilk baklanın oluştuğu boğum sayısı, bitkide bakla ve dal sayısı, bakla boyu ve baklada tohum sayısı belirlenmiştir. Bakla çeşit/hatlarında incelenen özellikler bakımından gama dozları için belirlenen ortalamalar t kontrol metodu kullanılarak her çeşit/hattın kendi kontrol uygulama ortalaması ile karşılaştırılmıştır

Anahtar Kelimeler

Bakla, Vicia faba L., gama dozları, ışınlama, M1generasyonu

Kaynakça

• Açıkgöz, N., 1993. Tarımda Araştırma ve Deneme Metotları (III. Basım). Ege Ün. Ziraat Fak. Yay. No: 78, İzmir.
• Akçin, A., 1988. Yemeklik Tane Baklagiller. S.Ü. Ziraat Fakültesi Yayınları: 8, 377, Konya.
• Anonymous, 2004. Tarımsal Yapı 2002 (Üretim, Fiyat, Değer). T.C. D.İ.E. Yayınları, Ankara.
• Asadbıklı, A., 1992. Bodur Fasulye (Phaseolus vulgaris L.) var. nanus Dekap.) Tohumlarına Uygulanan Farklı Dozlarda Gama Işınlarının M2 Generasyonundaki Etkileri. A. Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi (Basılmamış), 49 s. Ankara.
• Başal, H., 1991. Baklada Verim ve Verim Komponentleri Üzerine Gama Işınlarının Etkisi. A. Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi (Basılmamış), 66, Ankara.
• Bozoğlu, H., 1989. Samsun Ekolojik Şartlarında Farklı Zamanlarda Ekilen Bakla Çeşitlerinin Gelişme Durumları ve Verimleri Üzerinde Bir Araştırma. O.M.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi (Basılmamış), 83, Samsun.
• Bozoğlu, H., Pekşen, A., Pekşen E., Gülümser, A., 2002. Determination of green pod yield and some pod characteristics of faba bean (Vicia faba L.) cultivar/lines grown in different row spacings. Acta Horticulturae, 579: 347-350.
• Çiftçi, C.Y., 1987. Induced Mutations in Plant the Effects for Differential Doses of Gamma Rays and EMS on Some Characters in Lentils and Vetches. Department of Winnipeg, Plant Science, Seminar, Canada.
• Çiftçi, C.Y., Ünver, S., Tekeoğlu, M., 1994. Fasulye (Phaseolus vulgaris L. var. nanus Dekap) tohumlarına uygulanan farklı dozlarda gama ışınlarının M1 etkileri. Doğa Tarım ve Ormancılık Dergisi, 18: 65- 69.
• Dursun, Ç., 1993. Bakla (Vicia faba L.) Tohumlarına Uygulanan Farklı Dozlarda Gama Işınlarının M2 Generasyonunda Verim ve Verim Öğeleri Üzerine Etkileri. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi (Basılmamış), 43 s., Ankara.
• Fadl, F.A.M., 1980. Mutation induction for improving resistance of vegetable legumes against Uromyces phaseolus and Uromices pisi. Induced Mutations of Grain Legume Production IAEA TECDOC., 234: 97-103.
• Filipetti, A., Morzano, C.F., 1984. New interesting mutants in Vicia faba L. after seed treatment with gamma rays and EMS. FABIS Newsletter, 19: 22- 24.
• Filipetti, A., Pace, C.D.E., 1988. Improvement of seed yield in Vicia faba L. by using experimental mutagenesis. II. Comparison of gamma-radiation and EMS in production of morphological mutations. P.B.A. 58 (5): 587.
• Gülümser, A., Bozoğlu, H., 1994. Samsun ekolojik şartlarında baklada yabancı otlarla mücadele yöntemlerinin tesbiti ve verime etkisi. Tarla Bitkileri Kongresi (25-29 Nisan 1994), Cilt 1, Agronomi Bildirileri, 117-121, İzmir.
• Gülümser, A., Bozoğlu, H., Pekşen, E., Kahraman, A., 1994. Samsun ekolojik şartlarında yetiştirilebilecek bazı bakla çeşitlerinin tesbiti üzerine bir araştırma. Tarla Bitkileri Kongresi (25-29 Nisan 1994), Cilt 1, Agronomi Bildirileri, 250-253, İzmir.
• Gülümser, A., Bozoğlu, H., Pekşen, E., 2002. Araştırma ve Deneme Metotları. OMÜ Ziraat Fakültesi Yayınları No: 48, 264 s., Samsun.
• Kharkwall, M.C., Jain, H.K., 1980. Development of New Plant Types in Chickpea for High Yield Through Mutation Breeding. Induced Mutations of Improvement of Grain Legume Production. IAEA TECDOC-234: 55-57.
• Kumar, S., Vandana, Dubey, D.K., 1993. Studies on the effect of gamma rays and diethyl sulfate (DES) on germination, growth, fertility and yield in faba bean. FABIS Newsletter, 32: 15-18.
• Kumari, R., 1996. Assessment of mono and combined mutagenesis on the extent of plant injury in M1 of Vicia faba L. Journal of Nuclear Agriculture and Biology, 25 (1): 51-53. In Database: CAB Abstracts 1996-1998/07, ISSN: 0379-5489.
• Kurt, O., 2001. Bitki Islahı. O.M.Ü. Ziraat Fakültesi Yay. Ders Kitabı No: 43, 309 s., Samsun.
• Li-juan, L., 1993. Research on breeding and germplasm resource of autumn-sown faba bean. FABIS Newsletter, 32: 11-14.
• Mohan, D., Sharma, B., 1991. Mutagenesis using F1 hybrids of pea (Pisum sativum L.) division of genetics. IARI, New Delhi110012. India Mutation Breeding Newsletter, 16-17.
• Norsinghami, V.G., Kumar, S., 1976. Mutations Studies in Cowpea. India Journal of Agricultural Sciences Agric. Expsta. Univ. Udaipur, India.
• Özbek, N., Atak, C., 1984. Mutagenic efficiency of gamma irradiation in two soybeans. Turkish Journal of Nuclear Science, 11 (1): 43-50.
• Özdemir, S., 2002. Yemeklik Baklagiller. Hasat Yayıncılık, 142 s., İstanbul.
• Peşkircioğlu, H., 1996. Mutagenik Radyasyon Bitki Islahında Mutasyonların Ortaya Çıkarılması ve Kullanılması. Kursu Notları. ANAEM. Ankara.
• Roupakias, D.G., Tsaftaris, A.S., Lazaridou, T.B., 1993. Breeding for low tannin content, small seeded Vicia faba L. cultivars. FABIS Newsletter, 32: 3-7.
• Sağel, Z., 1988. Soya Çeşitlerine Uygulanan Farklı Radyasyon Dozlarının M1 ve M2 Bitkilerinin Çeşitli Karakterleri Üzerine Etkisi. A.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü. Doktora Tezi (Basılmamış), 82 s., Ankara.
• Sağel, Z., Peşkircioğlu, H., Tutluer, M.İ., Uslu, N., Şenay, A., Taner, Y., Kunter, B., Şekerci, S., Yalçın, S., 2002. Bitki Islahında Mutasyon ve Doku Kültürü Teknikleri Kurs Notları. TAEK- ANTHAM, Nükleer Tarım Radyobiyoloji Bölümü, Ankara.
• Sarker, A., Sharma, B., 1989. Effect of mutagenesis on M1 parameters in lentil. Lens Newsletter, 16 (2): 43-45.
• Subramanian, D., 1979. Gamma Rays Induced Mutants in Phaseolus vulgaris and P. limensis on the Role of Induced Mutations in Crop Improvement Hyderabed, September 1979. Department of Atome Energy. India.
• Taş, B., 1999. Bitki ıslahında mutasyonların yeri ve mutasyonla geliştirilebilecek bitki özellikleri. Hasad Dergisi, 165 (14): 40-41.
• Tekeoğlu, M., 1991. Fasulye (Phaseolus vulgaris L. var. nanus DEKAP) Tohumlarına Uygulanan Farklı Dozlarda Gama Işınlarının M1 Bitkilerinin Bazı Özelliklerine Etkileri. A.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi (Basılmamış), s. 28, Ankara.
• Uslu, N., 1996. M1 Generasyonunda Görülen Mutagenik Etkiler. Bitki Islahında Mutasyonların Ortaya Çıkarılması ve Kullanılması Kursu, 27-31 Mayıs 1996. Türkiye Atom Enerjisi Kurumu Ankara Nükleer Araştırma ve Eğitim Merkezi Tarım Bölümü, Saray / Ankara.
• Vandana, Dubey, D.K., 1988. Effect of EMS and DES on germination, growth, fertility and yield of Vicia faba L. FABIS Newsletter, 20: 25-29.
• Wehr, W.R., 1987. Principles of Cultivar Development. Theory and Technique. Macmillian Pub. Co., 525, New York.
• Yurtsever, N., 1984. Deneysel İstatistik Metotları. T.C. Tarım Orman ve Köyişleri Bakanlığı. Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü Yayınları, Genel Yayın No: 121, Ankara.