Samsun Büyükşehir Belediyesi mücavir alan uygulamalarının tarım alanlarına ve tarımsal üretim üzerindeki etkileri

Yıl 2019, Cilt: 34 Sayı: 1, 118 - 128, 20.02.2019

Ali Uzun , Yusuf Demir

https://doi.org/10.7161/omuanajas.362665

Cited By: 1

Öz

Günümüzde nüfus ve kente göç giderek
artmaktadır.  Artan nüfus ve kırsaldan
kente olan göç nedeniyle kentlerde yeni yerleşim alanları ihtiyacı da giderek
artmaktadır. Kentler yerleşim alanı ihtiyacını genellikle kente komşu ancak
henüz kentleşmemiş nispeten kırsal alanlardan karşılarken, bu alanlarla ilgili
birtakım yasal düzenlemeler yapılmaktadır. Bu düzenlemelerden biri olan mücavir
alan 1957 yılından beri mevzuatımızda yer almakta olup belediyeler tarfından
yerleşim alanı ihtiyacı ve komşu alanların kontrolü amacıyla yaygın bir şekilde
kullanılmaktadır. Bu çalışmada Samsun Büyükşehir Belediyesinin mücavir alan
uygulamalarının tarımsal üretime ve tarım alanlarına olan etkilerinin
belirlenebilmesi amacıyla mücavir alan içerisindye yer alan köylerde anket çalışması
yapılarak olumlu ve olumsuz etkiler gözlemlenmiştir. Çalışmadan elde edilen
sonuçlara göre; mücavir alanda yer alan köylerde mücavir alana girmeden
öncesine göre nüfus  %21,01 oranında
azalırken hane sayısı  %19,03 oranında
artmış, tarım alanı %0,66 oranında azalırken yerleşim alanları %4,90 oranında
artmıştır. Hayvancılık işletme sayısı %15,46 oranında azalmış, tarım arazisi
fiyatlarında %212,37 oranında artış görülmüştür. Tütün, tahıl, yem
bitkileri,  sebze-meyve
yetiştiriciliğinde büyük oranda azalış görülürken sadece fındık
yetiştiriciliğinde artış görülmüştür. Elde edilen sonuçlara göre Samsun’da
mücavir alan uygulamasının mevcut şekliyle kırsal alanda tarım arazilerine ve
tarımsal üretime olumlu katkı sağlayamadığı görülmüştür. 6360 Sayılı yasayla
Samsun ve diğer büyükşehirlerde Büyükşehir Belediyesi hizmet ve sorumluluk
sınırlarının tüm il sınırları kabul edilmesiyle mücavir alan uygulaması fiilen
son bulmuştur. Toprak Koruma Kanunu ve İmar Kanunu’nda mücavir alanla ilgili
düzenlemeler yapılarak tarım arazilerinin korunması sağlanmalıdır. Ayrıca
büyükşehir statüsündeki iller için imar ve büyükşehir belediyesi
faaliyetleriyle ilgili konularda tarım alanların ve tarımsal üretimin konunması
yönünde yasal düzenlemelerin geliştirilmesine ihtiyaç duyulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Samsun, Mücavir Alan, Kentleşme, Kentsel Saçaklanma, Tarım Alanları, Tarımsal Üretim

The effects of Samsun Metropolitan Munıcipality adjacent area practices on agricultural areas and agricultural production

Öz

ABSTRACT

Nowadays,
population and urban migration is gradually increasing. As a result of the
increasing population and urbanisation, the need for new settlement areas is also
gradually increasing. Some legal regulations are made for places that have not
yet become towns to meet this settlement needs from the relatively  neighboring rural areas. One of these
regulations is sharing a commom border (adjecent areas). It has been in our
legislation since 1957, and has been used extensively by municipalities with
the purposes of need for settlement and the control of neighboring areas. In
this study, questionnaires were administered in villages within the adjacent
areas, in order to find out the effects of adjacent area practices of Samsun
Metropolitan Municipality on agricultural productions and agricultural lands,
and positive or negative influences were also observed. According to the
results of the study, it was found that when compared with the pre-adjacent
area period, the population in the villages within adjacent area decreased 21.01
%, the number of residences increased 19.03 %, agricultural lands decreased 0.66
% and settlement areas increased 4.90 %. In addition, the number of husbandry
business decreased 15.46 %, while 212.37% increase was found in the prices of
agricultural lands. While a large decrease was found in tobacco, grain, forage
plant, fruit and vegetable production, increase was found only in hazelnut
production. According to the results obtained, it was found that adjacent area
practice in Samsun with its existing form could not make a positive
contribution to agricultural lands and agricultural production. With the Law
number 6360, adjacent area practice ended with metropolitan municipality services
and responsibilites in Samsun and other metropolital municipalities becoming
extended to the borders of the whole province. Regulations about adjacent areas
should be made in Soil Protection Act and Building Law and agricultural lands
should be taken under protection. In addition, legal regulations should be
developed to protect agricultural lands and agricultural production in relation
to town planning and municipality activities for metropolitan provinces.

Anahtar Kelimeler

Samsun, Adjacent area, Urbanization, Urban sprawl, Agricultural areas, Agricultural aroduction

Kaynakça

• Abacı, İ., Kaplan, H., 2011. Mücavir Alan Kavramının İmar Mevzuatı ve Uygulamaları Yönünden İrdelemesi. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 2011.
• Alaeddinoğlu, F., 2010. Batman Şehri, Fonksiyonel Özellikleri ve Başlıca Sorunları. The Functıonal Characterıstıcs and Prımary Problems of the Batman Cıty. Doğu Coğrafyası Dergisi, Cilt: 15, Sayı: 24, Sayfa:19-42.
• Alkan, Y., Uzun, G., 2016. Erdemli Kenti Mücavir Alanı İçinde Ekolojik Kapsamlı Alan Kullanımı Üzerine Bir Araştırma. Akademik Ziraat Dergisi, 5(1):35-50, ISSN: 2147-6403, (2016).
• Akseki, H., Meşhur, M, Ç., 2011. Kentsel Yayılmanın Tarım Arazileri Üzerindeki Etkisi, Konya Kenti Örneği. Yüksek Lisans Tezi. Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 2011.
• Çelik, K., 2007. Tarım Topraklarının Kentsel Arsa Olarak İmara Açılmasının Getirmiş Olduğu Sorunlar. TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası 11. Tütkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı, 2-6 Nisan 2007, Ankara.
• Demircioğlu, D., Karakuş, C, B., 2012. Geçmişten Günümüze Sivas Kent Planlarının Alan Kullanımları Yönünden Karşılaştırılması. İnönü Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi. Inonu University Journal Of Art And Design. Issn: 1309-9876 E-Issn:1309-9884 Cilt/Vol. 2 Sayı/No.4 (2012): 1-13.
• Günbeyaz, N., Turan, N. G., 2009. Samsun ilinde Kentsel Büyüme Deseninin İncelenmesi. TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası 12. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı, 11-15 Mayıs 2009, Ankara.
• Mazı, F., ve Arslan, N. T., 2003. Şehirleşme Sürecinde Mücavir Alan Uygulamalarının Hukuk ve Planma Açısından Değerlendirilmesi. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt-4, Sayı-2, Sayfa 39-56.
• Özcanlı, M., Güzel, A., 2015. Şanlıurfa Şehrinin Alansal Gelişiminin Çevresindeki Tarım Arazilerine Etkisi (The Impact of Spatıal Expansıon of Şanlıurfa on Surroundıng Agrıcultural Land). Turkish Studies, International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume, 10/6, Spring 2015, p.723-744.
• Yiğitbaşıoğlu, H., 2000. Türkiye'de Tarım Topraklarının Kullanımında Yapılan Başlıca Yanlışlıklar ve Bunlara Bir Örnek: Eskişehir. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi 40, 3-4 (2000), 3-12.
• 5403 Sayılı Kanun. Toprak Koruma Kanunu. 19.07.2005 tarihli ve 25880 sayılı Resmi Gazete.
• 6537 Sayılı Kanun. Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun. 15.05.2014 tarihli ve 29001 sayılı Resmi Gazete.
• 5216 Sayılı Kanun. Büyükşehir Belediyesi Kanunu. 23.07.2004 tarihli ve 25531 sayılı Resmi Gazete.
• 5747 Sayılı Kanun. Büyükşehir Belediyesi Sınırları İçerisinde İlçe Kurulması ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun. 22.03.2008 tarihli ve 26824 sayılı Resmi Gazete.
• 6360 Sayılı Kanun. On Üç İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Altı İlçe Kurulması ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun. 06.12.2012 tarihli ve 28489 sayılı Resmi Gazete.
• 6447 Sayılı Kanun. On Üç İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Altı İlçe Kurulması ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun. 22.03.2013 tarihli ve 28595 sayılı Resmi Gazete.
• 3194 Sayılı Kanun. İmar Kanunu. 09.05.1985 tarihli ve 18749 sayılı Resmi Gazete.
• 504 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname. Yedi İlde Büyükşehir Belediyesi Kurulması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname. (Samsun Belediyesi’nin Samsun Büyükşehir Belediyesi’ne dönüştürülmesi) 09.09.1993 tarihli ve 21693 sayılı Resmi Gazete.
• TÜİK. Türkiye İstatistik Kurumu, 2015 Yılı Nüfus İstatistik Göstergeleri.
• SBB. Samsun Büyükşehir Belediyesi, İmar ve Şehircilik Müdürlüğü, 2014 Yılı Verileri.