Turnayemişi (Vaccinium macrocarpon Ait.) odun çeliklerinde köklenme ve kök gelişimi üzerine dışsal IBA uygulaması ile çelikteki yaprakların etkisi

Yıl 2020, Cilt: 35 Sayı: 3, 301 - 308, 14.10.2020

Hüseyin Çelik , Fadime Şenyaşa

https://doi.org/10.7161/omuanajas.691294

Öz

Turnayemişi (Vaccinium macrocarpon Ait.) fonksiyonel gıda olarak kullanılan önemli bir üzümsü meyvedir. Bu çalışmada ‘Pilgrim’ turnayemişi çeşidinden alınan odun çelikleri kullanılmıştır. Çelikler dört yaşlı turnayemişi bitkilerine ait stolon da denilen kollar üzerindeki bir yaşlı dik sürgünlerden Mart ayı içinde alınmıştır. Yapraklı ve yapraksız olarak hazırlanan turnayemişi odun çeliklerine farklı Indole-3-butric asit (IBA) konsantrasyonları (0, 1000 ve 2000 ppm) uygulanmıştır. Viyöllerdeki torf ortamına dikilen çelikler serada ve 24°C’lik alttan ısıtmalı tavalarda mistleme sulama ile %30 gölgeleme altında köklendirilmiştir. Turnayemişi çeliklerinde sürme ve köklenme oranı (%), köklenme derecesi (1-9), sürgün uzunluğu (cm), kök yaş ağırlığı (g.), toplam kök uzunluğu (cm) ve kök çapı (mm) saptanmıştır. 2000 ppm IBA uygulanmış yapraklı çeliklerde sürme (%100) ve köklenme (%99.00) en yüksek olmuştur. Yapraklı çelikler tüm özellikler bakımından en yüksek sonuçları verirken en yüksek köklenme oranı 1000 ve 2000 ppm IBA uygulamasından (%85.00) elde edilmiştir. Köklenme derecesi kontrol IBA dozunda (6.53), kök yaş ağırlığı ise 2000 ppm IBA dozunda (6.20 g) en yüksek olmuştur. IBA dozu arttıkça sürme ve köklenme oranı ile kök çağı artarken toplam kök uzunluğu azalmış, köklenme derecesi, sürgün uzunluğu ve kök yaş ağırlığı çok etkilenmemiştir. Öte yandan incelenen tüm özellikler bakımından yapraklı çelikler daha yüksek sonuçlar vermiştir.

Anahtar Kelimeler

turnayemişi, odun çeliği, iba, köklenme

Destekleyen Kurum

OMU-REKTÖRLÜĞÜ BAP

Proje Numarası

PYO.ZRT.1904.19.004

Teşekkür

Bu çalışmaya maddi destek veren Ondokuz Mayıs Üniversitesi Rektörlüğü Proje Yönetim Ofisine (BAP- PYO.ZRT.1904.19.004) teşekkür ederiz.

Kaynakça

• Albert, T., Starast, M., Kalp, K., Kaldmae, H., Vool, E., Paal, T., 2009. The influence of propagation method on growth of the half-highbush blueberry ‘Northblue’. Acta Horticulturae, 812: 141-145.
• Anonymous, 2019. WinRHIZOTM Product Family For Root Image Analysis and More. Regent Ins. 8p.
• Baumann, D.L., Workmaster B.A., Kosola, K.R., 2005. ‘Ben Lear’ and ‘Stevens’ cranberry root and shoot growth in response to soil water potantia. Hortscience, 40(3): 795-798.
• Chong, C., 1999. Rooting of decidious woody stem cuttings in peat-and perlite-amended MSW compost media. Compost Sci. And Util., 7(4): 6-14.
• Colombo, R.C., Carvalho, D.U., Cruz, M.A., Roberto, S.R., 2018. Blueberry propagation by minicuttings in response to substrate and indolebutryic acid application methods. J. of Agric. Sci. 10(9): 450- 458. DOI: 10.5539/jas.v10n9p450
• Couvillon, G.A., 1988. Rooting responses to different treatments. Acta Horticulturae, 227(1): 187-196.
• Çelik, H., 2006. Kuzey orijinli yüksek çalı maviyemiş yumuşak odun çeliklerinde köklenme üzerine alttan ısıtma sıcaklığının etkisi. II. Ulusal Üzümsü Meyveler Sempozyumu, 14-16 Eylül, Tokat, 129-135s.
• Çelik, H., 2007. Northland Kuzey Orijinli Yüksek Çalı Maviyemiş (Vaccinium corymbosum L.) Yeşil Çeliklerinin Köklenmesi Üzerine Farklı Ortamların Etkisi. V. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, 4-7 Eylül, Erzurum, Cilt 1: Meyvecilik, 37-41.
• Çelik, H., 2011. Samsun için yeni ve popüler üzümsü meyveler: Maviyemiş ve Turnayemişi. Samsun Sempozyumu, 13-16 Ekim 2011, Bildiriler Kitabı, Cilt: 3, 149-158.
• Çelik, H., 2012. Yüksek Boylu Maviyemiş Çeşitlerinde Köklenme Üzerine Çelik Tipi, Çelik Alma Zamanı ve Köklenme Ortamının Etkisi. IV. Ulusal Üzümsü Meyveler Semp. 3-5 Ekim, Akdeniz Üniv., Antalya. Bildiriler Kitabı: 324-335.
• Çelik, H., 2016. Yüksek boylu maviyemiş (Vaccinium corymbosum L.) çeşitlerinden alınan yapraklı yumuşak odun mikro çeliklerde köklenme üzerine ortamların etkisi. BAHÇE Dergisi, 45(1): 1-6
• Çelik, H., 2017. Yüksek boylu maviyemiş çeşitlerinden alınan yapraklı yarı odunsu çeliklerde köklenme üzerine çelik alma zamanı ve IBA uygulamalarının etkisi. BAHÇE, 46 (Özel Sayı 1): 63-72.
• Çelik, H., Ateş, S., 2009. Maviyemiş (Vaccinium corymbosum L.) yumuşak odun çeliklerinde yaprak miktarı ve bazaldaki kesim yerinin köklenme üzerine etkileri. III. Ulusal Üzümsü Meyveler Sempozyumu, 10-12 Haziran 2009, Kahramanmaraş 139-146.
• Çelik, H., İslam, A., 2013. Turnayemişi. Üzümsü Meyveler, 7. Bölüm, (Editör. Y.S. Ağaoğlu, R. Gerçekçioğlu), 333-377p. Tomurcukbağ Ltd. Şti., Eğitim Yay. No: 1, Ankara.
• Çelik, H., Odabaş, M.S., 2009. Mathematical Modeling of the Indole-3-butyric acid applications on Rooting of Northern Highbush Blueberry (Vaccinium corymbosum L.) Softwood-cuttings. Acta Physiologiae Plantarum 31(2): 295-299. DOI: 10.1007/s11738-008-0232-9
• Çelik, H., Özgen, M., 2008. Karadeniz Bölgesindeki asitli ve sulak alanlar için yeni bir meyve türü, turnayemişi. HASAD, Aylık Tarım Dergisi, Bitkisel Üretim, 23(273): 75-80p. ve 23(274): 52-57p. Dana, M.N., 1990. Cranberry management. In: Small Fruit Crop Management (Eds: Galleta, G.J. and Himelrick, D.G.). Prentice Hall Inc. Englewood Cliffs, New Jersey: 334-362p
• Debnath, S.C., Vyas, P., Igamberdiev, A.U., 2012. Characteristics of lingonberry plants propagated by in vitro and ex vitro propagation methods. Acta Hort. 926: 259-263. DOI: 10.17660/ActaHortic.2012.926.35
• Debnatth, S.C., 2006. Influence of propagation method and indole-3-burtyic acid on growth and developmemnt of in vitro-and ex vitro-derived lingonberry plants. Canadian J. of Plant Sci., 86(1): 235-243.
• Fischer, D.L.D.O., Fachinello, J.C., Antunes, L.E.C., Tomaz, Z.F.P., Giacobbo, C.L., 2008a. Effect of indolebutryic acid and cultivar of hardwood cutting of blueberry. Revista Brasileira De Fruticultura, 30(2): 285-289.
• Fischer, D.L.O., Fachinello, J.C., Antunes L.E.A.C., Timm, C.F., Giacobbo, C.L., 2008b. Rooting of semi-hardwood cuttings of blueberry under different indolebutryic acid concentrations. Rev. Bras. Frutic., Jaboticabal-SP, 30(2): 557-559.
• Fischer, D.L.O., Fernades, G.W., Borges, E.A., Piana, C.F.B., Pasa, M.S., 2016. Rooting of blueberry hardwood cuttings treated with indolebutryic acid (IBA) and pro-rooting.Acta Horticulturae, 1117: 325-329.
• Gough, B., 2008. An Encyclopedia of Small Fruit. CRC Press., 16-113p.
• Grant, A. 2018. Growing cranberries from cuttings. Tips for rooting cranberry cuttings. https://www.gardeningknowhow.com/edible/fruits/cranberry/rooting-cranberry-cuttings.htm
• Gustavson, B.A., 1999. Effect of collection time and environment on the rooting of lingonberry (Vaccinium vitis-idea L.) stem cuttings. Acta Agr. Scan. Section-B, Soil and Plant Sci., 49(4):242-247.
• Gustavson, B.A., Stanys, V., 2000. Field performance of ‘Sanna’ lingonberry derived by micropropagation vs. stem cutting. Hortscience, 35(4): 742-744.
• Hagidimitriou, M., Roper, T.R., 1994. Seasonal changes in nonstructural carbohydrates in Cranberry. J. Amer. Soc. Hort. Sci.: 119(5): 1029-1033. DOI: 10.21273/JASHS.119.5.1029
• Hartmann, H.T., Kester, D.E., Davies, F.T., Geneva, R.L., 2014. Hartmann & Kester’s Plant Propagation : Principles and Practices.Pearson Publ., 927p.
• Holloway, P., Zasada, J., 1979. Vegetative propagation of 11 common Alaska woody plants. Research Note, PNW-334, USDA, Forest Service. 12p.
• Jamaieson, A.R., Nickerson, N.L., 2003. Field performance of the lowbush blueberry propagated by seed, stem cutting and micropropagation. Acta Horticulturae, 626: 423-428.
• Karabulut, B., Çelik, H., 2019. Maviyemişin çoğaltılması, Türkiye ve dünyada yapılan çalışmalar. BAHÇE, 48 (Özel Sayı-1): 197-206.
• Kovr, K., Bakshi, P., Sharma, R.M., 2019. Cranberry. In: Cultivate Minor Temparete Fruits Scientifically (2 Prats) (Ed: Gosh, S.N.), Vol. 4: 128-181p. Narendra Publ. India.
• Larson, B., Patten, K, Strik, B. 2002. Establishing The Cranberry Bed. In: Cranberry Production in the Pacific Northwest. A Pacific Northwest Ext. Publ. PNW247, 17-24p.
• Lee, J.G., Lee, B.Y., 2009. Effect of rooting promotor and root zone temperature controls on growth and rooting of highbush blueberry cuttings. Korean J. of Hort. Scie and Tech., 27(1): 7-11.
• Litwinczuk, W., Szczerba, G., Wrona, D., 2005. Field performance of highbush blueberries (Vaccinium corymbosum L.) cv ‘Herbert’ propagated by cutting and tissue culture. Scientia Hort. 106(2): 162-169. DOI: 10.1016/j.scienta.2005.02.025
• Magnitskiy, S., Ligarreto, M.G., Lancheros, H. O., 2011. Rooting of two type of cuttings of fruit crops Vaccinium floribundum Kunth and Disterigma alaternoides (Kunth) Niedenzu (Ericaceae)
• Marangon, M.A., Biasi, L.A., 2013. Cutting propagation of blueberry in seasons of the year with indolebutryic acid and bottom heat. Pesg. Agropec. Bras., 48(1): 25-32. DOI: 10.1590/S0100-204X2013000100004
• Marcotrigiano, M., Mcglow S.P., 1991. A 2-stage micropropagation system for cranberries. J. of Amer. Soc. For Hort. Sci. 116(5): 911-916.
• Marino, S.R., Williamson, J.G., Olmstead, J.W., 2014. Vegetative growth of three southern highbush blueberry cultivars obtained from micropropagation and softwood cuttings in two Florida locations. HortScience, 49(5): 556-561.
• Martinussen, I., Nilsen, H., Rothe, G., Lund, L., Rapp, K., 2006. Seasonal variations in rooting of lingonberry (Vaccinium vitis-idea L.) cuttings. Acta Hort. 715: 439-442. DOI: 10.17660/ActaHortic.2006.715.66
• Miller, S., Rawnsley, E., George, J., Patel, N., 2006. A comparison of blueberry propagation techniques used in New Zealand. Acta Horticulturae, 715: 397-401. DOI: 10.17660/ActaHortic.2006.715.59
• Nascimento, D.C., Schuch, M.W., Peil, R.M.N., 2011. Rooting of blueberry microcuttings originated from semi-hidroponic clonal microgarden. Rev. Bras. Frutic., Jaboticabal-SP, 33(4): 1251-1256. http://dx.doi.org/10.1590/0100-29452019041
• Nowakowska, K., Pacholczak, A., 2017. Analyses of genetic stability in the ex vitro rooted microcuttings of blueberry (Vaccinium corymbosum). Acta Scientiarum Polonorum-Hortorum Cultus, 16(5): 19-27. DOI: 10.24326/asphc.2017.5.3
• Özgen, M., Çelik, H. 2007. Turnayemişi (Vaccinium macrocarpon Ait.) Yetiştiriciliği ve Ülkemiz İçin Potansiyeli. V. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, 4-7 Eylül, Erzurum. V. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, Cilt-1, Meyvecilik, 444-449s.
• Pacholczak, A., Nowakowska, K., 2015. The ex vitro rooting of blueberry (Vaccinium corymbosum L.) microcuttings. Folia Hort., 27(2): 145-150. DOI: https://doi.org/10.1515/fhort-2015-0024
• Parnaro, C., Macoline, S., Menegon, A., Richardson, M., 2017. WinRHIZO technology for measuring morphological traits of bermudagrass stolons. Agrononmy J., 109(6): 3007-3017.
• Pelizza, T.R., Damiani, C.R., Rufato, A.R., Souza, A.L.K., Ribeiro, M.F., Schuch, MW., 2011. Microcutting in blueberry using brach from different posistions and substrates. Bragantia, Campinas, 70(2): 319-314.
• Ristow, N.C., Antunes, L.E.C., Carpenedo, S., 2012. Substrates for rooting microcutting blueberry cultivar Georgiagem. Rev. Bras. Frutic., Jaboticabal-SP, 34(1): 262-268. DOI: 10.1590/S0100-29452012000100035
• Roper, T.R., 1995. Cranberry production in Wisconsin. Univ. of Wisconsin, Ext. Serv. 8p.
• Roper, T.R., Vorsa, N., Cranberry : Botany and Horticulture. In Horticultural Reviews (Edt: J. Janick.): 21:215-247.
• Ruter, J.M., 2015. Cloning Plants by Rooting Stem Cuttings. In : Plant Propagation Concepts and Laboratory Exercises (Ed. Caula A. Beyl and Robert N. Trigiano). CRC Press, 219-229p.
• Scorza R., Welker W.V. 1988. Cranberries (Vaccinium macrocarpon Ait.). In: Bajaj Y.P.S. (eds) Crops II. Biotechnology in Agriculture and Forestry, Springer, Berlin, Heidelberg 6: 199-208.
• St. Pierre, R.G. 1996. The Lingonberry. Saskatoon, Saskatchewan, Canada: Department of Horticulture Science, University of Saskatchewan–Saskatoon.
• Strik, B., Davenport, J. 2002. Botonical and Physiological Characterstics. In:Cranberry Production in The Pasific in Northwest. A Pacific Northwest Ext. Publ. PNW247, 5-10p.
• Strik, B., Larson, B., Patten, K., 2002. The Cranberry Industry. In: Cranberry Production in the Pacific Northwest. A Pacific Northwest Ext. Publ. PNW247, 1-4p.
• Strik, B., Poole, A. 2002. Maintaining the Bed Pruning. In: Cranberry Production in the Pacific Northwest. A Pacific Northwest Ext. Publ. PNW247, 49-50p.
• Szwonek, E., Kozinski, B., Smolarz, K., Bryk, H., Sas-Paszt, L., Derkowska, E., Estabrooks, E., 2016. Cranberry (Vaccinium macrocarpon Ait.) growth characteristics versus different soil pecularities. Acta Horticulturae, 1117: 157-161.
• Şenyaşa, F.N., Çelik, H., 2019. Turnayemişinin özellikleri, yetiştiriciliği, iklim ve toprak istekleri ile sağlık açısından yararları. Bahçe, 48 (Özel Sayı-1): 237-246.
• Trehane, J. 2004. Blueberries, Cranberries and Other Vacciniums. Timber Press, Portland, Cambridge, 29-73p.
• Varshney, A., Anis, M., 2014. Trees: Propagation and Concervation. Springer, 1-35p.
• Welker, W.V., Vass, G.D., 1983. Influence of size and orientation of cranberry cuttings upon plant development. Hortscience, 18(5): 722-723.