Phenological and pomological characteristics of the wild cornelian cherry (Cornus mas L.) population of Sav (Isparta) region

Yıl 2023, Cilt: 38 Sayı: 3, 529 - 544, 26.10.2023

Hasan Bektaş , Fatma Koyuncu

https://doi.org/10.7161/omuanajas.1309086

Öz

Cornelian cherry is a very important species in terms of its rich nutritional content and medicinal properties. This study was carried out to select genotypes with superior/different characteristics in the cornelian cherry (Cornus mas L., Corneceae) population in the natural flora of Sav (Isparta) region. Among the 42 cornelian cherry genotypes evaluated by pre-selection, the findings of 15 genotypes whose differences were determined by cluster analysis for 14 quantitative characteristics of fruit were presented. In cornelian cherry genotypes, it was observed that the bud burst dates were between 11-26 February, the beginning of blooming was between 17 February and 6 March, full blooming was between 5-19 March and end of bloom was between 17 March and 13 April. The period from full bloom to harvest varied between 170 and 185 days in cornelian cherry trees whose harvest period was between August and September.
Among the evaluated cornelian cherry population, SAV 37 had the largest fruit with an average fruit weight of 4.81 g, fruit width of 16.99 mm and fruit length of 22.67 mm, while SAV 29 genotype had the minimum values. The SSC values was between 8.90% (SAV 41) and 16.83% (SAV 25), TA % was between 1.83% (SAV 41) and 3.47% (SAV 9) and pH was between 3.12 (SAV 26) and 3.32 (SAV 41). The L* of fruit skin color was determined between 25.91 (SAV 25) and 36.80 (SAV 27), a* between 24.54 (SAV 25) and 41.00 (SAV 22), and b* between 11.27 (SAV 25) and 27.75 (SAV 26). The vitamin C of cornelian cherry fruit ranged from 1.20 mg 100 g-1 (SAV 38) to 79.40 mg 100 g-1 (SAV 37). Among the cornelian cherry genotypes, SAV 37 was evaluated as the superior genotype for both biodiversity and parental characteristics in terms of pomological characteristics such as fruit weight and fruit size.

Anahtar Kelimeler

Biodiversity, Corneceae, cluster, cornelian cherry, vitamin C

Sav (Isparta) Yöresi Doğal Kızılcık (Cornus mas L.) Popülasyonunun Fenolojik ve Pomolojik Özellikleri

Öz

Kızılcık zengin besin içeriği ve medikal özellikleri açısından oldukça önemli bir türdür. Isparta İli Sav Kasabası doğal florasındaki kızılcık (Cornus mas L., Corneceae) popülasyonunda üstün/farklı özelliklere sahip genotipleri seçmek amacıyla yürütülen bu araştırmada; ön seleksiyonla değerlendirmeye alınan 42 kızılcık genotipi arasından meyveye dair 14 adet kantitatif özellik bakımından yapılan kümeleme (cluster) analizi neticesinde farklılıkları belirlenen 15 genotipe ait bulgular sunulmuştur. Kızılcık genotiplerinin tomurcuk patlaması 11-26 Şubat tarihleri arasında, çiçeklenme başlangıcı 17 Şubat ile 6 Mart tarihleri arasında, tam çiçeklenme 5-19 Mart tarihleri arasında, çiçeklenme sonu ise 17 Mart ile 13 Nisan tarihleri arasında gerçekleştiği gözlemlenmiştir. Hasat dönemi ağustos-eylül ayları arasında olan kızılcık ağaçlarında tam çiçeklenmeden hasada kadar geçen süre 170 ile 185 gün arasında değişmiştir.
Değerlendirmeye alınan kızılcık popülasyonu içerisinde SAV 37, 4.81 g meyve ağırlığı, 16.99 mm meyve eni ve 22.67 mm meyve boyu ile en iri meyvelere sahip genotip olurken, SAV 29 genotipi ise minimum değerlere sahip olmuştur. SÇKM % 8.90 (SAV 41) ile % 16.83 (SAV 25) arasında, TA % 1.83 (SAV 41) ve % 3.47 (SAV 9) ve pH ise 3.12 (SAV 26) ile 3.32 (SAV 41) arasında bulunmuştur. Meyve kabuk rengi L* 25.91 (SAV 25) ile 36.80 (SAV 27), a* 24.54 (SAV 25) ile 41.00 (SAV 22), b* 11.27 (SAV 25) ile 27.75 (SAV 26) arasında tespit edilmiştir. Kızılcık meyvelerinin C vitamin içeriği 1.20 mg 100 g-1 (SAV 38) ile 79.40 mg 100 g-1 (SAV 37) arasında değişiklik göstermiştir. Kızılcık genotipleri arasından meyve ağırlığı, meyve boyutları gibi pomolojik kalite özellikleri bakımından SAV 37 hem biyoçeşitlilik hem de ebeveyn karakter amaçlı en farklı/üstün genotip olarak seçilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Biyoçeşitlilik, Corneceae, kızılcık, kümeleme analizi, vitamin C

Kaynakça

• Akman, Y., Güney, K., 2010. Bitki biyolojisi botanik. Palme Yayıncılık, Ankara, pp 669–672.
• Anonim, 2020. Isparta İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü. https://isparta.ktb.gov.tr (Son erişim tarihi: 25.05.2020)
• Balta, M.F., İnan, Ö., Karakaya, O., Uzun, S., 2020. Vezirköprü (Samsun) ilçesinin kuzey bölgesinde seçilen kızılcık genotiplerinin bazı meyve özellikleri. Uluslararası Tarım ve Yaban Hayatı Bilimleri Dergisi, 6(2), 160-166.
• Baytop, T., 1984. Türkiye’de bitkilerle tedavi. İstanbul Üniv. Ecz. Fak. Yay. No:40. 298-299.
• Bounous, G., Zanini, E., 1987. The variability of some components and biometric characteristics of the fruits of six tree and shrub species. In Lampone. Mirtillo ed altri piccoli frutti. Atti Convegno Trente, 4-5 Giugni 1987. Rome, Italy. Ministero Agricolture e Foreste, 189-197.
• Cetkovská, J., Divis, P., Vespalcova, M., Porizka, J., Reznicek, V., 2013. Basic nutritional properties of (Cornus mas L.) cultivars grown in the Czech Republic. Acta Alimentaria, 44(3), 357-364.
• Czerwińska, M. E., Melzig, M. F., 2018. Cornus mas and Cornus officinalis analogies and differences of two medicinal plants traditionally used. Frontiers in Pharmacology, 9, 894.
• De Biaggi, M., Donno, D., Mellano, M.G., Riondato, I., Rakotoniaina, E.N., Beccaro, G.L., 2018. Cornus mas (L.) fruit as a potential source of natural health-promoting compounds: physico-chemical characterisation of bioactive components. Plant Foods Hum Nutr 73:89–94. https://doi.org/10.1007/s11130-018-0663-4.
• Demir, F., Kalyoncu, İ.H., 2003. Some nutritional, pomological and physical properities of (Cornus mas L.). Journal of Food Engineering, 60, 335-341.
• Didin, M., Kızılaslan, A., Fenercioğlu, H., 2000. Malatya'da yetiştirilen bazı kızılcık çeşitlerinin nektara işlenmeye uygunluklarının belirlenmesi üzerinde bir araştırma. Gıda, 25(6), 435-441.
• Dinda, B., Kyriakopoulos, A.M., Dinda, S., Zoumpourlis, V., Thomaidis, N.S. & Velegraki, A., Markopoulos, C., Dinda, M., 2016. Cornus mas L., an important European and Asian traditional food and medicine: ethnomedicine, phytochemistry and pharmacology for its commercial utilization in drug industry. Journal of Ethnopharmacology, 193, 670-690.
• Erçişli, S., Yılmaz, S., Gadze, J., Dzubur, A., Hadziabulic, S., Aliman, J., 2011. Some Fruit Characteristics of (Cornus mas L.). Notulae Botanicae Horti Agrobotanici Cluj-Napoca, 39(1), 255-259.
• Eriş, A., Soylu, A., Barut, E., Dalkılıç, Z., 1992. Bursa yöresinde yetişmekte olan kızılcık çeşitlerinde seleksiyon çalışmaları. Türkiye I. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, 13-16 Ekim, İzmir, 503-507.
• Eşitken, A., 1992. Erzincan’da yetiştirilen Hasanbey, Şalak ve Şekerpare kayısı çeşitlerinde meydana gelen fiziksel ve kimyasal değişmeler ile hasat kriterlerinin saptanması üzerine bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Genç, C., 2015. Giresun ili merkez ilçede kızılcık (Cornus mas L.) seleksiyonu. Yüksek Lisans Tezi, Ordu Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ordu.
• Gerçekçioğlu, R., 1998. Tokat merkez ilçede doğal olarak yetişen kızılcıkların (Cornus mas L.) seleksiyonu üzerine bir araştırma. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 15(1), 1-13.
• Güleryüz, M., Bolat, İ., Pırlak, L., 1998. Selection of table (Cornus mas L.) types in Çoruh valley. Turkish Journal of Agriculture and Forestry, 22, 357-364.
• Hassanpour, H., Hamidoghli, Y., Hajilo, J., Adlipour, M., 2011. Antioxidant capacity and phytochemical properties of (Cornus mas L.) genotypes in Iran. Scientia Horticulturae, 129(3), 459-463.
• Kalkışım, Ö., Odabaş, F., 1994. Samsun'un Vezirköprü ilçesinde kızılcık'ın (Cornus mas L.) seleksiyon yoluyla ıslahı üzerinde bir araştırma. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 9(1), 57-64.
• Karaçalı, İ., 2002. Bahçe ürünlerinin muhafaza ve pazarlanması. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, No:494.
• Karadeniz, T., 1995. Görele’de (Giresun) yetişen kızılcıkların seleksiyonu üzerine bir araştırma. Bahçe, 24(1-2), 36-44.
• Karadeniz, T., 2002. Selection of native cornelian cherries grown in Turkey. Journal of the American Pomological Society, 56(3), 164167.
• Karadeniz, T., Deligöz, H., Çorumlu, M.S., Şenyurt, M., Bak, T., 2007a. Selection of native cornelian cherries grown in Çorum (Turkey). First Balkan Symposium on Fruit Growing, 15-17 November, Plovdiv, Bulgaria, pp 27.
• Karadeniz, T., Şenyurt, M., Özdemir, M., 2007b. Gümüşhane yöresinde yetişen kızılcıkların (Cornus mas L.) seleksiyon yoluyla ıslahı üzerine araştırmalar. Türkiye V. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, 4-7 Eylül, Erzurum, 626-630.
• Karadeniz, T., 2019. Ordu yöresinde yetişen kızılcıkların (Cornus mas L.) seleksiyon yoluyla ıslahı üzerine araştırmalar. Uluslararası Anadolu Ziraat Mühendisliği Bilimleri Dergisi, 1(2), 1-5.
• Klimenko, S.V., 1990. Kizil na Ukrajine (Cornelian cherry in Ukraine). Naukova Dumka, Kiev, p 174.
• Kucharska, A.Z., Sokol-Letowska, A., Piorecki, N., 2011. Morfologiczna, fizykochemiczna i przeciwutleniajaca charakterstyka owocow polskich odmian derenia wlaciwego (Cornus mas L.). (Morphological, physicochemical, and antioxidant profiles of Polish varieties of fruit (Cornus mas L.). Zywn.-Nauk Technol. Jakosc, 18, 78-89.
• Korkmaz, M., Karakurt, E., 2015. An ethnobotanical investigation to determine plants used as folk medicine in Kelkit (Gümüşhane/Turkey) district. Biological Diversity and Conservation, 8 (3): 290-303.
• Liu, X., Han, Z-P., Wang, Y-L., Gao, Y., Zhang, Z-Q., 2011. Analysis of the interactions of multicomponents in Cornus officinalis Sieb. et Zucc. with human serum albumin using on-line dialysis coupled with HPLC. Journal of Chromatography B, 879 (9–10): 599-604.
• Macit, T., 2019. Bazı kızılcık (Cornus L.) genotiplerinin fenolojik, morfolojik ve moleküler karakterizasyonu. Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Kayseri.
• Minovski, D., Rizovski, R., 1973. Contribution of investigation on autochthony forms of (Cornus mas L.) in some localities of Sr. Macedonia. Review of the Society of Engineers, Agronomists and Agriculture Technicians in S.R. of Macedonia, 7–9, 15–22.
• Murrell, Z.E., 1993. Phylogenetic relationships in Cornus (Cornaceae). Syst Bot, 18, 469–495
• Oblak, M., 1980. Contribution to studying some pomolojical properties of indigenous small fruit species in Slovenja. Productions spontenees. Cooloque Colmar, 17-20 Juin, Paris-France, 49-57.
• Okatan, V., 2016. Determination of some physical and chemical properties of native (Cornus mas L.) district of Almus (Tokat). Scientific Papers. Series B, Horticulture, LX, 21-25.
• Pırlak, L., 1993. Uzundere, Tortum ve Oltu ilçelerinde doğal olarak yetişen kızılcıkların (Cornus mas L.) seleksiyon yoluyla ıslahı üzerinde bir araştırma. Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Rop, O., Mlcek, J., Kramarova, D., Jurikova, T., 2010. Selected cultivars of (Cornus mas L.) as a new food source for human nutrition. Afr J Biotechnol 9:1205–1210. https://doi. org/10.5897/AJB10.1722
• Selçuk, E., 2010. Erzincan yöresinde yetiştirilen kızılcıkların (Cornus mas L.) fenolojik ve pomolojik özelliklerinin belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Van.
• Stankovic, D., Savic, S., 1976. Properties of dogwood (Cornus mas L.) fruits in Yugoslavia. Horticultural Abstracts, 46(7), 6553.
• Sozański, T., Kucharska, A.Z., Rapak, A., Szumny, D., Trocha, M., Merwid-Ląd, A., Dzimira, S., Piasecki, T., Piórecki, N., Magdalan, J., Szeląg, A., 2016. Iridoid–loganic acid versus anthocyanins from the Cornus mas fruits: common and diferent efects on diet-induced atherosclerosis, PPARs expression and infammation. Atherosclerosis 254:151–160. https://doi. org/10.1016/j.atherosclerosis.2016.10.001
• Szczepaniak, O. M., Kobus-Cisowska, J., Kusek, W., Przeor, M., 2019. Functional properties of (Cornus mas L.): A comprehensive review. European Food Research and Technology, 245(10), 2071-2087.
• Topdaş, E.F., Çakmakçı, S., Çakıroğlu, K., 2017. The antioxidant activity, vitamin C contents, physical, chemical and sensory properties of ice cream supplemented with (Cornus mas L.) Paste. Kafkas Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 23(5), 691-697.
• Tural, S., Koca, I., 2008. Physico-chemical and antioxidant properties of fruits (Cornus mas L.) grown in Turkey. Scientia Horticulturae, 116(4), 362-366.
• Tuzlacı, E., 2006. Türkiye bitkileri sözlüğü. Alfa Yayınları, 1. Basım.
• Türk, R., Erken, S., Yalçınkaya, E., 2003. Bazı önemli kızılcık (Cornus mas L.) tiplerinin morfolojik ve fenolojik özellikleri. Türkiye IV. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, 8-12 Eylül, Antalya, 289-291.
• Türkoğlu, N., Gazioğlu, R.İ., Kör, M., 1999. Konya’nın Derebucak ilçesinde yetişen kızılcıkların (Cornus mas L.) seleksiyonu üzerine bir ön çalışma. Türkiye III. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, 14-17 Eylül, Ankara, 768-771.
• Üzümcü, S., Koyuncu, F., 2017. Response of maturity and fruit quality of ‘Angeleno’ plum to pre-harvest AVG applications. Journal of Agricultural Faculty of Gaziosmanpasa University 34(2): 29-35.
• Yalçınkaya, E., Kaşka, N., Karabat, S., Güloğlu, U., 1994. Kızılcık çeşit seleksiyonu (Kuzey Anadolu, Doğu Anadolu ve Doğu Toroslar dilimi), Sonuç Raporu, Malatya.
• Yalçınkaya, E., Kaşka, N., Güloğlu, U., Karabat, S., 1999. Malatya’da seleksiyonu yapılan aşılı kızılcık tiplerinin pomolojik özellikleri. Türkiye III. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, 14-17 Eylül, Ankara, 76-80.
• Yıldırım, A.N., Şan, B., Yıldırım, F., Göktaş, H., 2017. Isparta yöresinde doğal olarak yetişen kızılcık (Cornus mas L.) tiplerinin pomolojik özellikleri. Bahçe, 46, 249-253.