Gender Roles in Social Studies Textbooks

Year 2020, Vol: 15 - Issue: 10. Year Special Issue, 4847 - 4881, 30.06.2020

Mehmet Tahir Karaboğa

https://doi.org/10.26466/opus.686709

Cited By: 11

Abstract

The aim of this study is to examine the visual elements in social studies textbooks taught in secondary schools in terms of gender roles. In the study, the visual elements in the secondary school social studies textbooks were examined in terms of with whom, in what actions, in which places, in which professions and with what objects adult women and men and girls and boys were shown. The sample of the research includes visual items in the 5, 6, and 7th grade social studies textbooks selected by the Ministry of National Education to be taught in secondary schools in the 2019-2020 academic year. This study is a qualitative study and includes a document analysis technique and a content analysis on the visuals in the social studies textbooks. In the research, it has been determined that the visuals in the secondary school social studies textbooks contain elements based on gender roles. It is seen that textbooks contribute to teaching, reinforcement and reproduction of gender-based roles in this way. The findings reveal that the images of boys and girls and adult women and men in the secondary school social studies textbooks contain gender stereotypes.

Keywords

ender, Gender Roles, Gender in Textbooks, Secondary School Social Studies Textbook

Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında Cinsiyet Rolleri

Abstract

Bu çalışmanın amacı ortaokullarda okutulan sosyal bilgiler ders kitaplarında yer alan görsel öğelerin kadın ve erkek cinsiyet rolleri açısından incelenmesidir. Araştırmada ortaokul sosyal bilgiler ders kitaplarında yer alan görsel öğelerde yetişkin kadın ve erkekler ile kız ve erkek çocukların “kimlerle birlikte gösterildiği, hangi eylemler, mekânlar, meslekler ve objelerle birlikte gösterildikleri” incelenmiştir. Araştırmanın örneklemini 2019-2020 eğitim öğretim yılında Milli Eğitim Bakanlığınca ortaokullarda okutulmak üzere seçilen 5, 6, ve 7. sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarındaki görsel öğeler oluşturmaktadır. Bu çalışma nitel bir çalışma olup doküman incelemesi tekniği ile sosyal bilgiler ders kitaplarında yer alan görseller üzerine yapılan bir içerik çözümlemesini içermektedir. Yapılan araştırmada incelenen ortaokul sosyal bilgiler ders kitaplarında yer alan görsellerin cinsiyet rollerine uygun öğeler içerdiği belirlenmiştir. Ders kitaplarının bu yolla cinsiyete dayalı rollerin öğretilmesi, pekiştirilmesi ve yeniden üretilmesine katkı sağladığı görülmektedir. Bulgular ortaokul sosyal bilgiler ders kitaplarında yer alan kız ve erkek çocuk ile yetişkin kadın ve erkek görsellerinin cinsiyete dayalı kalıplar içerdiğini ortaya koymaktadır

Keywords

Cinsiyet, Toplumsal Cinsiyet Rolleri, Ortaokul Sosyal Bilgiler Ders Kitabı

References

• Alpan Özdemir, E. D. (2018).Toplumsal cinsiyet kalıp yargılarının çocuk oyunlarına yansıması. Atatürk Üniversitesi GSF Sanat Dergisi, 80-89.
• Altan Arslan, Ş. (2000). Ders kitaplarında cinsiyetçilik. Ankara :T.C. Başbakanlık Kadının Statüsü ve Sorunları Genel Müdürlüğü.
• Balcı Karaboğa, A. (2019). Kültür, çocuk ve toplumsal cinsiyet. D. Aslan, M. Kale, İ. Nur (Ed.), Kültür ve çocuk içinde (s. 189-214). Ankara: Pegem Akademi yayınları.
• Batur, Z. (2010). Ana dili öğretiminde gösterge biliminin yeri: ana dili ders kitaplarındaki sözel metinlerle görsel metinleri bütünselliğinin analizi. Turkish Studies: International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 5(4), 174-200
• Bay, E. (2011). Eğitim bilimleri ile ilgili temel kavramlar. Remzi Y. Kıncal (Ed.), Eğitim Bilimlerine Giriş içinde (s.11-25). Ankara: Grafiker Yayınları.
• Bhasin, K. (2003). Toplumsal cinsiyet: bize yüklenen roller. (K. Ay, Çev.). İstanbul: Kadın Dayanışma Vakfı Yayınları.
• Butler, J. (2008). Cinsiyet belası: Feminizm ve kimliğin altüst edilmesi. İstanbul: Metis Yayınları.
• Connell , R.W.(2019).Toplumsal cinsiyet ve iktidar. (C. Soydemir, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Çabuk Kaya, N. (2013). Türkiye’de toplumsal cinsiyet eşitliği ve eğitim. 12 Ekim 2019 tarihinde http://kizlarinegitimi.meb.gov.tr/files/img/toplum_cinsiyet_ve_egitim.pdf adresinden erişildi.
• Çakır, P. (2013). Türkçe ders kitaplarındaki öykülerin çocuğa görelik ilkesi açısından incelenmesi. Turkish Studies, International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8(1), 1171-1180.
• Demirel, E. (2010). Sosyal bilgiler ders kitaplarında cinsiyet ayrımcılığı. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Demirel, Ö. ve Kıroğlu, K. (2006). Konu alanı ders kitabı incelemesi. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Dökmen, Z. Y. (2016). Toplumsal cinsiyet - sosyal psikolojik açıklamalar. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Esen Severge, Y. (1998). Ders kitaplarında cinsiyetçilik: İlköğretim ders kitapları üzerinde yapılmış bir içerik çözümlemesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Fidan, N. ve Erden M. (1996). Eğitime giriş. Ankara: Alkım Kitapçılık Yayıncılık.
• Francis, B. (2006). The nature of gender. Skelton, C., Francis, B. ve Smulyan, L. (Ed.). The sage of handbook of gender and education içinde (s. 7-18). London: Sage Publication Ltd.
• Gümüşoğlu, F.(2016). Ders kitaplarında toplumsal cinsiyet 1928’den günümüze. İstanbul: Tarihçi Kitapevi Yayınları.
• Gündüz Kalan, Ö. (2010). Reklamda çocuğun toplumsal cinsiyet teorisi bağlamında konumlandırılışı: 'kinder' reklam filmleri üzerine bir inceleme. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 1(38) , 75-89 .
• Jacklin, C. N. (1983). Boys and girls entering school. In M. Marland (Ed.), Sex Differentiation and schooling (p.8-17). London: Heinemann Educational Books.
• Kılavuz, T. (2019). İlkokulda cinsiyet ayrımcılığının yeniden üretimi. Yayınlanmamış Yüksek lisans tezi. Mersin Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Mersin.
• Kitiş Çınar, E. (2013). Ortaokul Türkçe ders kitaplarında toplumsal cinsiyet. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
• Kuzgun, Y. ve Sevim, S. A. (2004). Kadınların çalışmasına karşı tutum ve dini yönelim arasındaki ilişki. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 37(1), 14-27.
• MacNaughton, G. (2006). Constructing gender in early- years education. Skelton, C. , Francis, B. ve Smulyan, L. (Ed.).The sage of handbook of gender and education içinde ( s.127-139) London: Sage Publication Ltd.
• MEB. (2018). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı: İlkokul ve Ortaokul 4, 5, 6 ve 7. Sınıflar. Ankara: T.C. Millî Eğitim Bakanlığı. 10 Kasım 2019 tarihinde http://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/201812103847686-SOSYAL%20B%C4%B0LG%C4%B0LER%20%C3%96%C4%9ERET%C4%B0M%20PROGRAMI%20.pdf adresinden erişildi.
• Oakley, A. (1972). Sex, gender and society. London: Temple Smith.
• Özdemir, E. ve Balcı Karaboğa, A. (2019). Ortaokul matematik ders kitaplarında toplumsal cinsiyet. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(3), 760-781. DOI: 10.17860/mersinefd.580405.
• Tavşancıl, E., ve Aslan, E. (2001). İçerik analiz ve uygulama örnekleri. İstanbul: Epsilon.
• TBMM. (1993). CEDAW komitesine verilen ikinci ve üçüncü birleştirilmiş periyodik Türkiye raporu. Ankara. 10 Kasım 2019 tarihinde https://www.tbmm.gov.tr/komisyon/kefe/belge/uluslararasi_belgeler/ayrimcilik/CEDAW/ulke_raporlari/CEDAW%20Komitesi'ne%20verilen%20T%C3%9CRK%C4%B0YE%20RA PORU%202%20ve%203.%20d%C3%B6nem.pdf adresinden erişildi.
• TBMM. (1999). Kadına yönelik her türlü ayrımcılığın önlenmesi sözleşmesi’nin 4. maddesinin 1. paragrafında yer alan geçici özel önlemlerle ilgili 25 sayılı genel tavsiye. 10 Kasım 2019tarihinde https://www.tbmm.gov.tr/komisyon/kefe/belge/uluslararasi_belgeler/ayrimcilik/CEDAW/tavsiye_kararlari/CEDAW%20Komitesi%20Tavsiye%20Kararlar%C4%B1_(1-29).pdf adresinden erişildi.
• Tezcan, M. (1996). Eğitim sosyolojisi. Ankara: Feryal Matbaası.
• Tezer Asan, H. (2010). Ders kitaplarında cinsiyetçilik ve öğretmenlerin cinsiyetçilik algılarının saptanması, Fe Dergi, 2(2), 65-74. Erişim adresi: https://dspace.ankara.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/123456789/62762/16748.pdf?sequence=1
• Tietz, W. M. (2007). Women and men ın accounting textbooks: Exploring the hidden curriculum, Issues In Accounting Education, 22(3), 459-480.
• TÜİK, (2018). Meslek sınıflamaları. 10 Aralık 2019 tarihinde https://biruni.tuik.gov.tr/DIESS/SiniflamaSurumListeAction.do;jsessionid=qBgOtr4Q-Aq9cnlXxYjEwjvF? turAdi=+9.+Meslek+S%C4%B1n%C4%B1flamalar%C4%B1&d-495879-o=2&turId=41&guncel=Y&d-495879-s=1 adresinden erişildi.
• UNICEF. (2003). Eğitimin toplumsal cinsiyet açısından incelenmesi raporu. https://www.unicef.org/turkey/raporlar/e%C4%9Fitimin-toplumsal-cinsiyet-a%C3%A7isindan- incelenmesiturkiye-2003 adresinden erişilmiştir.
• Ünsal , Y.,Güneş, B. (2002). Bir kitap inceleme çalışması örneği olarak MEB ilköğretim 4. sınıf fen bilgisi ders kitabına fizik konuları yönünden eleştirel bir bakış. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(3), 107-120.
• Vatandaş, C. (2011). Toplumsal cinsiyet ve cinsiyet rollerinin algılanışı. Sosyoloji Konferansları, 35, 29-56. 15 Aralık 2019 tarihinde http://dergipark.gov.tr/iusoskon/issue/9517/118909 adresinden erişildi.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (Genişletilmiş 9. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, A., ve Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Akademik ve Mesleki Yayınlar.
• Yurtsever, K. (2011). İlköğretim II. kademe öğretmenlerinin öğrencilere yönelik tutumlarının cinsiyet değişkenine göre incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.