Türkiye’de 2000-2018 Yılları Arasında Örgün Eğitim Kurumları Kapsamında Cinsel Sağlık Eğitimlerine İlişkin Çalışmaların İncelenmesi ve Değerlendirilmesi

Year 2021, Volume: 18 Issue: 39, 958 - 982, 01.07.2021

Arzu Güçlü Halis Özerk

https://doi.org/10.26466/opus.922603

Abstract

Bu çalışmanın amacı örgün eğitim kurumlarımız çerçevesinde 2000-2018 yılları arasında gerçekleştirilen cinsel sağlık eğitimlerine ilişkin akademik çalışmaların incelenmesi ve sonuçları bakımından değerlendirilmesidir. Betimsel tarama modeli kullanılan çalışmada alan yazın taraması sonucunda 2000-2018 yılları arasında gerçekleştirilen 32 çalışmaya ulaşılmıştır. Bunların 24’ ü ulusal ve uluslararası hakemli dergilerde yayımlanan makale, 4’üdoktora tezi ve 4’ü de yüksek lisans tezidir. Çalışmalar içerik, amaç, yöntem ve bulgular açısından analiz edilmiştir. Ülkemizdeki çalışmaları karşılaştırabilmek amacıyla ayrıca yurt dışında bu konuda yapılan 13 çalışma araştırmaya dahil edilmiştir. Yurtdışı çalışmalarda farklı ülkelere (İtalya, Suudi Arabistan, Romanya, Çin, İran, Endonezya, Amerika, Brezilya, Meksika, Sırbistan ve İngiltere) yer verilmeye özen gösterilmiştir. Yapılan çalışmada sonucunda ülkemizdeki örgün eğitim kurumları kapsamında cinsel sağlık eğitimini içeren çalışmaların büyük çoğunluğunda (%59.37) betimsel tarama yönteminin kullanıldığı görülmüştür. Çalışmalarda örneklem grubu olarak ilk sırada üniversite öğrencilerinin yer aldığı (%44.4) bulgulanmıştır. Çalışmaların büyük çoğunluğunun öğrencilerin cinsel sağlık konusundaki tutum ve davranışlarını tespit etmeye ve ilintili olarak da düzenlenen eğitimlerin cinsellikle ilgili bilgi ve tutumlarına etkisini ölçmeye yönelik olduğu görülmüştür. Çalışmalarda veli ve öğretmenlerin eğitimine ise çok düşük oranda yer verildiği saptanmıştır.

Keywords

Ergenlik, Cinsel Eğitim, Ergenlerde Cinsellik

The Evaluation and Investigation of the Sexual Health Education Given in Schools in Turkey Between the Years 2000-2018

Abstract

The purpose of this study is to investigate the academic studies done on the sexual health education given in schools in Turkey between the years 2000-2018 and to evaluate their results. The surveying of the body of literature using the descriptive survey method yielded 32 studies done between the years 2000-2018. 24 of these were peer reviewed articles published in national and international journals, 4 were doctoral thesis’ and 4 were master’s theses. The studies were analysed in terms of content, purpose, method and findings. 13 studies done abroad were also included in this study for the purpose of comparison with the ones done in Turkey. The studies done abroad were especially chosen from various different countries (Italy, Saudi Arabia, Romania, China, Iran, Indonesia, USA, Brasil, Mexico, Serbia and England). As a result of the study, it was seen that the vast majority (%59.37) of studies done about the sexual health education given in schools in Turkey used the descriptive survey method. It was found that the leading (%44.4) sample groups of studies consisted of university students. It was seen that the vast majority of studies intended to determine the attitude and behaviour of students on sexual health and to measure the effects of the organised education on their attitudes and knowledge on sexuality. It was determined that parent and teacher education was included in relatively very low amounts in the studies.

Keywords

Adolescence, Sexual Education, Sexuality of Adolescent

References

• Akbaş, T. ve Sanberk, İ. (2012). İlk menstrüasyon ve ejakülasyon deneyimi: hazırlık, ön yaşantılar ve ön bilgilerin cinsel tutum ve davranışlarla ilişkisinin incelenmesi. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(3), 323-338.
• Andrade, H. H., Monteiro, S., Mello, M. B. D., Sousa, M.H., Makuch, M. Y., Bertoni, N. and Faúndes, A. (2009). Changes in sexual behavior following a sex education program in Brazilian public schools Mudanças no comportamento sexual de adolescentes de escolas públicas no Brasil após um programa de educação sexual. Cadernos de Saúde Pública, 25(5), 1168-1176.
• Aras, Ş., Şemin, S., Günay, T., Orçın, E. ve Özan, S. (2005). Lise öğrencilerinin cinsel tutum ve davranış özellikleri. Türk Pediatri Arşivi, 40, 72-82.
• Aslan, E., Bektaş, H., Başgöl, Ş., Demir, S. ve Vural, P. I. (2014). Üniversite öğrencilerinin cinsel sağlık konusundaki bilgi düzeyleri ve davranışları. Sted, 23(5), 174-182.
• Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Kurumu (UNESCO) (2015). Yapılandırılmış Cinsel Sağlık Eğitimi Küresel İnceleme http://sagliktagenc.org/zile/uploads/2018/01/UNESCO-CSE_Report_2015_Turkce.pdf, 06.05.2019.
• Castro, F.D., Rojas-Martinez, R., Villalobos-Hernandez, A., Allen-Leigh, B., Breverman-Bronstein, A., Billings, D.L. and Uribe-Zuñiga, P. (2018). Sexual and reproductive health outcomes are positively associated with comprehensive sexual education exposure in Mexican highschool students. Plos One, 13(3), e0193780. doi: 10.1371/journal.pone.0193780.
• Civil, B. ve Yıldız, H. (2010). Erkek öğrencilerin cinsel deneyimleri ve toplumdaki cinsel tabulara yönelik görüşleri. Dokuz Eylül Hemşirelik Yüksek Okulu Elektronik Dergisi, 3(2), 58.
• Çaltık Yılmaz, A. ve Başkan, S. (2014). İlköğretim ve lise öğrencilerinin AIDS’e ilişkin bilgilerinin değerlendirilmesi. Güncel Pediatri, 1, 9-15.
• Çetinkaya, S., Nur, N., Demir, Ö. F., Sönmez, S. ve Akan, S. (2007). Cumhuriyet Üniversitesi Sağlık Merkezi’nde verilen gençlik danışma birimi hizmetleri. Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 29(3), 104-108.
• Çok, F. (2010). Ergenlerin cinsel eğitimi: Bir program denemesi. Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara.
• Dağ, H., Dönmez, S., Şirin, A. ve Kavlak, O. (2012). Akran eğitiminin üniversite öğrencilerinin cinsel sağlık konusundaki bilgi düzeylerine etkisi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 15(1), 10-17.
• Dağdeviren, N., Set, T., Aktürk, Z. ve Öztora, S. (2011). Sexual activity trends of Turkish Adolescents. Türkiye Klinikleri J Med, 31(4), 823-829.
• Drago, F., Ciccarese, G., Zangrillo, F., Gasparini, G., Cogorno, L., Riva, S., Javor, S., Cozzani, E., Broccolo, F., Esposito, S., Parodi, A. (2016). A survey of current knowledge on sexually transmitted diseases and sexual behaviour in ıtalian adolescents. International Journal of Environmental Research and Public Health,13(4), 422.
• Ejder Apay, S., Balcı Akpınar, R. ve Arslan, S. (2013). Öğrencilerin Cinsel Mitlerinin İncelenmesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 16(2), 96-102.
• Eroğlu, K. ve Gölbaşı, Z. (2005). Cinsel eğitimde ebeveynlerin yeri: Ne yapıyorlar ne yaşıyorlar? Ankara Üniversitesi Hemşirelik Yüksek okulu Dergisi, 8(2), 12-21.
• Esen, E. (2015). Lise öğrencilerine yönelik cinsel sağlık eğitimi programının geliştirilmesi, uygulanması ve değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Fonner, V. A., Armstrong, K. S., Kennedy, C. E., O’Reilly, K. R. and Sweat, M. D. (2014). School based sex education and HIV prevention in low- and middle-income countries: A systematic review and meta-analysis. Plus One, e89692. doi: 10.1371/journal.pone.0089692.
• Gökengin, D., Yamazhan, T., Özkaya, D., Aytuğ, S., Ertem, E., Arda, B. ve Serter, D. (2003). Sexual knowledge, attitudes, and risk behaviors of students in Turkey. Journal of School Health, 73(7), 258-263.
• Gölbaşı. Z. (2002). Adölesan kızlara yönelik okula dayalı üreme sağlığı eğitim programının etkinliği. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Gürsoy, E. ve Gençalp, N. S. (2010). Cinsel sağlık eğitiminin önemi. Aile ve Toplum Eğitim Kültür ve Araştırma Dergisi, 6(23), 29-36.
• Hassan, E. A. and Creatsas, G. C. (2000). Adolescent sexuality: A developmental milestone or risk-taking behavior? The Role of Health Care in the Prevention of Sexually Transmitted Diseases. Journal of Pediatric and Adolescent Gynecology, 13(3), 119-124.
• Hurrelmann, K. and Quenzel, G. (2015). Lost in transition: Status insecurity and inconsistency as hallmarks of modern adolescence. International Journal of Adolescence and Youth, 20(3), 261-270.
• Igras, S. M., Maceira, M. Murphy, E. and Lundgren, R. (2014). Investing in very young adolescents' sexual and reproductive health. Global Public Health, 9(5), 555-569.
• Kadıoğlu, H. (2005). Yetişkin ve akran liderli cinsel eğitimin ilköğretim 8.sınıf öğrencilerinin cinsellikle ilgili bilgi ve tutumları üzerindeki etkileri. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Kırmızıtoprak, E. (2007). Gençlerin cinsel yolla bulaşan hastalıklar ve güvenli cinsel yaşam konusunda bilgi ve davranışlarına akran eğitiminin etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Harran Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Şanlıurfa.
• Kirby, D. (2002). The impact of schools and school programs upon adolescent sexual behavior. Journal of Sex Research, 39(1), 27-33.
• Kirby, D., Laris, B. A. and Rolleri, L. A. (2007). Sex and HIV education programs: Their impact on sexual behaviors of young people throughout the world. Journal of Adolescent Health, 40, 206-217.
• Korkmaz Çetin. S., Bildik, T., Erermiş, S., Demiral, N., Özbaşaran, B., Tamar, M. ve Aydın, C. (2008). Erkek ergenlerde cinsel davranış ve cinsel bilgi kaynakları: Sekiz yıl arayla değerlendirme. Türk Psikiyatri Dergisi, 19(4), 390-397.
• Kukulu, K., Gürsoy, E. ve Sözer, G. A. (2009). Turkish university students’ beliefs in sexual myths. Sexuality and Disabilty Journal, 27, 49-59.
• Kutlu, Ö. ve Çok, F. (2002). Cinsel eğitim programına dayalı cinsel bilgi testinin geliştirilmesi. Eğitim ve Bilim Dergisi, 123, 3-12.
• Lawrance, T. F., Akintobi, T. H., Miller, A., Archie-Booker, E., Johnson, T. and Evans, D. (2016). Assessment of a Culturally-Tailored Sexual Health Education Program for African American Youth. International Journal of Environmental Research and Public Health, 14(1),14.
• Mağden, D., Şahin, S., Metin, F. ve Akkaya, F. (2003). Lise son sınıfa devam eden öğrencilerin AIDS hakkındaki bilgi düzeylerinin incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 28(127), 31-36.
• Morris, J. L. and Rushwan, H. (2015). Adolescent sexual and reproductive health: The global challenges. International Journal of Gynecology and Obstetrics, 131(2015), 40-42.
• Nüfusbilim Derneği ve Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu (2007). Türkiye Gençlerde Cinsel Sağlık ve Üreme Sağlığı Araştırması (Özet Rapor). Damla, Ankara.
• Özcan, H., Kızıkkaya Beji, N., Karadağ, A. ve Emlik, K. (2016). Üniversite öğrencilerinin üreme ve cinsel sağlığa yönelik bilgi düzeyleri. Uluslararası Hakemli Hemşirelik Araştırma Dergisi, 7, 83-97.
• Öztürk, B. (2013). İlköğretim 6. öğrencilerine yönelik cinsel eğitim programının etkililiğinin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Pınar, G. (2008). Üniversite gençlerine yönelik geliştirilen cinsel sağlık ve üreme sağlığı eğitim programının etkinliği. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Pınar, G., Doğan, N., Ökdem, Ş., Algıer, L. ve Öksüz, E. (2009). Özel bir üniversitede okuyan öğrencilerin cinsel sağlıkla ilgili bilgi tutum ve davranışları. Tıp Araştırmaları Dergisi, 7(2), 105-113.
• Rada, C. (2014). Sexual behaviour and sexual and reproductive health education: A cross-sectional study in Romania. Reprod Health, 11, 48.
• Santrock, John.W. (2014). Ergenlik. (14. Baskı). Didem Müge Siyez (Çev. Ed.). Nobel, Ankara. 2014.
• Selçuk, Z. (2006). İlköğretim 6. sınıf kız öğrencilerine uygulanan cinsel sağlık eğitiminin cinsel sağlık bilgilerine etkisinin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Set, T., Dağdeviren, N. ve Aktürk, Z. (2006). Ergenlerde Cinsellik. Genel Tıp Dergisi, 16(3),137-141.
• Siyez, E. ve Siyez, D. M. (2007). Ergenlerin cinsel yaşam deneyimlerinin bazı psiko-sosyal değişkenler açısından incelenmesi. Türk Üroloji Dergisi, 33(1), 56-63.
• Siyez, D.M. ve Siyez, E. (2009). Üniversite öğrencilerinin cinsel yolla bulaşan hastalıklara ilişkin bilgi düzeylerinin incelenmesi. Türk Üroloji Dergisi, 35(1), 49-55.
• Şentürk, G. E. (2006). Ortaöğretim kurumlarına devam eden öğrenciler ile bu kurumda çalışan öğretmenler ve yöneticilerin cinsellikle ilgili yanlış bilgi ve inanışlarının belirlenmesi ve bir uygulama. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Topbaş, M., Çan, G. ve Kapucu, M. (2003). Trabzon’da bazı liselerdeki adolesanların aile planlaması ve cinsel yolla bulaşan hastalıklar hakkındaki bilgi düzeyleri. Gülhane Tıp Dergisi, 45(4), 331-337.
• Tuğrul, B. ve Artan, İ. (2001). Çocukların cinsel eğitimi ile ilgili anne görüşlerinin incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(141), 141-149.
• T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Aile ve Toplum Hizmetleri Genel Müdürlüğü (2013). Türkiye ergen profili araştırması 2013. https://ailevecalisma.gov.tr/uploads/athgm/uploads/pages/indirilebilir-yayinlar/68-turkiye-ergen-profili-arastirmasi-tepa-2013.pdf, 06.05.2029.
• TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu) (2018). “Nüfus İstatistikleri”, www.tuik.gov.tr/UstMenu.do?metod=temelist, 01.05.2019.
• Üstündağ, A. (2017). Cinsel sağlık ve üreme sağlığı eğitiminin gençler üzerinde etkisinin değerlendirilmesi. Başkent University Journal Of Education, 4(1), 1-10.
• WHO (World Health Organization) (2017). HIV/AIDS. https://www.who.int/en/news-room/fact-sheets/detail/hiv-aids, 03.05.2019.
• World Health Organization (WHO). Mental health status of adolescents in South-East Asia: Evidence for action. New Delhi: Regional Office for South-East Asia; 2017. Licence: CC BY-NC-SA 3.0 IGO p:1
• Yılmaz, D.V., Zeyneloğlu, S., Kocaöz, S., Kısa, S., Taşkın, L. ve Eroğlu, K. (2009). Üniversite öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin görüşleri. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6(1), 775-792.
• Yöndem, Z. D. ve Güler, S. (2007). Ergenlik ve cinsel sağlık eğitimi ile ilgili grup rehberliğinin 6.sınıf öğrencilerinin bilgi ve tutumlarına etkisi. İlköğretim Online, 6(1), 2-10.