TÜRKİYE’DEKİ DÜZENLEYİCİ VE DENETLEYİCİ KURULUŞLARIN İDARİ YAPI İÇERİSİNDEKİ ROLÜ

Yıl 2018, Cilt: 2 Sayı: 1, 1 - 13, 30.06.2018

Gülcan Azimli Çilingir

Öz

İdare hukuku
literatüründe “Bağımsız İdari Otoriteler” 
olarak da adlandırılan düzenleyici ve denetleyici kuruluşların, ilk
olarak ABD’ de 1880’li yıllarda; Kıta Avrupası ülkelerine bakıldığında ise,
2.inci Dünya Savaşı sonrasında ortaya çıktığı; ancak Türkiye gibi gelişmekte
olan ülkelerin gündemlerine yoğun olarak 1980’li yıllardan itibaren girmeye
başladığı görülmektedir. 

Devletin uzun
yıllar devam eden müdahaleci ve korumacı politikaları; özellikle de ekonomik
hayata müdahalesi, İkinci Dünya Savaşı sonrası meydana gelen teknolojik gelişme
ve değişmeler, kişilerin yaşam standartlarının yükselmesi, kamu hizmeti ve kamu
yönetimi anlayışının değişimine paralel olarak evrensel hizmet(minimum hizmet
veya etkin hizmet) gibi kavramların önem kazanmaya başlaması ve 1980’li
yılların başlarından itibaren küreselleşmenin de etkisiyle devletin ekonomik
hayattan çekilmeye başlamasıyla beraber düzenleme konusunda meydana gelen
boşluk; daha sonraları temel hak ve özgürlükler, enerji,  çevre, sağlık, iletişim gibi alanlarda da
faaliyet gösteren, uzman kişilerden oluşan özerk nitelikteki  bu kuruluşlarla doldurulmaya
başlanmıştır. 

Anayasa
Mahkemesi’nce kamu kurumu niteliğinde olduğu kabul edilen, anayasal sistem
açısından ise yerinden yönetim kuruluşları arasında yer alan, “hizmet
bakımından yerinden yönetim kuruluşu” olduğu kabul edilen düzenleyici ve
denetleyici kuruluşların merkezi idare ile olan ilişkileri, idarenin bütünlüğü
ilkesinin ne şekilde gerçekleştirileceği ve idari vesayet yetkisi tartışılmaya
devam etmektedir.

Bu çalışmada, söz
konusu kuruluşların idari yapısı içerisindeki yerleri, Anayasa Mahkemesi
kararları ışığında, doktrindeki görüşler de ele alınarak ortaya konulmaya
çalışılacak ve düzenleyici ve denetleyici kuruluşların merkezi idare ile olan
ilişkileri, idarenin bütünlüğü ilkesi ve idari vesayet  yetkisi bağlamında ele alınacaktır. 

Anahtar Kelimeler

İdare, İdari Yapı, Düzenleme ve Denetleme, , İdari Vesayet

Kaynakça

• ARDIYOK, Şahin (2000) “Doğal Tekeller ve Düzenleyici Kurumlar, Türkiye için Düzenleyici Kurum Modeli”, 2000 yılında İdari Yargı Sempozyumu.
• ATAY, Ethem (2006), “Bağımsız İdari Otoriteler ve Türkiye Uygulaması”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. X, S.1,2.
• DÖNMEZ, E. (2003), “Türkiye’de Bağımsız İdari Otoriteler”, Ankara Barosu Dergisi, S.2, S.56-78.
• ERDOĞAN, Gökhan (2016), “Bağımsız İdari Otoriteler”, TAAD, Yıl:7, Sayı:24, Ocak, s.565-598.
• GÖZÜBÜYÜK Şeref (2010), Türkiye’nin Yönetim Yapısı, Güncelleştirilmiş 11. Bası, Ankara.
• GÜNDAY, Metin (1996), “ İdare Hukuku”, Ankara, İmaj Yayınları, s.496-497.
• GÜNER, S., O, “Bağımsız Üst Kurullar”, Genç Hukukçular Hukuk Okumaları.
• ILİMAN, T., TEKELİ, R., “Türkiye’deki Düzenleyici ve Denetleyici Kuruluşlar: İdari Para Cezalarının Hukuksal Zeminlerinin Değerlendirilmesi”, Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 3, Sayı: 1 (S. 23-36),
• KARACAN, Ali İhsan (2001), “Özerk Kurumların Özerkliği”, Rekabet Dergisi, Karacan, A.İ, “Özerk Kurumların Özerkliği”, Rekabet Dergisi, S.8, S.1-63.
• KARAKAŞ, M.(2008)., “ Devletin Düzenleyici Rolü ve Türkiye’de Bağımsız İdari Otoriteler”, Maliye Dergisi, Sayı:154, Ocak-Haziran ,S. 99-120.
• KAVRUK Hikmet (2010), “Türk Kamu Yönetiminde Bağımsız İdari Otoriteler ve Ajanslar”, Küreselleşme Karşısında Kamu Yönetimi Ve Hizmeti içinde, (Ed. Ahmet Hamdi AYDIN, İ. Ethem TAŞ, Meltem KILIÇ vd.), Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi.
• LEBLEBİCİ, D., Kurban, A (2012)., Sadioğlu, U., “Türk Yönetim Sisteminde Bağımsız Düzenleyici Kurullar Üzerine Kuramsal Tartışmalar”, H.Ü iktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt 30, Sayı 2, S. 81-109.
• MUCUK, M., UYSAL, D. (2010) “Türkiye’de Bağımsız Düzenleyici Kurumlar ve Yönetişim” İç, M.A. Çukurçayır, H.T. Eroğlu, H.E. Uğuz (ed.), Yönetişim Kuram, Boyutlar, Uygulama, Çizgi Kitabevi, Konya,s.341-370.
• ÖZDAĞ M. Savaş (2002), Özerk Kurullar, Avrasya-Bir Vakfı ASAM Yayınları, Ankara.
• SANCAKDAR, Oğuz (2001), “İdare Hukuku Yönüyle Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun Kısa Bir Değerlendirmesi”, Bankacılar Dergisi, S.37.
• SARISOY, S. (2010)., “Düzenleyici Devlet ve Regülasyon Uygulamalarının Etkinliği Üzerine Tartışmalar”, Maliye Dergisi, Sayı 159, Temmuz-Aralık, S. 278-298.
• SARISU, Ayhan (2011), “Özerk Kurullar, İdarenin Birliği ve 649 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname”, Yaklaşım Dergisi, Yıl:19, Sayı:226, Ekim, S. 265-272.
• ŞANLISOY, S., ÖZCAN, A.(2006), “ Türkiye’de Bağımsız Düzenleyici Kurumların Bağımsızlığı”, ESİAD, Siyasa, YIl:2, Sayı:3-4, S. 99-132.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Denetleme Kurulu Araştırma ve İnceleme Raporu, “ Düzenleyici ve Denetleyici Kurumların Oluşumu, Teşkilatı, Yetki ve Görevleri, Denetlenmeleri ve Kurul Üyeleri İle Çalışanların Statüsüne İlişkin Hususların İrdelenmesi”, 14.05.2010, S.2010/11.
• TÜSİAD Basın Bülteni, “Bağımsız Düzenleyici ve Denetleyici Kurumlar ve Türkiye Uygulaması”, 25 Mart 2003, TS/BAS/03-032. ULUSOY, Ali, “Bağımsız İdari Kurumlar”, Danıştay Dergisi, Sayı: 100, Y.1999, S. 3-17.
• YILDIRIM, Turan, “Bağımsız İdari Otoritelerin Yargısal Denetimi”, 2000 yılında İdari Yargı Sempozyumu, Ankara, 11-12 Mayıs 2000.
• İnternet Kaynakları http://www.kazanci.com/kho2/ibb/giris.htm
• http://www.nedirnedemek.com/ba%C4%9F%C4%B1ms%C4%B1zl%C4%B1k-nedir-ba%C4%9F%C4%B1ms%C4%B1zl%C4%B1k-ne-demek
• http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.58c1556e6711c6.86209763