The Unending Expatriation of a Fugitive: Mehmed Sadi, Journalist and Doctor of Law

Year 2025, Issue: 27, 322 - 336

Harun Tuncer

https://doi.org/10.21021/osmed.1679182

Abstract

This study seeks to narrate the life of Mehmed Sadi Bey, who distinguished himself as a jurist, journalist, and intellectual during the late Ottoman and early Republican periods. Drawing primarily on Ottoman archival documents, the personal papers held by the Middle Temple Society in London and key periodicals from Turkish and German press, the article sheds light on a biography that has received little to no academic attention to date. Sadi Bey’s professional journey, which began in Istanbul as a civil servant, gained an international dimension with his acceptance into Middle Temple in London, and later with his publishing and representative efforts in wartime Germany. His flight to Denmark, denaturalization, his mother’s later petitions for his return, and the years he spent in Egypt all reflect the many facets of his personal struggle. This article aims to fill a gap in the literature by tracing the transformation of a late Ottoman intellectual across law, print culture, and international engagement. It also highlights the intermediary role that such a figure could assume between the Ottoman bureaucracy and the Central Powers in the context of diplomatic interaction. Ultimately, the study contributes to biographical historiography and offers an example of the Ottoman intellectual presence in Europe during a time of imperial dissolution.

Keywords

Mehmed Sadi , Middle Temple , Great Britain , Germany , Journalism

Ethical Statement

I declare that this study is original; that I have acted by the principles and rules of scientific ethics at all stages of the study, including preparation, data collection, analysis, and presentation of information; that I have cited sources for all data and information not obtained within the scope of this study and included these sources in the bibliography; that I have not made any changes in the data used, and that I comply with ethical duties and responsibilities by accepting all the terms and conditions of the Committee on Publication Ethics (COPE). I hereby declare that if a situation contrary to my statement regarding the study is detected, I agree to all moral and legal consequences that may arise.

Bir Firarinin Bitmeyen Gurbeti: Gazeteci ve Hukuk Doktoru Mehmed Sadi Bey

Abstract

Bu çalışma, geç Osmanlı ve erken Cumhuriyet dönemlerinde hukukçu, gazeteci ve entelektüel olarak temayüz eden Mehmed Sadi Bey’in hayatını anlatmaya çalışıyor. Daha önce temas edilmemiş bu hayat hikâyesinin ortaya konmasında ağırlıklı olarak Osmanlı arşiv belgeleri yanında Londra Middle Temple Society arşivindeki şahsi evrakı, Türk ve Alman basınından önemli süreli yayınlar kullanıldı. Sadi Bey’in İstanbul’da memuriyetle başlayan meslekî serüveni, İngiltere’ye giderek Middle Temple’a kabulüyle uluslararası bir boyut kazanmış; ardından Almanya’daki savaş yıllarında yürüttüğü yayıncılık ve temsil faaliyetleriyle dikkat çekmişti. Danimarka’ya firarı, Osmanlı vatandaşlığından çıkarılışı, yıllar sonra annesinin af talepleri ve Mısır yılları onun çok yönlü mücadelesinin izlerini taşıyor. Yurt dışında geçen bu uzun ve yoğun yıllara rağmen, Mehmed Sadi Bey hakkında bugüne kadar akademik düzeyde müstakil bir çalışma yapılmamış. Bu eksikliği gidermeyi amaçlayan makale, Mehmed Sadi Bey’in şahsında geç bir Osmanlı münevverinin hukuk, matbuat ve uluslararası temaslar ekseninde yaşadığı dönüşümü izlemeye çabalıyor. Ayrıca hem Osmanlı bürokrasisi hem de İttifak Devletleriyle kurulan diplomatik ilişkiler bağlamında bireyin oynayabileceği aracı rol de gözler önüne serilmiş oluyor. Çalışma, biyografik tarih yazımına katkı sağlamayı amaçladığı gibi geç Osmanlı münevverlerinin Avrupa’daki mevcudiyetine dair bir örnek sunmayı hedefliyor.

Keywords

Mehmed Sadi , Middle Temple , İngiltere , Almanya , Gazetecilik

Ethical Statement

Bu çalışmanın, özgün bir çalışma olduğunu; çalışmanın hazırlık, veri toplama, analiz ve bilgilerin sunumu olmak üzere tüm aşamalarından bilimsel etik ilke ve kurallarına uygun davrandığımı; bu çalışma kapsamında elde edilmeyen tüm veri ve bilgiler için kaynak gösterdiğimi ve bu kaynaklara kaynakçada yer verdiğimi; kullanılan verilerde herhangi bir değişiklik yapmadığımı, çalışmanın Committee on Publication Ethics (COPE)' in tüm şartlarını ve koşullarını kabul ederek etik görev ve sorumluluklara riayet ettiğimi beyan ederim. Herhangi bir zamanda, çalışmayla ilgili yaptığım bu beyana aykırı bir durumun saptanması durumunda, ortaya çıkacak tüm ahlaki ve hukuki sonuçlara razı olduğumu bildiririm.

Thanks

Makalenin taslağını okuyarak önemli fikir ve katkı sağlayan değerli dostlarım Dr. Kasım Hızlı ve Dr. Hasan Ali Çakmak'a müteşekkirim.

References

• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)
• BOA, DH.SAİDd, 128/95; 5/476.
• BOA, HR.İD, 76/45-1; 79/19-1.
• BOA, HR.İM, 140/48-1, 4; 231/7-6, 8.
• BOA, HR.SFR.03, 693/27.
• BOA, HR.SFR.04, 6969/33-2, 3.
• BOA, HR.SYS, 2456/25-2.
• BOA, MF.MKT, 564/4-4, 5.
• BOA, MV, 259/74; 261/98.
• BOA, ŞD, 2843/59-5.
• Makale ve Kitaplar
• Burak, Durdu Mehmet. Birinci Dünya Savaşı’nda Türk-İngiliz İlişkileri (1914-1918). Babil Yayınları, 2004.
• Çakmak, Aydın ve Süleyman Beyoğlu. “Osmanlı Devleti'nde Bir Modernleşme Uygulaması Olarak Ataşenavallik”, Tarih Dergisi, 66 (2017/2): 77-106.
• Çakmak, Biray. “Modernleşen Osmanlı Taşrasında Maârif: Uşak Kasabası’nda Açılan Özel Okullar,” Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, 7/14 (Güz 2011): 41.
• Çakmak, Hasan Ali. “Halil Hâlid Bey’in Berlin İmparatorluk Matbaasına (Reichsdruckerei) Dair Gözlemleri,” Yerli Düşünce, (2023), 105: 40-45.
• Erdem, Şerafettin Can. “Cumhuriyet Öncesinde Avukatlık ve İstanbul Barosu’nun Kuruluşu.” Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 39 (2018): 161–188.
• Halil Halid Bey, İngiltere’de Türkofobi ve Türk İngiliz İlişkilerinin Tarihsel Seyri, Haz. Ramazan Serhat Aslan, Kutadgu Yayınları, 2022.
• Hızlı, Kasım. Sultanın Sefiri Salih Münir Paşa, II. Abdülhamid, Jön Türkler, Diplomasi. Timaş Yayınları, 2022. “Inns of Court”, Encyclopedia International, c. 9, New York, 1972.
• Kocatürk, Önder. Türk İngiliz İlişkilerinin Dönüm Noktası (1911-1914), c. II, (1913-1914), Boğaziçi Yayınları, 2013.
• Öztürkçü, İbrahim. Berlin Caddelerinden Necid Çöllerine Mehmed Akif. İstanbul: Etkileşim Yayınları, 2016.
• Register of Admissions to the Honourable Society of the Middle Temple, c. III, (Londra 1949): 805.
• Topuzoğlu, Tevfik Rüştü. “BROWNE, Edward Granville,” TDV İslam Ansiklopedisi, c. 6, s. 336-337.
• Süreli Yayınlar
• Mehmed Sadi. “Şarklılar ve Avrupalılar,” İktiham (1 Mayıs 1912): 1.
• Mehmed Sadi. “İngiltere Meclis-i Mebusânını Ziyaret ve Harb-i Hâzıra Dair Liberal Mebuslardan Mr. King ile Mülakat,” İktiham (12 Haziran 1912): 1
• Mehmed Sadi. “Londra’da Hayât-ı Tahsîl,” İktiham (8 Temmuz 1912): 1
• Mehmed Sadi. “Londra Cem‘iyyet-i İslâmiyyesinin Mutantan Ziyafeti,” İkdam (23 Teşrinisani 1913), s. 1-2 vb.
• Saadi Bey, Mehmed. “Die türkische Frau.” Wiesbadener Zeitung (1 Ocak 1916) (Beilage): 110.
• Saadi Bey, Mehmed. “Der Islam und die Weltpolitik.” Vossische Zeitung, November 1914.
• Saadi Bey, Mehmed. “Ein Fest des Islams in Berlin.” Tägliche Rundschau, October 1915.
• Saadi Bey, Mehmed. “L’Interview avec le Dr. Saadi Bey.” Dagens Nyheter, (19 Ağustos 1918).
• Abendpost (18 Kasım 1915).
• Berliner Börsen-Zeitung, (22 Mart 1917); (22 Ekim 1915): 7.
• Berliner Tageblatt und Handels-Zeitung, (12 Mart 1917): 3.
• Berliner Neueste Nachrichten, (24 Temmuz 1916).
• “Die christlichen Völker der Türkei.” Kölnische Zeitung, November 14, 1915.
• Die Welt des Islams, c. V, (Berlin 1917): 92.
• “Eine denkwürdige Sitzung der türkischen Kammer.” Tägliche Rundschau, (9 Ekim 1915).
• Kölnische Zeitung (8 Mayıs 1915).
• Münchner neueste Nachrichten, (22 Ekim 1915): 4.
• “World War I,” Encyclopedia International, c. 19, New York, 1972.