MEHMED ÇELEBİ SALTANATINDA GELİBOLU SAVAŞI (29 MAYIS 1416)

Yıl 2024, Sayı: 55, 31 - 42, 30.04.2024

Sait Emre Çiftçi

Öz

Venedikliler XIV. yüzyılın ikinci yarısından itibaren
Cenova’nın Ege Denizi’ndeki ticaret noktalarına karşı saldırı
planları yapmaktaydılar. Gelibolu Yarımadası Venedik
Cumhuriyeti’nin bu stratejik hedefi açısından kilit konumdaydı.
Kuzeyinde Saroz Körfeziyle güneyinde Çanakkale Boğazı bulunan
Gelibolu bu hâkim konumundan dolayı Ege’deki çatışmaların
merkez noktalarından birisi olmuştur. 1416 yılında gerçekleşen
Gelibolu Savaşı, bölgedeki Osmanlı ve Venedik manevralarının bir
sonucudur. Osmanlı Devleti’nin bir donanma inşa edip Ege
Denizi’nde faaliyet göstermeye başlaması Venediklilerin
çıkarlarıyla çatıştığından Venedik deniz gücünün henüz daha
iptidai bir güce sahip Osmanlı donanmasıyla sıcak çatışmaya
girmesi kaçınılmaz olmuştur. Savaşın öncesinde Çalı Bey
komutasında Osmanlı donanması 1414’te Venediklilere ait Kiklad
Adalarındaki ticarî noktalar olan Paros, Andros ve Milos’a
saldırmaya başlamış ama 1416 yılında gerçekleşen savaş
sonucunda Venediklilere karşı mağlup olmuştur. Osmanlı
donanmasının henüz güçlü olmadığı bu dönemde Venedik deniz
gücüyle baş etmesi mümkün olmamıştır. Chioggia Savaşı’nda
(1378-81) olduğu gibi Gelibolu Savaşı’nda da Venedik
donanmasının gücü ortaya çıkmıştır. Savaşın sonucunda 6 Kasım
1419 tarihinde Osmanlı Devleti ile Venedikliler arasında bir barış antlaşması yapılmıştır. Buna rağmen iki güç arasında gerilim sona
ermeyip 1423-30 yıllarında yaşanan Selanik Buhranına sıçramıştır.
Gelibolu Savaşı’nın diğer önemli bir sonucu Osmanlı Devleti ile
Venedik Cumhuriyeti arasında XV. yüzyılın son çeyreğine kadar
devam eden savaşlar silsilesinin kıvılcımını ateşlemesidir.

Anahtar Kelimeler

Ege Denizi, Gelibolu Yarımadası, Gelibolu Savaşı, Venedik, Cenova

Kaynakça

• AGUSTI, D., Los Almogávares La Expansión Mediterránea de La Corona de Aragón. Silex: Serie Historia, Madrid, 2004
• BAYAR, Umut, Sait Emre Çiftçi, Edremit Deniz Savaşı (1334), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11/2, 2020, p. 244-250.
• BOSTAN, İdris, “Osmanlı Deniz Üssü Gelibolu”, Başlangıçtan XVII. Yüzyılın Sonuna Kadar Türk Denizcilik Tarihi I, (Ed. İdris Bostan, Salih Özbaran), Deniz Basımevi Müdürlüğü, İstanbul, 2009, s. 73-83.
• BROWN, Horatio F., Venice: An Historical Sketch of the Republic. 2nd ed. Rivington, Percival & King Street, Covent Garden, London, 1895.
• CAPPELLETTI, Giuseppe, Storia della Repubblica di Venezia dal suo Principio sino al Giorno D'oggi: Volume 5. Nel Privil. Stabilimento Nazionale di G. Antonelli Editore, Venezia, 1850.
• CICOGNA, Emmanuele Antonio, Storia dei Dogi di Venezia Scritta dai Chiarissimi E. Cav. Cicogna [et Al.] con Centoventi Ritratti Incisi in Rame da Antonio Nani: Corredata di Una Serie Numismatica. Tomo II. G. Grimaldi Editore, Venezia, 1867.
• DARU, P., Storia della Repubblica di Venezia. Tomo III. Tipografia Elvetica, Mendrisio, 1832.
• DE NEGRI, Teofilo Ossian, Storia di Genova. Bergoglio Libri, Milano, 1974.
• DUKAS, Bizans Tarihi, Çev. V. Mirmiroğlu. İstanbul Enstitüsü Yayınları- İstanbul Matbaası, İstanbul, 1956.
• EDBURY, Peter, “Christians and Muslims in the Eastern Mediterranean” The New Cambridge Medieval History, Volume VI c. 1300 – 1415, (Ed. Michael Jones), Cambridge University Press, Cambridge, 2008, s. 864-884.
• GERTWAGEN, Ruthy, The Contribution of Venice’s Colonies to Its Naval Warfare in the Eastern Mediterranean in the Fifteenth Century. Quaderni Mediterranean, Ricerche Storiche, Palermo, 2007, s. 53-110.
• İNALCIK, Halil, “Fatih’e Kadar Çanakkale Boğazı, Gelibolu Osmanlı Üssü ve Osmanlı – Venedik Karşılaşması”, Çanakkale Savaşları Tarihi. c. 1. Değişim Yayınları, İstanbul, 2008.
• İNALCIK, Halil, Gelibolu, The Encyclopaedia of Islam, New Edition C-G, Vol. II. (Eds. Lewis, Bernard, Charles Pellat, and Joseph Schacht), Brill, Leiden, 1991, s. 984.
• İNALCIK, Halil, “Osmanlı Deniz Üssü̈ Gelibolu”, Türk Denizcilik Tarihi, (Ed. Bülent Arı), T.C. Başbakanlık Denizcilik Müsteşarlığı, Ankara, 2002, s. 99-105.
• İNALCIK, Halil, “The Ottoman Turks and the Crusades, 1329–1451”, A History of the Crusades: The Impact of the Crusades on Europe, (Eds. Harry W. Hazard and Norman P. Zacour), Vol. 6. Madison, University of Wisconsin Press, Wisconsin, 1989, s. 222-275.
• KIEL, Machiel, The Cambridge History of Turkey, Byzantium to Turkey 1071 – 1453, Cambridge University Press, Cambridge, 2009.
• LANE, Frederic Chapin, Venice, a Maritime Republic. Johns Hopkins University Press, London, 1973. MADDEN, Thomas F., Venice: Islands of Honor and Profit: A New History. Viking Penguin, London, 2012. MANFRONI, Camillo, Le Relazione Fra Genova, Impero Bizantino e Turchi. Atti Della Societa Ligure di Storia Patria, Genova, 1898.
• MARIN SANUDO GIOVANE, Vite De' Duchi Di Venezia, Rerum Italicarum Scriptores, Tomus XXII. (Ed. Ludovico Antonio Muratori), Ex Typographia Societatis Palatinae, Milano, 1733.
• MEHMED NEŞRÎ, Kitâb-ı Cihan-nümâ Neşri Tarihi. (Ed. Mehmed Altay Köymen), C.1, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1949.
• NICOL, Donald M., Byzantium and Venice: A Study in Diplomatic and Cultural Relations. Cambridge University Press, Cambridge, 2002.
• NORWICH, John Julius, Bizans III Gerileme ve Çöküş Dönemi (MS 1082 – 1453), Çev. Selen Hırçın Riegel, 1st ed. c. 3, Kabalcı Yayınevi, İstanbul, 2013.
• PEDANI, Maria Pia, The Turks and The Sea in the Venetian Documents (14th – 15th Centuries). Kocaeli Büyükşehir Belediyesi, Kocaeli, 2015.
• ROMANIN, Samuel, Storia Documentata di Venezia. 2nd ed. Tomo IV. Giusto Fuga Editore, Venezia, 1913.
• ROSSER, John H., Historical Dictionary of Byzantium. 1st ed. Scarecrow, Lanham, MD, 2001.
• SETTON, Kenneth M., The Papacy and the Levant (1204–1571), Volume II: The Fifteenth Century, American Philosophical Society, Philadelphia, 1997.
• THOMAS, Georg Martin; Riccardo Predelli (Eds.), Diplomatarium Veneto-Levantinum: sive, Acta et diplomata res venetas, graecas atque levantis illustrantia. Pars II: a. 1351-1454., Sumptibus Societatis, Venetiis, 1899.
• TURAN, Şerafettin, Türkiye – İtalya İlişkileri I: Selçuklular'dan Bizans'ın Sona Erişine. 1st ed. T.C Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 2000.
• WRIGHT, C., The Gattilusio Lordships and the Aegean World 1355-1462, Brill, Leiden & Boston, 2014.