ÖĞRETMENLERİN İŞ DOYUMU KAYNAKLARINA İLİŞKİN GÖRÜŞLERİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2022, Cilt: 14 Sayı: 2, 202 - 223, 31.12.2022

Ramazan Dere

Öz

Bu araştırmada 2021 yılında Samsun ili İlkadım ilçesinde bulunan 23 Nisan Ortaokulu öğretmenleri ve Terme İlçesinde bulunan öğretmenlerin iş doyumu kaynaklarının neler olduğu araştrılmıştır. Bu araştırma için öğretmenlere demografik bilgilerinin olduğu 7 soru ile birlikte iş doyumu kaynaklarının neler olduğunu tespit etmeye yarayan 6 sorudan oluşan yüz yüze görüşme formu uygulandı. Görüşmeler için öğretmenlerden daha önce belirtilen saatte randevu alınarak yapılmıştır. Her bir görüşme yaklaşık olarak 10 dk ile 20 dk arasında sürmüştür.
Çalışmanın ilk kısmında iş doyumunun genel olarak tanımı ve önemi, iş doyumunu etkileyen faktörlerin neler olduğundan bahsedilmiştir. İkinci bölümde konu ile alakalı bilimsel çalışmalara yer verilmiştir. Üçüncü bölümde ise araştırmanın yönteminden, dördüncü bölüm olarak da ise bulgular ve yorumlardan bahsedilmiştir.
Araştırmada nitel araştırma yöntemi kullanılmış olup görüşme çözümleme yöntemi kullanılmıştır.
Araştırmanın son bölümündeki analiz değerlendirmesine göre, öğretmenlerin iş doyumu düzeyleri cinsiyet, yaş, branş, en son mezun olunan okul ve kıdem değişkenleri bakımından iş doyumlarının belirli bir alanda ön plana çıktığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ortaokul Öğretmenleri, Öğretmen, İş Doyumu, İş Doyumu kaynakları

Kaynakça

• Açıkalın, A.(1998). Toplumsal Kurumsal Ve Teknik Yönleriyle Okul Yöneticiligi, Pegem Yayıncılık, Ankara.
• Açıkgöz K.(1994). Egitimde Etkili Yönetici Davranısları, Kanyılmaz Matbaa, Izmir.
• Adıç, K. ve Baş, T. (2005) Kamu ve vakıf üniversitelerindeki akademik personelin iş tatmin düzeyinin karşılaştırılması, 9.Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresine Sunulmuş Bildiri, http://www.bilgiyonetimi.org/cm/pages/mkl_gos.php?nt=498, Erişim Tarihi:01.12.2008
• Akçamete G, vd, (2001). Ögretmenlerde Tükenmislik Is Doyumu Ve Kisilik,Nobel Yayın Dagıtım, Ankara.
• Akşit Aşık, N. (2010). Çalışanların iş doyumunu etkileyen bireysel ve örgütsel faktörler ile sonuçlarına ilişkin kavramsal bir değerlendirme. Türk İdare Dergisi, 467, 31-51. Akşit, I N. (2010). Çalışanların İş Doyumunu Etkileyen Bireysel ve Örgütsel Faktörler ile Sonuçlarına İlişkin Kavramsal Bir Değerlendirme. Türk İdare Dergisi, (467), 31-52.http://www.tid.gov.tr/makaleler/467nuranaksit.pdf
• Akyürek, M.İ.(2016). İlkokul müdürlerinin dağıtılmış liderlik özellikleri ile öğretmenlerin iş doyumu algıları arasında ilişki(Ankara ili örneği). Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara
• Alkan C.(1979). Egitim Ortamları, A.Ü. Egitim Fakültesi Yayını, Ankara.
• Altınışık, S. (1999). Eğitimde toplam kalite yönetiminin sağlanmasında okul yöneticilerinin iş doyumunun önemi. KATÜ Fatih Eğitim Fakültesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümü VIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresinde sunulmuş bildiri, Trabzon.
• Ataman, G. (2002). İşletme yönetimi temel kavramlar yeni yaklaşımlar. İstanbul,Türkmen Kitabevi.
• Avşaroğlu, S., Deniz, E. M., Kahraman, A. (2005). Teknik öğretmenlerde yaşam doyumu iş doyumu ve mesleki tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14, 115-129.
• Aydın M. (1993). Çagdas Egitim Denetimi, PEGEM Yayıncılık, Ankara.
• Balcı, A. (1985). Egitim Yöneticisinin Is Doyumu (Basılmamıs Doktora Tezi) Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Balcı A.(1995). Sosyal Bilimlerde Arastırma: Yöntem Teknik ve Ilkeler, 72 TDFO Bilgisayar Yayıncılık,Ankara.
• Balcı, A. (1987). Eğitim yöneticisinde iş doyumu, Yayımlanmamış doktora tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Basar H.(1999). Sınıf Yönetimi, Milli Egitim Basımevi, Istanbul.
• Basaran I.E.(1982). Örgütsel Davranıs, A.Ü.E.F Yayınları No:108, Ankara.
• Basaran I. E.(1992) Yönetim, Gül Yayınevi, Ankara.
• Basaran I.E. (1994). Türkiye Egitim Sistemi, Yargıcı Matbaası, Ankara.
• Basaran I. E. (1996). Türkiye Egitim Sistemi, Yargıcı Matbaası, Ankara.
• Başaran, İ. E. (2000). Örgütsel davranış. Ankara: Feryal Yayınevi.
• Başaran, İ.E. (1992). Yönetimde insan ilişkileri. Ankara: Kadıoğlu Matbaası.
• Başaran, E. (2000). Örgütsel davranış. Ankara, Feryal Yayınevi.
• Başaran, İ. E. (2000). Eğitim yönetimi nitelikli okul. Ankara: Feryal Yayıncılık
• Başaran, M.(2017). Okul yöneticilerinin yönetim biçimleri ile öğretmenlerin iş doyumu arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara
• Baysal C. A. (1981). Sosyal ve Örgütsel Psikolojide Tutumlar, Yalçın Ofset Matbaası, Istanbul.
• Binbasıoglu C. (1978). Gelisim Psikolojisi, Binbasıoglu Yayınevi, Ankara.
• Blum, N., Naylor, J, (1968). Industrial psychology teorical and social foundation. Hopper and Row, New York.
• Bölüktepe, F.(1993). Kamu Örgütlerinde Is Tatmini(Basılmamıs Yüksek Lisans Tezi) Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum
• Bursalıoglu Z.(1994). Okul Yönetiminde Yeni Yapı Ve Davranıs, Pegem Yayını, Yayın No:9, Ankara.
• Bursalıoğlu, Z. (1999). Okul yönetiminde yeni yapı ve davranış (11. bs.). Ankara: Pegem.
• Bursalıoglu Z.(2000).Okul Yönetiminde Yeni Yapı Ve Davranıs, Pegem Yayıncılık, Ankara.
• Celep, C. (2000) Eğitimde Örgütsel Adanma ve Öğretmenler, Anı Yayıncılık, Ankara. YYÜ Eğitim Fakültesi Dergisi (YYU Journal Of Education Faculty), 2013, Cilt:X, Sayı:I, 142-167, http://efdergi.yyu.edu.tr
• Chen, Y. (2007). Relationships among service orientation, job satisfaction and organizational commitment ın the ınternational tourist hotel ındustry. Journal of American Academy of Business, 11 (2), 71-82
• Çekmelioğlu, H .(2006). İş tatmini ve örgütsel bağlılık tutumlarının işten ayrılma niyeti ve verimlilik üzerindeki etkilerinin değerlendirilmesi: bir araştırma.
• Çelik V. (2000). Okul Kültürü Ve Yönetimi, Pegem A Yayıncılık, Ankara.
• Çelik, V. (1987). “Teknik Ögretmenlerin Is Doyumsuzlugu ve Ögretmenlikten Ayrılmalarına Etkisi.”(Basılmamıs Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi.Ankara.
• Davis K. (1982). Isletmelerde Insan Davranısı: Örgütsel Davranıs, Çev. Kemal Tosun, Istanbul: Istanbul Matbaası s: 83
• Davis K. (1988). İşletmelerde insan davranışı örgütsel davranış. İstanbul, İstanbul Üniversitesi Yayınları
• Davis, K. (1988). İşletmede insan davranışı: örgütsel davranış, (Çev. Kemal Tosun vd., 3. bs.). İstanbul: İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Yayını.
• Demir, E. (2001). Sınıf öğretmenlerinin iş doyumunu etkileyen olası faktörler ve bu faktörler kapsamında sınıf öğretmenlerinin iş doyumlarının ölçülmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Demir E.(2001). Sınıf Ögretmenlerinin Is Doyumunu Etkileyen Olası Faktörler Kapsamında Ve Bu Faktörler Kapsamında Sınıf Ögretmenlerinin Is Doyumlarının Ölçülmesi ( Basılmamıs Yüksek Lisans Tezi), Gazi Üniversitesi Egitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Dönmez, B. (2008). Seyahat acentasında çalışan işgörenlerin iş doyumu ve tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişki. Yüksek lisans tezi, Mersin Üniversitesi, Mersin.
• Erdem A.R.(2005). A Survey of Academic and Administrative Staff’s JobSatisfaction: The Case of Pamukkale University, Faculty of Education ( EgitimFakültesinde Çalısan Akademik ve Idari Personelinin Is Doyumu: EgitimFakültesi Örnegi), Egitim Arastırmaları (Eurasian Journal of Educational research) Dergisi, Yıl:5, Sayı:21. Sayfa:126-137 Eren E. (1989). Yönetim Psikolojisi, Isletme Iktisadi Enstitüsü Yayını, Istanbul
• Eren, E. (2010). Örgütsel Davranış ve Yönetim Psikolojisi. İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım.
• Fleishman E. A. (1988). Some new frontiers in personnel selection research. Personnel Psychology, 41 (4), 679–701.
• Gibson, J. L.,Ivancevich J.M. &Donnelly, J.H. (2000). Organizations-Behaviour-Structure-Processes. Boston: McGraw- Hill Publishing
• Gill, F. (1999). The meaning of work: Lessons from sociology, psychology and political theory, Journal of Socio-Economics, (28)6, 725-743.
• Ghiselli, R. F., La Lopa, J. M., Bai, B. (2001). Job satisfaction, life satisfaction and turnover intent: among food-service managers. Cornell Hotel And Restaurant Administration Quarterly, 42 (2), 28-37.
• Greenberg, J., Baron, R. A. (2003). Behavior in organisations: understanding and managing the human side of work. New Jersey: Prentice Hall.
• Güler S. (1979). Çagdas Sanayide Isçi ve Isveren Iliskilerinin Sosyolojik Anlamı, A.Ü.D.T.C.F. Yayını, Ankara.
• Gümüş, H. (2006). Farklı mesleklerde çalışanların iş ve yaşam doyumlarının tükenmişlik düzeyleri açısından karşılaştırılması. Doktora tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• GÜNBAYI, I.(1999).Ilkögretim OkuluÖgretmenlerinin Is Doyum Düzeyleri (Basılmamıs Doktora Tezi), HacettepeÜniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara (Sözkonusu bilgiyi Günbayı Davıs’den aktarmaktadır).
• Günbayı, I. (1999). Ilkögretim Okulu Ögretmenlerinin Is Doyum Düzeyleri (Basılmamıs Doktora Tezi), Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,Ankara.
• GÜNBAYI, I. (1999). Ilkögretim Okulu Ögretmenlerinin Is Doyum Düzeyleri (Basılmamıs Doktora Tezi), Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara (Sözkonusu bilgiyi Günbayı Luthans’ın kitabından aktarmaktadır).
• Günbayı, İ. (2001). İlköğretim okulu öğretmenlerinin iş doyumu. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 1(2), 93-112.
• Günbayı, Ş. (2001). Örgütlerde iş doyumu ve güdüleme. Ankara: Özen Yayıncılık.
• Günbayı, İ. (2001). İlköğretim Okulu Öğretmenlerinin İş Doyumu, Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 1(2), 337-356.
• Günbayı, İ. & Toprak, D. (2010). İlköğretim okulu sınıf ve özel sınıf öğretmenlerinin iş doyum düzeylerinin karşılaştırılması. İlköğretim Online, 9(1), 150-169.
• Güres, N., Demirer, H., Akgül, V. (2007). The effects of psychological well-being ofsalesperson perceived performance and job satisfaction: a field research inturkish travel agencies. Third International Conference on Business Management and Economics, 1-16, Çeşme, İzmir
• Hackman, J. R., Lawler, E., Edward E. (1971). Employee reactions to job characteristics. Journal of Applied Psychology, 55 (3), 259-286.
• Hackman, J. R., & Oldham G. R. (1975). Development of the job diagnostic survey. Journey Applied Psychology, 60, 159-170.
• Hackman, J.R., Oldham, G.R. (1975). Development of the job diagnostic survey, Journal of Applied Psychology, 60: 159.170.
• Hackman, J.R., Oldham, G.R. (1980), Work redesign. Addison.Wesley Publishing Company. Massachusetts, California: Reading.
• Halis, M.(1998). Toplam Kalite Uygulamalarında Iç müsteri Tatminini Etkileyen Faktörler ve Bir Uygulama (Basılmamıs Doktora Tezi) Cumhuriyet Üniversitesi,Sivas.
• Herzberg, F. (1987). One more time: How dou you motivate employees?. Harward Business Review. September–October: 6- 12
• Henne, D., & Locke, E. A. (1985). Job dissatisfaction: What are the consequences? International Journal of Psychology, 20, 221-240
• Hicks, G.H. (1973). Örgütlerin yönetimi: sistemler ve beşeri kaynaklar açısından. (Çev. Osman Tekok vd., 3. bs.). Ankara: Turhan Kitabevi.
• Hulpia, H.Devos, G. ve Rosseel, Y. (2009). The relationship between the perception of distributed leadership in secondary schools and teachers’ and teacher leaders’job satisfaction and organizational commitment. School Effectiveness and School Improvement, 20(3), 291–317
• Isıkhan, V.(1993). Sosyal Hizmet Uzmanlarının Is Doyumları.(Basılmamıs Yüksek Lisans Tezi) Hacettepe ÜniversitesiSosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara (Sözkonusu bilgiyi Isıkhan Baysal’ın kitabından aktarmaktadır).
• Izgar, H. (2000). Okul yöneticilerinin tükenmişlik düzeyleri (burnout) nedenleri ve bazı etken faktörlere göre incelenmesi. Yayınlanmamış doktora tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Izgar, H. (2001). Okul yöneticilerinde tükenmişlik. Ankara, Nobel Yayın Dağıtım.John D. C., Susan J. H., Tobby D. W., Peter B. W. (1983), The experience of work.Academic Pres Inc, 19.
• İşcan, Ö.F. & Sevimli, F. (2005). Bireysel ve iş ortamına ait etkenler açısından iş doyumu.
• Jackson, S. E., Schwab, R. L., & Schuler, R. S. (1986). Toward an understanding of the burnout phenomenon. Journal of Applied Psychology, 71(4), 630-640.
• Kepçeoglu M.(1996). Psikolojik Danısma ve Rehberlik. Özdemir Ofset Yayıncılık, Ankara:
• Koçel, T. (2001). İşletme yöneticiliği: yönetim ve organizasyon, organizayonlarda davranış, klasik-modern-çağdaş ve güncal yaklaşımlar. (8. bs.), İstanbul,Beta Basım Yayın Dağıtım.
• Kuzgun,Y., Sevim, S.A ve Hamamcı, Z. (1999). Mesleki doyum ölçeğinin geliştirilmesi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 2, 14-17.
• Leithwood, K. (2007). The relationship between distributed leadership and teachers' academic optimism. Journal of Educational Administration, 46(2), 214-228
• Llorente, R. M. B., Macias, E. F. (2005). Job satisfaction as an indicator of the quality of work. The Journal of Socio-Economics, 34, 656–673.
• Locke,E.,(1968). American institutes for research. Handbook of Industrialand Organisational Psychhology, University of Maryland.
• Locke E.A.(1976)” The Natureand Causes of Job Satisfaction”. Handbook of Indistrial and Organizational psychology.(Ed): M.Dunnette, Rand McNelly College Publishing
• Company ‘den Isıkhan, V. (1993). Sosyal Hizmet Uzmanlarının Is Doyumları. (Basılmamıs Yüksek Lisans Tezi) Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Ankara.(Söz konusu bilgiyi Isıkhan, Locke’den aktarmaktadır).
• Luthans, F. (1992). Organizational behavior. 6 th Ed. McGraw Hill, 126. New York Maslach, C., Jackson, S. E. (1981). The measurement of experienced burnout. Journal of Occupational Egonomics, 1, 189.
• Maktalan, F.(1997). Is Tatminini Etkileyen Faktörler ve Plastik Profil Isletmelerinde Uygulama, ( Basılmamıs Yüksek Lisans Tezi) Marmara Üniversitesi, Istanbul.
• Maslow, A. H. (1943). A theory of human motivation. Psychological Review, 50, 370-396.
• McCormick EJ, Tiffin J. (1974). Industrial psychology. Prntice Hall Psychology Series, New Jersey.
• M.E.B.(2003) Ilkögretim Kurumları Yönetmeligi Resmi Gazete Sayı:25212.
• M.E.B.(2004) Tebligler Dergisi, Cilt:67, Sayı:2566.
• Ololube, N. P. (2006). Teachers Job Satisfaction and Motivation For School Effectiveness: An Assessment. http://eric.ed.gov/?id=ED496539 adresinden 09.03.2019 tarihinde alınmıştır.
• Onaran, O. (1979). Çalışma güdüsü: Maslow Kuramının Türk kamu kesiminde uygulanması, işgörenler üzerinde iki başka zaman noktasında sınanmış geçerlilik durumu. Ankara: T.O.D.A.İ.E
• Oshagbemi T. (2000). Satisfaction with co-workers’ behaviour. Employee Relations. 22 (1):88-106.
• Oshagbemi, T. (2000). Gender differences in the job satisfaction of university teachers. Women in Management Review, 15(7), 331-343.
• Örücü, ;E. Yumuşak, S., Bozkır, E. (2006). Kalite yönetimi çerçevesinde bankalarda çalışan personelin iş tatmini ve iş tatminini etkileyen faktörlerin incelenmesine yönelik bir araştırma. Celal Bayar Ünversitesi İİBF Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 13 (1) , 39-51.
• Perie, M., & Baker, D. (1997). Job satisfaction among america’s teachers: Effects of workplace conditions, background characteristics, and teacher compensation.” Statistical Analysis Report, National Center for Education Statistics, U.S. Dept. of Education, NCES 97–471.
• Serik, B.(2015). İlkokul öğretmenlerinin iş doyum algıları Batman ili örneği. Yüksek Lisans Tezi. Zirve Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep
• Smith P. C., Kendall L. M., Hulin C. L. (1969). The measurement of satisfaction in work and retirement. Rand Mcnally and Company, 103, 377–173.
• Chicago. Sun, H. Ö. (2002). İş doyumu üzerine bir araştırma. Yayınlanmamış uzmanlık yeterlilik tezi, Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası Banknot Matbaası Genel Müdürlüğü. Ankara.
• Şahin, İ. (1999). İlköğretim okullarında görevli öğretmenlerin iş doyum düzeyleri. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Şahin, İ. (1999). İlköğretim okullarında görevli öğretmenlerin iş doyum düzeyleri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Şahin, İ. (1999). İlköğretim okullarında görevli öğretmenlerin iş doyum düzeyleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri
• Tunacan, S. & Çetin, C.(2009). Lise Öğretmenlerinin İş Doyumunu Etkileyen Faktörlerin Tespitine İlişkin Bir Araştırma. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi. (29) 155-172
• Tütüncü ve Çiçek (2000). İş doyumunun ölçülmesi: izmir il sınırlarında faaliyet gösteren seyahat acenteleri üzerinde bir inceleme. Anatolia Turizm Araştırmaları Dergisi, 11 (4), 124-128)
• Varıs F.(1996). Egitimde Program Gelistirme, Alkım Kitapçılık Yayıncılık, Ankara.
• Vroom, V. (1964). Work and motivation. New York: John Wiley and Sons.Witt, L.A. ve Nye, L.G. (1992). Gender and the relationship between perceived fairness of pay or promotion and job satisfaction. Journal of Applied Psychology, 77(6),910–917.
• Yanar I.(1997). Egitim Yönetimi, Ögretmen Kitabevi, Demirci.
• Yıldırım, A.,& Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri.(9. Baskı).Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, Y.(2005) Hizmet Öncesi Egitimlerine Göre Sınıf Ögretmenlerinin Is Doyum Düzeyleri, www.ef.sakarya.edu.tr./dergi/efdergi sayı 7.pdf. (04.04.2006)