Research Article
BibTex RIS Cite

ACIPAYAM - YASSIHÖYÜK CAMİSİ DUVAR RESİMLERİ

Year 2025, Issue: 68, 295 - 316, 12.05.2025
https://doi.org/10.30794/pausbed.1595447

Abstract

Acıpayam İlçesinin Yassıhöyük Mahallesi'nde bulunan kalemişi tezyinatlı cami bu makalenin konusunu oluşturmaktadır. Küçük boyutlu, kırma çatılı oldukça gösterişsiz bu caminin asıl önemi harim ve son cemaat yerinde duvar yüzeylerine işlenen bezemelerden kaynaklanmaktadır. Kitabesi mevcut olmayan yapının inşasına ilişkin bilgilerimiz oldukça sınırlıdır. Bölge halkından 1940’lı yıllarda bir mescidin genişletilmesiyle inşa edildiği öğrenilen caminin duvar yüzeyleri Denizli ve Anadolu’nun farklı bölgelerinde benzerleri ile sıkça karşılaşılan kalemişi bezemelerle donatılmıştır. Yerel ustaların kaleminden çıktığı anlaşılan tezyinatın büyük bölümünü dini içerikli yazılar oluşturmaktadır. Ayet ve surelerin yanı sıra bitkisel, geometrik, nesneli bezemeler ile Kâbe ve Mescid-i Nebevi’nin resmedildiği tablolar caminin duvar yüzeylerinde boşluk bırakmamacasına nakşedilmiştir. Oldukça renkli kompozisyonlarıyla dikkat çeken bezemeler şablonlar kullanılarak oluşturulmuştur. Yassıhöyük Camisi, Osmanlı Döneminden beri sürdürülen mimari tezyinatın Cumhuriyet Devrindeki temsilcisi olmakla kalmaz aynı zamanda da Denizli’nin nakışlı camilerinin önemli bir örneğini teşkil eder.

References

  • Altıer S. (2029). “Osmanlı Sanatı’nda İbrik Tasvirleri ve İkonografisi”, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, 17/26, 149-202.
  • Anonim (2020). Denizli’nin Kalemişi Camileri: Geçmişten Geleceğe Kalem İzleri, Denizli.
  • Arslan M. (2020). “Anadolu Türk Mimarisinde Zülfikar Tasvirleri”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaşi Veli Araştırma Dergisi, 95, Ankara, 235-275.
  • Aydın A. (2021). “Batılılaşma Dönemi Süsleme Programında Ashab-ı Kehf Sembolizmine Bir Örnek: Muğla Kefoturağı Cami”, SDÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 52, 182-200.
  • Aydın M. (2009). “Türk Kültüründe Salat ü Selâm Çeşitleri, Zikrediliş Biçimlerinin Kur’an ve Sünnet Bağlamında Değerlendirilmesi, Kültür Coğrafyamızda Hz. Muhammed Uluslararası Sempozyumu Bildiriler I (Orta Asya, Kafkasya ve Balkanlar), Sakarya, 205-224.
  • Beyazıt M., Beyazıt Y. (2014). Denizli Dediği Tekkesi, Bilgin Kültür Sanat Yayınları, Ankara.
  • Beyazıt M., Canseven, M. (2023). “Kale Gevher/Cevher Paşa Camii Kalemişi Süslemeleri, Prof. Dr. Bozkurt Ersoy Armağanı, Ege Üniversitesi Yayınları, İzmir, 131-153.
  • Beyazıt M., Duman B. (2024). “Denizli Buldan/Yenicekent Büyük Tekke (Emir Sultan Dede) Türbesi” Tripolis Ad Maeandrum III Türk-İslam Dönemi Araştırmaları, Ed. Bahadır Duman, İstanbul, 1-71.
  • Beydiz M. G. (2015). “Gemi Tasvirli “Ashab-ı Kehf” Kompozisyonları”, III. Uluslararası Halk Kültürü Sempozyumu Bildiriler, C. 2 Kazan Belediyesi Kültür Yayınları, Ankara, 613-618.
  • Büyükyazıcı M., Eryılmaz B. (2023). “17. VE 18. Yüzyıl Osmanlı Kitap Süsleme Sanatında Dört Çiçek: Lale, Gül, Karanfil ve Sümbül Örneği, Social Sciences Studies Journal, 9/110, 6463-6484.
  • Canseven M. (2023). Denizli-Çivril Osmanlı Dönemi ve Osmanlı Geleneğini Devam Ettiren Cumhuriyet Dönemi Mezar Taşları, Ed. Yasemin Beyazıt, Nobel Yayınevi, Ankara.
  • Cirtil S. (2007). “Çivril Bayat Köyü Camii”, Sanat Tarihi Araştırmaları. Prof. Dr. Haşim Karpuz’a Armağan, Ed. Mustafa Denktaş-Osman Eravşar, Konya, 115-124.
  • Cömertler Aktuğ E. (2021). “Kalemiş Süslemeli Cami Geleneğinin Devamı: Güzelyurt Tahtalı Köyü Camii (Denizli/Çameli)”, Sanat Tarihi Dergisi, 30/1, 79-103.
  • Çakmak Ş. (1994). “Belenardıç (Torapan) Köyü Camii (Güney/Denizli)”, Sanat Tarihi Dergisi, VII, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İzmir, 19-26.
  • Çakmak Ş. (1995). “Boğaziçi Kasabası Eski Cami (Baklan/Denizli), 9. Milletlerarası Türk Sanatları Kongresi Bildiriler Cilt I, Ankara, 529-540.
  • Çal H. (2015). “Türklerde Mezar-Mezar Taşları”, Aile Yazıları/8, Ankara, 303-305.
  • Değirmenci T. (2020). “Geleneğin Yeniden İcadı: Bulanıklaşan Sınırlarda Bir Köy Camisinin Tasvirleri”, Milli Folklor, 126, 118-135.
  • Ersöz İ. (1991). “Ashab-ı Kehf”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 3, Diyanet Vakfı Yayıncılık, İstanbul, 465-467.
  • Ertaş M. Y. (2007). XV. – XVI. Yüzyıllarda Karaağaç-ı Gölhisar (Acıpayam) Kazası, Yeditepe Yayınevi, İstanbul 2007.
  • İnce K. (2001). “Yukarı Camii/Akköy – Denizli”, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2, Van, 65-79.
  • İrepoğlu G. (2012). Lale: Doğada, Tarihte, Sanatta, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
  • Karataş İ. E. (2019). “Muğla’nın Üç Camisi’nde Ashab-ı Kehf Sembolleri”, CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 17/3, 469- 492.
  • Kelpetin Arpaguş H. (2022). “Kelime-i Tevhid”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 25, Diyanet Vakfı Yayıncılık, Ankara, 214-215.
  • Kur’an-ı Kerîm ve Türkçe Açıklamalı Meali (2012), Haz. Prof. Dr. Ali Özek vd., Hadimü’l Haremeyni’ş- Şerifeyn Kral Fehd Mushaf-ı Şerif Basım Kurumu Yayınları, Medine.
  • Kurnaz C. (1996). “Gül”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 14, Diyanet Vakfı Yayıncılık, İstanbul, 219-222.
  • Öz M. (2013). “Zülfikar”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 44, Diyanet Vakfı Yayıncılık, İstanbul, 553-554.
  • Pektaş K. (2007). “Acıpayam ve Çevresindeki Türk Dönemi Eserlerinden Bir Kesit”, I. Acıpayam Sempozyumu Bildiriler, Ed. Turgut Tok, Denizli, 422-454.
  • Pektaş K. (2011). “Denizli ve Çevresindeki Türk Dönemi Eserleri”, Denizli: Tanrıların Kutsadığı Vadi, Ed. Filiz Özdem, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 169-233.
  • Pektaş K., Aktuğ E. (2013). “Kale’de Osmanlı Dönemi Camilerine İki Örnek: Esenkaya ve Künar Köyü Camileri”, Kaledavaz Sempozyumu (2-3 Nisan 2012) Bildirileri, Ed. Turgut Tok – Özgür Kasım Aydemir, Türmatsan Matbaacılık, Denizli, 87-97.
  • Şahin İ. (2009). “Sancak”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 36, Diyanet Vakfı Yayıncılık, İstanbul, 97
  • Yapar Ünal B. (2018). “Hat Sanatında Ashab-ı Kehf”, XI. Uluslararası Türk Sanatı, Tarihi ve Folkloru Kongresi/Sanat Etkinlikleri, Ed. Prof. Dr. Osman Kunduracı, Dr. Ahmet Aytaç, Konya, 177-183.

ACIPAYAM - YASSIHÖYÜK MOSQUE WALL PAINTINGS

Year 2025, Issue: 68, 295 - 316, 12.05.2025
https://doi.org/10.30794/pausbed.1595447

Abstract

This paper examines the elaborately decorated mosque in the Yassıhöyük neighborhood of the Acıpayam district, which features intricate hand-painted ornamentation. Although the mosque is modest in size with a hipped roof and unremarkable exterior, its true significance lies in the elaborate decorative elements adorning the interior walls of both the main prayer hall and the late entrance portico. The lack of surviving inscriptions limits our knowledge of the building's construction history. Local oral tradition indicates that the mosque was constructed in the 1940s through the expansion of an existing mescid. The walls are embellished with hand-painted decorative elements commonly found in both Denizli and other regions of Anatolia. The ornamentation, which was evidently executed by local artisans, predominantly consists of religious calligraphy. The walls are embellished with Quranic verses and suras, alongside floral, geometric, and object-based decorative motifs, as well as panels depicting the Kâbe and Mescid-i Nebevi, with decorations covering every available surface. These vibrant compositions were created using stencil techniques. The Yassıhöyük Mosque not only represents the continuation of Ottoman architectural decoration traditions into the Republican period but also stands as a significant example among Denizli's decorated mosques.

References

  • Altıer S. (2029). “Osmanlı Sanatı’nda İbrik Tasvirleri ve İkonografisi”, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, 17/26, 149-202.
  • Anonim (2020). Denizli’nin Kalemişi Camileri: Geçmişten Geleceğe Kalem İzleri, Denizli.
  • Arslan M. (2020). “Anadolu Türk Mimarisinde Zülfikar Tasvirleri”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaşi Veli Araştırma Dergisi, 95, Ankara, 235-275.
  • Aydın A. (2021). “Batılılaşma Dönemi Süsleme Programında Ashab-ı Kehf Sembolizmine Bir Örnek: Muğla Kefoturağı Cami”, SDÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 52, 182-200.
  • Aydın M. (2009). “Türk Kültüründe Salat ü Selâm Çeşitleri, Zikrediliş Biçimlerinin Kur’an ve Sünnet Bağlamında Değerlendirilmesi, Kültür Coğrafyamızda Hz. Muhammed Uluslararası Sempozyumu Bildiriler I (Orta Asya, Kafkasya ve Balkanlar), Sakarya, 205-224.
  • Beyazıt M., Beyazıt Y. (2014). Denizli Dediği Tekkesi, Bilgin Kültür Sanat Yayınları, Ankara.
  • Beyazıt M., Canseven, M. (2023). “Kale Gevher/Cevher Paşa Camii Kalemişi Süslemeleri, Prof. Dr. Bozkurt Ersoy Armağanı, Ege Üniversitesi Yayınları, İzmir, 131-153.
  • Beyazıt M., Duman B. (2024). “Denizli Buldan/Yenicekent Büyük Tekke (Emir Sultan Dede) Türbesi” Tripolis Ad Maeandrum III Türk-İslam Dönemi Araştırmaları, Ed. Bahadır Duman, İstanbul, 1-71.
  • Beydiz M. G. (2015). “Gemi Tasvirli “Ashab-ı Kehf” Kompozisyonları”, III. Uluslararası Halk Kültürü Sempozyumu Bildiriler, C. 2 Kazan Belediyesi Kültür Yayınları, Ankara, 613-618.
  • Büyükyazıcı M., Eryılmaz B. (2023). “17. VE 18. Yüzyıl Osmanlı Kitap Süsleme Sanatında Dört Çiçek: Lale, Gül, Karanfil ve Sümbül Örneği, Social Sciences Studies Journal, 9/110, 6463-6484.
  • Canseven M. (2023). Denizli-Çivril Osmanlı Dönemi ve Osmanlı Geleneğini Devam Ettiren Cumhuriyet Dönemi Mezar Taşları, Ed. Yasemin Beyazıt, Nobel Yayınevi, Ankara.
  • Cirtil S. (2007). “Çivril Bayat Köyü Camii”, Sanat Tarihi Araştırmaları. Prof. Dr. Haşim Karpuz’a Armağan, Ed. Mustafa Denktaş-Osman Eravşar, Konya, 115-124.
  • Cömertler Aktuğ E. (2021). “Kalemiş Süslemeli Cami Geleneğinin Devamı: Güzelyurt Tahtalı Köyü Camii (Denizli/Çameli)”, Sanat Tarihi Dergisi, 30/1, 79-103.
  • Çakmak Ş. (1994). “Belenardıç (Torapan) Köyü Camii (Güney/Denizli)”, Sanat Tarihi Dergisi, VII, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İzmir, 19-26.
  • Çakmak Ş. (1995). “Boğaziçi Kasabası Eski Cami (Baklan/Denizli), 9. Milletlerarası Türk Sanatları Kongresi Bildiriler Cilt I, Ankara, 529-540.
  • Çal H. (2015). “Türklerde Mezar-Mezar Taşları”, Aile Yazıları/8, Ankara, 303-305.
  • Değirmenci T. (2020). “Geleneğin Yeniden İcadı: Bulanıklaşan Sınırlarda Bir Köy Camisinin Tasvirleri”, Milli Folklor, 126, 118-135.
  • Ersöz İ. (1991). “Ashab-ı Kehf”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 3, Diyanet Vakfı Yayıncılık, İstanbul, 465-467.
  • Ertaş M. Y. (2007). XV. – XVI. Yüzyıllarda Karaağaç-ı Gölhisar (Acıpayam) Kazası, Yeditepe Yayınevi, İstanbul 2007.
  • İnce K. (2001). “Yukarı Camii/Akköy – Denizli”, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2, Van, 65-79.
  • İrepoğlu G. (2012). Lale: Doğada, Tarihte, Sanatta, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
  • Karataş İ. E. (2019). “Muğla’nın Üç Camisi’nde Ashab-ı Kehf Sembolleri”, CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 17/3, 469- 492.
  • Kelpetin Arpaguş H. (2022). “Kelime-i Tevhid”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 25, Diyanet Vakfı Yayıncılık, Ankara, 214-215.
  • Kur’an-ı Kerîm ve Türkçe Açıklamalı Meali (2012), Haz. Prof. Dr. Ali Özek vd., Hadimü’l Haremeyni’ş- Şerifeyn Kral Fehd Mushaf-ı Şerif Basım Kurumu Yayınları, Medine.
  • Kurnaz C. (1996). “Gül”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 14, Diyanet Vakfı Yayıncılık, İstanbul, 219-222.
  • Öz M. (2013). “Zülfikar”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 44, Diyanet Vakfı Yayıncılık, İstanbul, 553-554.
  • Pektaş K. (2007). “Acıpayam ve Çevresindeki Türk Dönemi Eserlerinden Bir Kesit”, I. Acıpayam Sempozyumu Bildiriler, Ed. Turgut Tok, Denizli, 422-454.
  • Pektaş K. (2011). “Denizli ve Çevresindeki Türk Dönemi Eserleri”, Denizli: Tanrıların Kutsadığı Vadi, Ed. Filiz Özdem, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 169-233.
  • Pektaş K., Aktuğ E. (2013). “Kale’de Osmanlı Dönemi Camilerine İki Örnek: Esenkaya ve Künar Köyü Camileri”, Kaledavaz Sempozyumu (2-3 Nisan 2012) Bildirileri, Ed. Turgut Tok – Özgür Kasım Aydemir, Türmatsan Matbaacılık, Denizli, 87-97.
  • Şahin İ. (2009). “Sancak”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 36, Diyanet Vakfı Yayıncılık, İstanbul, 97
  • Yapar Ünal B. (2018). “Hat Sanatında Ashab-ı Kehf”, XI. Uluslararası Türk Sanatı, Tarihi ve Folkloru Kongresi/Sanat Etkinlikleri, Ed. Prof. Dr. Osman Kunduracı, Dr. Ahmet Aytaç, Konya, 177-183.
There are 31 citations in total.

Details

Primary Language Turkish
Subjects Islamic Arts
Journal Section Research Article
Authors

Meryem Canseven 0000-0001-8865-3310

Early Pub Date May 2, 2025
Publication Date May 12, 2025
Submission Date December 3, 2024
Acceptance Date February 22, 2025
Published in Issue Year 2025 Issue: 68

Cite

APA Canseven, M. (2025). ACIPAYAM - YASSIHÖYÜK CAMİSİ DUVAR RESİMLERİ. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi(68), 295-316. https://doi.org/10.30794/pausbed.1595447
AMA Canseven M. ACIPAYAM - YASSIHÖYÜK CAMİSİ DUVAR RESİMLERİ. PAUSBED. May 2025;(68):295-316. doi:10.30794/pausbed.1595447
Chicago Canseven, Meryem. “ACIPAYAM - YASSIHÖYÜK CAMİSİ DUVAR RESİMLERİ”. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, no. 68 (May 2025): 295-316. https://doi.org/10.30794/pausbed.1595447.
EndNote Canseven M (May 1, 2025) ACIPAYAM - YASSIHÖYÜK CAMİSİ DUVAR RESİMLERİ. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 68 295–316.
IEEE M. Canseven, “ACIPAYAM - YASSIHÖYÜK CAMİSİ DUVAR RESİMLERİ”, PAUSBED, no. 68, pp. 295–316, May 2025, doi: 10.30794/pausbed.1595447.
ISNAD Canseven, Meryem. “ACIPAYAM - YASSIHÖYÜK CAMİSİ DUVAR RESİMLERİ”. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 68 (May 2025), 295-316. https://doi.org/10.30794/pausbed.1595447.
JAMA Canseven M. ACIPAYAM - YASSIHÖYÜK CAMİSİ DUVAR RESİMLERİ. PAUSBED. 2025;:295–316.
MLA Canseven, Meryem. “ACIPAYAM - YASSIHÖYÜK CAMİSİ DUVAR RESİMLERİ”. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, no. 68, 2025, pp. 295-16, doi:10.30794/pausbed.1595447.
Vancouver Canseven M. ACIPAYAM - YASSIHÖYÜK CAMİSİ DUVAR RESİMLERİ. PAUSBED. 2025(68):295-316.