Instrumentalization of the Minimum Wage in Turkey: A Review on 2002-2022

Yıl 2023, , 155 - 171, 25.12.2023

Mehmet Atilla Güler

https://doi.org/10.30586/pek.1296552

Öz

The minimum wage is among the basic indicators that determine the level of welfare in a country. The minimum wage practice, which started in the Anglo-Saxon countries in the last period of the 19th century and spread to the whole world after the Second World War, enabled the disappearance of this quality of wages determined by the asymmetrical power relationship between labor and capital in free market conditions. In this sense, the minimum wage is directly related to the state intervention, the expansion of the scope of the intervention and the institutionalization of the welfare state. The minimum wage in Turkey was established on a legal basis in the 1950s, similar to the trend in the world. The minimum wage practice, which was carried out at the regional and sectoral level in the first stage, left its place to the method of determination at the national level in the 1970s. In the specified period, the minimum wage gained a social character in Turkey. On the other hand, the 1980s marked a process in which the social nature of the minimum wage was eroded, all wage forms, especially the minimum wage, were suppressed, and the link between wages and purchasing power was severed due to the neo-liberal mode of regulation becoming dominant. This period, in which the minimum wage was instrumentalized, accelerated with the effect of the economic, social, political and legal developments in the early 2000s. In the study, the instrumentalization process of the minimum wage in Turkey has been embodied by the descriptive indicators covering the 2002-2022 period. Despite the increase in the real minimum wage level in the analyzed period, all other indicators regarding this wage level followed a negative course.Some of the findings reached within the scope of the study are the convergence of the average wage level to the minimum wage level, the increase in the rate of employees with minimum wage among wage earners, the fact that the rate of increase in the minimum wage falls behind inflation in certain periods, ensuring justice in income distribution and overcoming the poverty problem.

Anahtar Kelimeler

Minimum wage, Instrumentalization, Social state

Türkiye’de Asgari Ücretin Araçsallaştırılması: 2002-2022 Dönemi Üzerine Bir İnceleme

Öz

Asgari ücret, bir ülkede refah seviyesini belirleyen temel göstergeler arasında yer alır. 19. yüzyılın son döneminde Anglo-Sakson ülkelerinde başlayan ve İkinci Dünya Savaşı’nın ardından dünya geneline yayılan asgari ücret uygulaması, serbest piyasa koşullarında emek ve sermaye arasındaki bakışımsız güç ilişkisiyle belirlenen ücretlerin bu niteliğinin ortadan kalkmasını sağlamıştır. Bu anlamda asgari ücret, devlet müdahalesiyle, müdahalenin kapsamının genişlemesiyle ve sosyal devletin kurumsallaşmasıyla doğrudan ilişkilidir. Türkiye’de asgari ücret, dünyadaki eğilimle benzer şekilde 1950’li yıllarda yasal bir zemine oturtulmuştur. İlk aşamada bölgesel ve sektörel düzeyde yürütülen asgari ücret uygulaması, 1970’lerde bu uygulama yerini ulusal düzeyde belirlenme yöntemine bırakmıştır. Belirtilen dönemde Türkiye'de asgari ücret, sosyal bir nitelik kazanmıştır. Buna karşılık 1980’li yıllar, neo-liberal düzenleme biçiminin egemen hale gelmesine bağlı olarak, Türkiye’de asgari ücretin sosyal niteliğinin aşındığı, asgari ücret başta olmak üzere tüm ücret biçimlerinin baskı altına alındığı ve ücretlerle satın alma gücü arasındaki bağın kopartıldığı bir süreci işaret eder. Asgari ücretin araçsallaştırıldığı bu dönem, 2000’lerin başında yaşanan ekonomik, sosyal, siyasal ve hukuksal gelişmelerin de etkisiyle iyiden iyiye hızlanmıştır. Çalışmada Türkiye’de asgari ücretin araçsallaştırılma süreci, 2002-2022 dönemini kapsayan betimleyici göstergelerden hareketle somutlaştırılmıştır. İncelenen dönemde, reel asgari ücret düzeyi artmasına rağmen, bu ücret düzeyine ilişkin diğer tüm göstergeler olumsuz bir seyir izlemiştir. Ortalama ücret düzeyinin asgari ücret seviyesine yakınsaması, ücretliler içerisinde asgari ücretle çalışanların oranının artması, asgari ücretteki artış oranının belirli dönemlerde enflasyonun gerisinde kalması, gelir dağılımında adaletin sağlanması ve yoksulluk sorununun aşılması yönünde yapısal dönüşümlerin gerçekleşmemesi, çalışma kapsamında ulaşılan bulgulardan bazılarıdır.

Anahtar Kelimeler

Asgari ücret, Araçsallaştırma, Sosyal Devlet

Kaynakça

• Akgül, O. (2016). Türkiye’de Asgari Ücretin Mahzurlu Alanları ve Öneriler, Emek ve Toplum Dergisi, 5(5), 96-127.
• Aslan, G. (2019). Türkiye’de Asgari Ücretli Çalışan Sayısı ve Ücret Seviyelerinin Değişimi, Sosyal Güvenlik Dünyası Dergisi, 9(1), 151-159.
• Bahçe, S., Yücesan-Özdemir, G., Voyvoda, E., Özdemir, A.M., Candan, M.A., Kurt, İ.H. (2011). Emek Politikaları Ne Oluyor Ne Yapmalı?, Ankara: Belediye-İş Yayınları.
• Boratav, K. (2007). Türkiye İktisat Tarihi (1908-2005), Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Chen, Y. ve Teulings, C. (2021). What is the Optimal Minimum Wage?, CEPR Press Discussion Paper No. 17.026.
• Dingeldey, I., Schulten, T. ve Grimshaw, D. (2021). Minimum wage regimes in Europe and selected developing countries. Minimum Wage Regimes (Eds. I. Dingeldey, D. Grimshaw, T. Schulten), 1-16, New York: Routledge Publications.
• DİSK-AR (2018). 2019 Asgari Ücret Gerçeği Raporu, İstanbul: DİSK Yayınları.
• DİSK-AR (2019). Asgari Ücret Raporu 2020, İstanbul: DİSK Yayınları.
• DİSK-AR (2020). Salgın Günlerinde Asgari Ücret Gerçeği Araştırması 2021, İstanbul: DİSK Yayınları
• DİSK-AR (2021). Asgari Ücret Gerçeği Araştırması 2022, İstanbul: DİSK Yayınları.
• Erdoğdu, S. (2014). Türkiye’de Asgari Ücret Tespit Komisyonu Kararlarında İşçi ve İşveren Temsilcilerinin Yaklaşımları (1969-2013), İş Güç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 16(2), 3-37.
• Erdut, Z. (2003). İş Yasası Tasarısının Değerlendirilmesi. Çalışma İlişkilerinin Kuralsızlaştırılmasında Sürdürülebilirlik Arayışları: Esnekliğe Meşruluk Kazandırma ve Yasallaştırma Girişimi Sempozyumu Kitabı, Ankara: Türkiye-AB Sendikal Koordinasyon Komitesi Yayınları.
• Gül Yücel, K. (2019). Avrupa Birliği ve Türkiye’de Asgari Ücret Uygulamasının Karşılaştırmalı Değerlendirilmesi, Politik Ekonomik Kuram, 3(2), 338-363.
• Güler, M.A. (2020). Birikim, Düzenleme ve Sosyal Devletin Dönüşümü, Ankara: TAEM Yayınları.
• Güven, A., Mollavelioğlu, Ş., Çakar Dalgıç, B. (2011). Asgari ücret istihdamı artırır mı? 1969-2008 Türkiye örneği, ODTÜ Gelişme Dergisi, 38(2), 147-166.
• Harvey, D. (2015). Marx’ın Kapital’i İçin Kılavuz, İstanbul: Metis Yayınları.
• International Labour Organization (2016). Minimum Wage Policy Guide, Geneva: ILO Publications.
• International Labour Organization (2020). Global Wage Report 2020-21: Wages and minimum wages in the time of Covid-19, Geneva: ILO Publications.
• Kahveci, M. ve Pelek, S. (2021). Asgari Ücret ve Politika: Asgari Ücreti Seçimler mi Belirliyor? Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Amme İdaresi Dergisi, 54(1), 99-131.
• Korkmaz, A. (2004). Bir Sosyal Politika Aracı Olarak Türkiye’de Asgari Ücret: 1951-2003, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(1), 53-69.
• Kutal, M. (1965). Türkiye’de Asgari Ücret Mevzuat ve Tatbikatının Tahlili, Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 7(1), 52-108.
• Kutal, M. (2007). Türkiye’de Asgari Ücretle İlgili Sorunlar (2007), Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 53(1), 55-64.
• Marx, K. (2006). Kapital Cilt II, Ankara: Sol Yayınları.
• Öçal, M., Korkmaz, A. (2019). Bir Sosyal Politika Analizi: Türkiye’de Asgari Ücret Uygulaması, Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 76(1), 181-212.
• Özdemir, A., Mercan, M., Erol, H. (2012). Türkiye Emek Piyasasında Belirlenmiş Makro Ekonomik Değişkenler Arasındaki İlişkilerin Ekonometrik Analizi, TİSK Akademi, 12(2), 35-53.
• Sayın, A.K. (2019). ILO Normları Bakış Açısı ile Dünyada ve Türkiye’de Asgari Ücret Uygulamaları, Çalışma ve Toplum, 13(3), 1877-1916.
• Seyidoğlu, H. (2003). Bilimsel Araştırma ve Yazma El Kitabı, İstanbul: Gizem Can Yayınları.
• Talas, C. (1976). Sosyal Ekonomi, Ankara: Sevinç Matbaası.
• Talas, C. (1992). Türkiye’nin Açıklamalı Sosyal Politika Tarihi, Ankara: Bilgi Kitabevi Yayınları.
• Türcan Özşuca, Ş. (2004). Asgari Ücret, İşsizlik ve Yoksulluk, Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi, 5(17), 9-13.
• Yentürk, N, Kepenek, Y. (2009). Türkiye Ekonomisi, İstanbul: Remzi Kitabevi Yayınları.
• Yılmaz, B., Terzi, H. (2006). Türkiye ve Avrupa Birliği (AB) Ülkelerinde Asgari Ücretin Karşılaştırmalı Bir Analizi, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20(2), 121-137.
• Yücesan-Özdemir, G., Özdemir, A.M. (2008). Sermayenin Adaleti: Türkiye’de Sosyal Politika, Ankara: Dipnot Yayınları.
• https://arastirma.disk.org.tr/?p=9016
• https://data.oecd.org/gdp/gross-domestic-product-gdp.htm
• https://data.oecd.org/price/inflation-cpi.htm
• https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Gelir-ve-Yasam-Kosullari-Arastirmasi-2021-45581
• https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Gelir-ve-Yasam-Kosullari-Arastirmasi-2020-37404
• https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Gelir-ve-Yasam-Kosullari-Arastirmasi-2019-33820
• https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Gelir-ve-Yasam-Kosullari-Arastirmasi-2018-30755
• https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=Minimum_wage_statistics#Proportion_of_minimum_wage_earners
• https://ec.europa.eu/info/sites/default/files/social-summit-european-pillar-social-rights-booklet_en.pdf
• https://insanhaklarimerkezi.bilgi.edu.tr/media/uploads/2015/08/03/EkonomikSosyalKulturelHaklarSozlesmesi.pdf
• https://op.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/51be16f6-e91d-439d-b4d9-6be041c28122/language-en/format-PDF
• https://stats.oecd.org/Index.aspx?DataSetCode=rmw
• https://www.anayasa.gov.tr/media/3680/avrupasosyalsarti.pdf
• https://www.anayasa.gov.tr/tr/mevzuat/onceki-anayasalar/1961-anayasasi/
• https://www.hsk.gov.tr/Eklentiler/Dosyalar/9a3bfe74-cdc4-4ae4-b876-8cb1d7eeae05.pdf
• https://www.ilo.org/dyn/normlex/en/f?p=NORMLEXPUB:12100:0::NO::P12100_ILO_CODE:C131