Analysis of Social Protection Expenditures for Disabled Individuals: The Case of Türkiye

Year 2025, Volume: 9 Issue: 3, 1253 - 1270, 19.09.2025

Hakan Akın

https://doi.org/10.30586/pek.1574009

Abstract

There have been notable shifts in the rights and social protection expenditures for persons with disabilities at the national and international levels. The objective of this study is to examine the evolution of social expenditure for individuals with disabilities in Türkiye. The study employed a descriptive research method. The objective of the study is to ascertain the methodology utilized in the analysis of social protection expenditures for disabled individuals in Türkiye between the years 2001 and 2021. The study revealed a notable rise in the employment of disabled individuals in the public sector in Türkiye. While the provision of conditional social protection assistance for disabled people increased, the level of unconditional social protection expenditure decreased. While the value of cash assistance declined, the value of in-kind assistance increased. In the context of social protection expenditures for disabled people in Türkiye, a notable shift has been observed, moving away from an unconditional and cash-centric approach towards a conditional and in-kind aid-focused approach. In Türkiye, the proportion of those receiving a disability pension has decreased, while social support for disabled people has increased. In conclusion, when social protection expenditures for the disabled in developed countries are taken into account, it becomes evident that there is a need for improvement in the social protection expenditures for the disabled in Türkiye.

Keywords

Disability Expenditures , Social Protection Expenditures , Disadvantaged Groups , Public Policy

Ethical Statement

None

Supporting Institution

None

Thanks

None

Engelli Bireylere Yönelik Sosyal Koruma Harcamalarının Analizi: Türkiye Örneği

Abstract

Engelli bireylere yönelik haklar ve sosyal koruma harcamaları konusunda ulusal ve uluslararası düzeyde önemli değişimler yaşanmaktadır. Çalışmanın amacı, Türkiye’de engelli bireylere yönelik sosyal harcamalar konusundaki gelişmeleri analiz etmektir. Çalışmada betimleyici araştırma yöntemi tercih edilmiştir. Çalışmanın yöntemsel amacı, Türkiye’de 2001-2021 yılları arasında engelli bireylere yönelik sosyal koruma harcamaları konusundaki yaklaşımın belirlenmesidir. Araştırma sonucunda Türkiye’de engelli bireylerin kamu sektöründeki istihdamında anlamlı artış sağlandığı görülmüştür. Engelli bireylere yönelik şartlı sosyal koruma yardımları artarken, şartsız sosyal koruma harcamalarının azalmıştır. Nakdi yardım oranları azalırken, ayni yardım oranlarının arttığı belirlenmiştir. Türkiye’de engelli bireylere yönelik sosyal koruma harcamalarında şartsız ve nakdi yardım merkezli yaklaşımdan, şartlı ve ayni yardım merkezli yaklaşıma doğru değişim gözlenmiştir. Türkiye’deki sosyal koruma harcamalarında engelli maaşı alanların oranı görece azalırken, engelli bireylere yönelik sosyal destekler artış eğilimindedir. Sonuç olarak gelişmiş ülkelerin engelli bireylere yönelik sosyal koruma harcamaları dikkate alındığında; Türkiye'de engelli bireylere yönelik sosyal koruma harcamalarındaki ilerlemelerin gelişmeye açık olduğu görülmektedir.

Keywords

Engelli Harcamaları , Sosyal Koruma Harcamaları , Dezavantajlı Gruplar , Kamu Politikası

Ethical Statement

Yoktur

Supporting Institution

Yoktur.

Thanks

Yoktur

References

• Akdoğan, D. A. (2021). Social Expenditures for the Elderly: A Comparison of Türkiye and EU. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(04), 335-361.
• Akın, H. (2020). Evde ve hastanede eğitim hizmetleri alanında Türkiye'de gerçekleştirilen sosyal politikalar: Uluslararası ve ulusal politika belgeleri üzerinden inceleme. M.Ş. Bülbül, Talas S. (Eds.), Evde ve Hastanede Eğitim, 123-139. Vize Yayıncılık.
• Alcock, P.; May, M.; Rowlingson, K. (2011). Sosyal Politika. Siyasal Kitabevi: Ankara; pp. 529.
• Altan, Ö. Z. (2006). Sosyal politika dersleri. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları: Eskişehir; pp. 253.
• ASHB. (2023, Temmuz). Engelli ve yaşlı istatistik bülteni. https://www.aile.gov.tr/media/140662/eyhgm_istatistik_ bulteni_temmuz_23.pdf
• BMEHY, Bakıma muhtaç engellilerin tespiti ve bakım hizmeti esaslarinin belirlenmesine ilişkin yönetmelik. (2007, 23 October). Resmi Gazete (26679). https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2007/10/20071023-10.html
• Blaikie, N. (2003). Analyzing quantitative data: From description to explanation. SAGE Publications, London; pp. 29-30.
• Bolukçu, F. (2019). Türkiye sosyal güvenlik harcamalarının kapsamı ve finansman yapısı. Türkiye Sağlık Bilimleri ve Araştırmaları Dergisi, 2(2), 11-27.
• Constitution of the Turkish Republic. (1961, 20 July). Resmi Gazete (10859). https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/10859.pdf
• Constitution of the Turkish Republic. (1982, 11 September). Resmi Gazete (17863 Mükerrer). https://www.mevzuat.gov.tr/ mevzuatmetin/ 1.5.2709. pdf
• CSA, Act No. 657 on Civil servant’s act. (1965, 23 July). Resmi Gazete (12056). www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.657-20140206.pdf
• Çitil, M.; Üçüncü, M. K. (2018). Türkiye’de engelli hakları ve engelliler hukukunun durumu. Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, (35), 233-278.
• DDB, Act on the transfer of the Institution for the Deaf, Dumb and Blind to the Ministry of National Education. (1951, 09 August). Resmi Gazete (7880). https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/7880.pdf
• DPT. (2001). State planning organisation. VIII. Beş Yıllık Kalkınma Planı Sosyal Hizmetler ve Yardımlar Özel İhtisas Komisyonu Raporu. https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/08/Sekizinci-Bes-Yillik-Kalkinma-Plani-Sosyal-Hizmetler-ve-Yardimlari-OIK-Raporu.pdf
• Ersin, İ.; Baş, H. (2019). Güney Avrupa refah ülkelerinde sosyal harcamalar ve ekonomik büyüme arasındaki ilişkinin incelenmesi. SGD-Sosyal Güvenlik Dergisi, 9(1), 193-213.
• European social charter (revised). (1996, 03 May). ETS Nu. 163. https://www.coe.int/en/web/european-social-charter/charter-texts.
• EU. (2010). European disability strategy 2010-2020: A renewed commitment to a barrier-free Europe. (COM(2010) 636 final). Brussels. https://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2010:0636:FIN:en:PDF
• EU. (2017). European pillar of social rights. European Commission, Secretariat-General. doi:10.2792/95934
• EU. (2021). Union of equality: Strategy for the rights of persons with disabilities 2021-2030. Brussels: Publications Office of the European Union. doi:10.2767/31633
• Eurostat. (2020). Expenditure on social protection benefits by function. https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=File:Expenditure_on_social_protection_benefits_by_function,_ 2020.png
• Gerşil, G. S.; Eryılmaz, İ. (2014). Değişen Türkiye’nin sosyal politika anlayışı: sosyal yardım ve hizmetlerdeki dönüşüm ve AB ülkeleri ile karşılaştırılması. Sosyal adalet için insan hakları: Sosyal haklar. TODAİE: Ankara. pp. 211-229
• Geyik, O.; Şeren, G. Y. (2021). Return Of Taxes To Public in Social Expenditures: An Analysis On Turkey. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(3), pp. 17-28.
• Görkem, H. (2024). Expenditures for individuals with disabilities as part of public social protection expenditures in Türkiye: A Comparative Evaluation. Social Sciences Studies Journal (SSSJournal), 5(36), pp. 2855-2868.
• GP, Act on granting pensions to needy, weak and orphaned Turkish citizens over 65 years of age. (1976, 07 10). Resmi Gazete (15642). www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.2022.pdf
• Karagöz, S. (2020). Türkiye’de sosyal devletin sosyal yardım bağlamında değerlendirilmesi. Ekonomi İşletme ve Maliye Araştırmaları Dergisi, 2(2), pp. 146-169.
• Karasar, N. (2022). Bilimsel araştırma yöntemi (37.b.). Nobel Akademik Yayıncılık: Ankara.
• LA, Labour Act, Act No. 931. (1967, 12 August). Resmi Gazete. (12672). https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/12672.pdf
• LA, Labour Act, Act No. 4857. (2003, 10 June). Resmi Gazete (25134). https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2003/06/ 20030610.htm#1
• MLA, Maritime Labour Act, Act No. 854. (1967, 29 April). Resmi Gazete. (12586). https://www.mevzuat.gov.tr/ mevzuatmetin/1.5.854.pdf
• MoNE (2020) Ministry of National Education. Türkiye’de özel eğitim hizmetleri. Ed., Sak, U.; Toraman, S. T.C. Milli Eğitim Bakanlığı Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Genel Yayın No: 7449. Afşar Ofset: Ankara, pp.29
• OECD. (2019). Society at a glance. Paris: OECD Publishing. https://doi.org/10.1787/soc_glance-2019-en.
• OECD. (2023, 08 23). OECD Social spending. OECD Data. from https://data.oecd.org/socialexp/social-spending.htm
• OECD. (2023, 08 15). Social spending. Paris: OECD. https://data.oecd.org/socialexp/social-spending.htm
• ÖİB, Özürlüler İdaresi Başkanlığı (2010). Özürlüler kanunu ve ilgili mevzuat. T.C. Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı Yayınları, Yayın No: 43. Ankara.
• Öksüz, M., & Aydın, M. (2023). Macroeconomic effects of social expenditures in Türkiye: An Analysis Specific to the Post-1990 Crisis Periods. International Journal of Social Inquiry, 16(1), pp. 275-296.
• PD, Act on people with disabilities. Act No. 5378. (2005, 07 July). Resmi Gazete. (25868). www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.5378.pdf
• Sözen, H. (2023). Avrupa Birliği (AB) ülkelerinde engellilere yönelik yasal düzenlemeler: Fransa, İspanya ve Almanya örneği, Uluslararası Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 3(2), pp. 121-136.
• SS, Act on social security and general health insurance, Act No. 5510. (2006, 16 June). Resmi Gazete (26200). https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.5510.pdf
• Şahin, K. (2023). Türkiye'de yoksullukla mücadelede sosyal yardimlarin rolü. Kamu Yönetimi ve Politikaları Dergisi, 4(1), pp. 71-103.
• TÜİK. (2022, December 23). Social protection statistics, 2021. Ankara: Türkiye Statistical Institute. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Sosyal-Koruma-Istatistikleri-2021-45744
• TÜİK. (2023, June 01). Türkiye Health Survey, 2012, 2014, 2016, 2019, 2022. Ankara: Türkiye Statistical Institute. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/DownloadIstatistikselTablo?p=oZwiVvRg1A9NQFanbT/by4uMegvtzZr1InX4AkCI g8vrH2beaFbRthINjywnsqoz
• TÜİK. (2025, February 18). Labour force statistics, 4th Quarter: October-December, 2024. Ankara: Türkiye Statistical Institute. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Isgucu-Istatistikleri-IV.-Ceyrek:-Ekim-Aralik,-2024-53520&dil=1
• TÜİK. (2024, December 14). Social protection statistics, 2023. Ankara: Türkiye Statistical Institute. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Sosyal-Koruma-Istatistikleri-2023-53560
• UN. (2006). Convention on the rights of persons with disabilities. United Nations. https://www.un.org/development/desa/disabilities/convention-on-the-rights-of-persons-with-disabilities/convention-on-the-rights-of-persons-with-disabilities-2.html
• WB. (2023). ASPIRE. Worldbank. https://dataviz.worldbank.org/views/RP1_SPLcoverage/RP1_ SPLcoverage
• Yılmaz, T. Z.; Rakıcı, C. (2024). The effect of social protection expenditures on income inequality: the case of Türkiye. Sosyoekonomi, 32(59), pp. 383-404.