Bir Filmin Hikâyesini Çözümlemek: “Raziye” (1990)

Yıl 2017, Cilt: 3 Sayı: 4, 161 - 169, 01.12.2017

Mustafa Kemal Sancar

Öz

Bu çalışmada Yusuf Kurçenli’nin 1990 yılında yönettiği “Raziye” filminin hikâyesi bir edebi tür olarak ele alınmış ve edebiyat bilimci Mehmet Kaplan’ın hikâye tahlil metotları çerçevesinde çözümlenmiştir. Melih Cevdet Anday’ın 1975 yılında yazdığı aynı adlı romandan uyarlanan film, o dönemde Türk Sinemasında görülmeye başlanan yeni içerik ve biçim denemelerinden biridir. Çalışmada filmin olay örgüsü, karakterleri, üst ve alt metni Mehmet Kaplan’ın hikâye çözümlemelerinde kullandığı kuram ve yöntemler ışığında incelenmiştir. Bu kuramlar “yaratıcı merkezli yaklaşımlar” ve “eser merkezli yaklaşımlar” olarak iki başlık altında belirtilmiş ve Kaplan’ın çözümlemelerinde bu yaklaşımları ele alış biçimleri ortaya konmuştur. Yaratıcı merkezli yaklaşımlar, metnin çözümlemesini yaparken eseri yaratan sanatçının kişisel özelliklerini de bilmeyi ve kullanmayı gerektirir. Eser merkezli bakış açısında ise yalnızca yapıtın nitelikleri ele alınarak çözümleme yapılmaktadır. Bu çalışmada, bir uyarlama olan Raziye filminin hikâye çözümlemesi için -tıpkı Kaplan’ın yaptığı gibi- bu iki metot iç içe kullanılmıştır. Filmde Ali adlı başkarakterin bir Ege köyünde yaşayan dayısının yanına gelmesi ve burada âşık olduğu Vedia ile yaşadıkları anlatılmaktadır. Filmin alt metninde ise aydın-köylü karşılaşmasının ortaya koyduğu Türkiye’ye özgü ve Türk modernleşme fikri dolayımı ile anlaşılabilecek toplumsal durumlar yer almaktadır.

Anahtar Kelimeler

Raziye, Hikâye Çözümlemesi, Mehmet Kaplan, Edebiyat Kuramları, Türk Sineması

Kaynakça

• Anday, M. C. (2011). Raziye (Birinci Baskı). İstanbul: İthaki Yayınları. Ankay, N. (2012). Türkiye’de Akademik Eleştiri: Mehmet Kaplan ve Berna Moran’ın Eleştiri Anlayışlarına Karşılaştırmalı Bir Yaklaşım. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van. Bek, K. (2004). Eleştirmen Mehmet Kaplan (Der.) Mehmet Rifat, Eleştirel Bakış Açıları (Birinci Baskı). İstanbul: Dünya Yayıncılık. Çetişli, İ. (2009). Metin Tahlillerine Giriş/2 Hikâye-Roman-Tiyatro (İkinci Baskı). Ankara: Akçağ Yayınları. Erkman-Akerson, F. (2012). Edebiyat ve Kuramlar (İkinci Baskı). İstanbul: İthaki Yayınları. Kaplan, M. (1979). Hikâye Tahlilleri (Birinci Baskı). İstanbul: Dergâh Yayınları. Moran, B. (2011). Edebiyat Kuramları ve Eleştiri (Yirmi Birinci Baskı). İstanbul: İletişim Yayınları. Saçlıoğlu, M. Z. (2003). A’dan Z’ye Melih Cevdet Anday (Birinci Baskı). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Taş, S. (2002). Bir Edebi Tür Olarak Eleştiri ve Yeni Türk Edebiyatındaki Yeri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin. Yücel, T. (2007). Eleştiri Kuramları (Birinci Baskı). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.