WETLANDS IN THE GREEN INFRASTRUCTURE SYSTEM; EXAMPLE OF THE DÖNEMEÇ DELTA

Yıl 2020, Cilt: 2 Sayı: 1, 46 - 56, 30.06.2020

Emel Baylan , Ayşe Demir

Öz

Wetlands, which are formed as a result of centuries-old natural processes, which are among the priority ecosystems of the Earth in terms of biodiversity and which provide various ecosystem functions and services, also stand out as important components of a green infrastructure (GI) system. The aim of this study is to define the role of Dönemeç Delta within the existing and potential GI system of the city of Van and its immediate surroundings and to examine it within the framework of GI concept and related planning and protection tools. In this context; 1) the land use-land cover of the landscape in which Delta is located were evaluated in the context of core-area-corridor components of GI, 2) the current situation was assessed by the Driving Force-Pressure-Status-Impact-Response (DPSIR) and the land use/land cover (LU/LC) change analyses and 3) related spatial plans and Dönemeç Delta Management Plan were examined. The results show that the Dönemeç Delta is undertaking the core area function in the existing GI system of the city and its surroundings, but facing pressures and problems such as irregularities in the water regime, land developments, environmental pollution and degradation/damage of habitats. Therefore, continuity of the ecosystem functions and services, especially those regulating (e.g.water and climate) and supporting (habitat for wildlife), provided by the Delta are at risk. One of the primary solutions in this context is to make spatial planning decisions that will ensure the connectivity and continuity of the GI components of the surrounding rural and urban areas with the Delta.

In this process, Dönemeç Delta and other wetlands in the vicinity of the city of Van should be considered as core areas; other natural and man-made green areas might be considered as core, site or corridor according to their characteristics. It was concluded that Environmental Order Plans scaled to 1/25000 are critical in the spatial planning process to establish GI systems., and thatthe planning codes and guidelines should also be prepared to ensure the continuity of GI systems in Master Plans scaled to 1/5000 and 1/1000.

Anahtar Kelimeler

Wetland, ecosystem services, rural-urban fringe, spatial plans, biodiversity

YEŞİL ALTYAPI SİSTEMİNDE SULAK ALANLAR; DÖNEMEÇ DELTASI (VAN)- ÖRNEĞİ

Öz

Yüzyıllık doğal süreçler sonucu oluşmuş, biyoçeşitlilik bakımından yeryüzünün öncelikli ekosistemlerinden olan ve birçok ekosistem işlevleri ve yararları sağlayan sulak alanlar, yeşil altyapı (YA) sisteminin de önemli bileşenleri olarak öne çıkmaktadır. Bu çalışmanın amacı; Dönemeç Deltası’nın, Van Kenti ve yakın çevresindeki mevcut ve planlanması olası YA sistemi içindeki rolünün tanımlanarak, ilgili planlama ve koruma araçları kapsamında YA konsepti çerçevesinde irdelenmesidir. Bu kapsamda; 1) Delta’nın yer aldığı peyzajın arazi kullanım-arazi örtüsü, çekirdek-alan-koridor bileşenleri bağlamında değerlendirilmiş, 2) İtici Güç-Baskı-Durum-Etki-Tepki (DPSIR) analizi ve 28 yıl içindeki arazi kullanım/arazi örtüsü (AÖAK) değişim analizi ile mevcut durumu değerlendirilmiş ve 3) ilgili mekansal ve eylem planları incelenmiştir. Bulgular, Dönemeç Deltası’nın, Kent ve çevresindeki mevcut YA sisteminde çekirdek alan işlevlerini üstlendiğini, ancak temel olarak su rejimindeki düzensizlikler, yapılaşma, çevre kirliliği ve habitatların parçalanması/zarar görmesi gibi baskılar ve sorunlarla karşı karşıya olduğunu göstermiştir. Buna göre Delta’nın sağladığı, özellikle düzenleyici (örn: su ve iklim) ve destekleyici (yaban hayatı için habitat sağlama) ekosistem işlev ve yararların devamlılığı risk altındadır. Öncelikli çözümlerden biri, Delta ile çevresindeki kırsal alanda ve kentsel doku içinde yer alan YA bileşenlerinin bağlantılılığını ve sürekliliğini sağlayacak mekânsal planlama kararlarının verilmesidir.

Bu süreçte, Dönemeç Deltası ve Van Kenti yakın çevresindeki diğer sulak alanlar, çekirdek alan olarak değerlendirilmelidir. Çalışma alanı örneğinde olduğu gibi, kentsel alanlarda kent çeperlerini de kapsayan YA sistemlerinin kurulmasında 1/25000 ölçekli çevre düzeni planları kritik önem taşırken, sistemin 1/5000 ölçekli nazım imar planlarında ve 1/1000 ölçekli uygulama imar planlarında devamlılığını sağlayacak planlama kodlarının ve rehberlerinin hazırlanması gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

biyolojik çeşitlilik, ekosistem hizmetleri, kır-kent çeperi, mekânsal planlar, Sulak alan

Kaynakça

• Aburas M. M, Abdullah SH, Ramli MF, Ash’aari ZH (2015). Measuring land cover change in Seremban, Malaysia using NDVI index. Procedia Environmental Sciences 2015: 238-243.
• Ahern J (1995) Green ways as a planning strategy landscape and urban planning. University of Massachusetts 95: 131-155.
• Ahern J (2007) Green nfrastructure For Cities:The Spatial Dimension. IWA Publishing, London.
• Anonim ( 2017) Dönemeç Deltası. Tarım ve Orman Bakanlığı, Ankara.
• Anonymous (2012) Green Infrastructure A quality of life issue. Irish Landscape Institute. Irish.
• Benedict MA, McMahon ET (2000). Green Infrastructure: Smart Conservation for the 21st Century. https://www.conservationfund.org/our-work/urbanconservation/green-infrastructure ( Erişim tarihi: 4 Nisan 2018).
• Benedict MA, McMahon E T (2002) Green infrastructure: Smart conservation for the 21st century. Renewable Resources Journal 2002: 12–17.
• Bozkurt NE, Zontul M, Aslan Z (2018). Uydu Verilerine Dayalı Olarak Bitki Örtüsü Analizi/Analysis of Vegetation Indexes Based on Satellite Data. AURUM Mühendislik Sistemleri ve Mimarlık Dergisi 2018: 75-82.
• Campbell JB (2002) Introduction to remote sensing. CRC Press.
• Çelik E (2013) Dönemeç (Engil) Deltası’nın ornitolojik potansiyeli ve kullanım alanlarının coğrafik bilgi sistemleri (CBS) kullanarak belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Van.
• ÇŞB (2012). Muş-Bitlis-Van Planlama Bölgesi 1/100000 Çevre Düzeni Planı. T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı https://mpgm.csb.gov.tr/mus-bitlis-van-planlama-bolgesi-i-82202. (Erişim tarihi: 01 Eylül 2019).
• Davies C, MacFarlane R, McGloin C, Roe M (2006). Green infrastructure planning guide 2006: 45.
• DKMP (2018) Dönemeç Deltası Sulak Alan Yönetim Planı. Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü. Tarım ve Orman Bakanlığı, Ankara.
• da Silva JMC, Wheeler E (2017). Ecosystems as infrastructure. Perspectives in ecology and conservation 2017: 32-35.
• EC (European Commission) (2013) Communication from the commission to the European parliament, the council, the European economic and social committee and the committee of the regions: Green Infrastructure (GI)—Enhancing Europe’s natural capital. Brussels.
• Forman RT (1997) Land Mosaics: The Ecology of Landscapes and Regions, Cambridge University Press, Cambridge, United Kingdom.
• Gashu K, Gebre-Egziabher T (2018). Spatiotemporal trends of urban land use/land cover and green infrastructure change in two Ethiopian cities: Bahir Dar and Hawassa. Environmental Systems Research 2018: 8.
• Hansen R, Pauleit S (2014). From multifunctionality to multiple ecosystem services? a conceptual frame work for multifunctionality in green infrastructure planning for urban areas. A Journal of The Human Environment 2014: 516–529.
• He C, Liu Z, Tian J, Ma Q (2014). Urban expansion dynamics and natural habitat loss in China: A multiscale landscape perspective. Global change biology 2014: 2886-2902.
• Hu H, Liu W, Cao M (2008). Impact of land use and land cover changes on ecosystem services in Menglun, Xishuangbanna, Southwest China. Environmental Monitoring and Assessment 146: 147-156.
• Kandemir E (2010) Uzaktan algılama tekniğinde NDVI değerleri ile doğal bitki örtüsü türdağılımı arasındaki ilişkilerin belirlenmesi üzerine araştırmalar. Doktora Tezi, Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Karki S, Thandar A M, Uddin K, Tun S, Aye W M, Aryal K, Chettri, N (2018). Impact of land use land cover change on ecosystem services: a comparative analysis on observed data and people’s perception in Inle Lake, Myanmar. Environmental Systems Research 2018: 25.
• Konijnendijk C C, Sadio S, Randrup T B, Schipperijn J (2004). Urban and peri-urban forestry in a development context-strategy and implementation. Journal of arboriculture 2004: 269-276.
• Lafortezza R, Davies C, Sanesi, G, Konijnendijk C C (2013). Green infrastructure as a tool to support spatial planning in European urban regions. iForest-Biogeosciences and Forestry 2013: 102.
• LANDSAT (2019) Uydu görüntüleri. USA. Geological Survey, USA.
• Leitao AB, Miller J, Ahem J, McGarigal К (2006) Measuring landscapes: a planner’s handbook. Island Press. Washington, DC.
• Lise Y (2006) Dönemeç Deltası ve Edremiş Sazlıkları. (Ed: Eken G, Bozdoğan M, İsfendiyaroğlu S, Kılıç DT, Lise Y) Türkiye’nin Önemli Doğal Alanları. Doğa Derneği, Ankara, s. 376-377.
• Malekmohammadi B, Jahanishakib F (2017). Vulnerability assessment of wetland landscape ecosystem services using driver-pressure-state-impact-response (DPSIR) model. Ecological Indicators 82: 293-303.
• Mell CI (2017) Green infrastructure: reflections on past, present and future praxis. Landscape Research 2017: 135-145.
• Meerow S, Newell J P (2017). Spatial planning for multifunctional green infrastructure: Growing resilience in Detroit. Landscape and Urban Planning 159: 62-75.
• Mitchell MEG, Bennett EM, Gonzalez A (2013) Linking landscape connectivity and ecosystem service provision: Current knowledge and research gaps. Ecosystems, 16: 894–908.
• Naumann S, Davis M, Kaphengst T, Pieterse M, Rayment M (2011). Design, implementation and cost elements of Green Infrastructure projects. Final report, European Commission, Brussels 2011: 138.
• Nath B (2014). Quantitative Assessment of Forest Cover Change of a Part of Bandarban Hill Tracts Using NDVI Techniques. Journal of Geosciences and Geomatics, 2014: 21-27.
• Sajaloli B (1996). Les zones humides: une nouvelle vitrine pour l'environnement (Wetlands: a new showcase for environment). Bulletin de l'Association de Géographes Français 1996: 132-144.
• Torbick, NM, Qi J, Roloff GJ, Stevenson R J (2006). Investigating impacts of land-use land cover change on wetlands in the Muskegon River Watershed, Michigan, USA. Wetlands 2006: 1103-1113.
• Yıldız H, Mermer A, Ünal E, Akbaş F (2012). Türkiye bitki örtüsünün NDVI verileri ile zamansal ve mekansal analizi. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi 2012: 50-56.
• Wright H (2011) Understanding green infrastructure: the development of a contested concept in England. Local Environment 2011: 1003-1019.