Alkol, Sigara ve Tütün Tüketimini Etkileyen Temel Ekonomik Faktörler

Year 2025, Volume: 12 Issue: 1, 216 - 231, 30.06.2025

Sema Nur Çebi Bulut , Halil Tunca

https://doi.org/10.47097/piar.1696459

Abstract

Alkol ve sigara kullanımı sebep oldukları sağlık sorunları ve üretkenlik kaybı sebebiyle bir yandan toplumsal refah üzerinde diğer yandan sağlık harcamaları üzerinde önemli etkilere sahiptir. Bu nedenle, bu çalışmada sigara ve alkol harcamaları üzerinde etkisi olan temel ekonomik faktörler araştırılmıştır. Bu amaç doğrultusunda 2008-2019 dönemi için İBBS-2 düzeyinde alkol ve sigara talebi tesadüfi etkili Logit model tahmin edilerek incelenmiştir. Tahmin edilen modelde gelir, fiyat, eğitim ve işsizlik değişkenleri alkol ve sigara tüketimini açıklayıcı faktörler olarak kullanılmıştır. Bunun yanında cinsiyet farklılığının etkilerini kontrol edebilmek için eğitim ve işsizlik değişkenleri alt-kategorilere ayrılarak da kullanılmıştır. Elde edilen sonuçlara göre gelir ile sigara ve alkol tüketimi arasında aynı yönlü bir ilişki vardır ve birim gelir esnekliğine sahiptir. Fiyat değişkeninin alkol ve sigara tüketimi üzerinde herhangi bir etkisi yoktur. Eğitim değişkeni de anlamlı bir etkiye sahiptir ve eğitim düzeyi arttıkça alkol-sigara tüketimi azalmaktadır. Fakat cinsiyet farklılığı dikkate alınarak oluşturulan eğitim ve işsizlik değişkenleri alkol ve sigara tüketimi üzerinde anlamlı bir etkiye sahip değildir.

Keywords

Alkol, Sigara ve Tütün Tüketimi, İBBS-2, Tesadüfi Etkili Logit Model.

The Basic Economic Factors Determining Alcohol, Cigarette and Tobacco Consumption

Abstract

Due to the health problems and productivity losses they cause, alcohol and tobacco consumption have significant impacts not only on public health expenditures but also on overall societal welfare. Therefore, this study investigates the primary economic factors influencing expenditures on alcohol and tobacco. To this end, a random effects Logit model was estimated to examine alcohol and tobacco demand at the NUTS-2 level for the period between 2008 and 2019. In the estimated model, income, price, education, and unemployment were employed as explanatory variables for alcohol and tobacco consumption. Additionally, to control for gender-specific effects, the education and unemployment variables were disaggregated into sub-categories.
The empirical findings indicate a positive and unit-elastic relationship between income and alcohol and tobacco consumption. The price variable, however, does not appear to have a significant effect on the consumption of these substances. Education is found to have a statistically significant negative effect, with consumption decreasing as education levels rise. Nevertheless, the gender-disaggregated education and unemployment variables do not exhibit a significant impact on alcohol and tobacco consumption.

Keywords

Alcohol Cigarette and Tobacco Consumption, NUTS-2, Random Effect Logic Model.

References

• Aksoy, A., Bilgic, A., Yen, S. T., & Urak, F. (2019). Determinants of household alcohol and tobacco expenditures in Turkey. Journal of Family and Economic Issues, 40(4), 609-622.
• Arpacıoğlu, S. ve Ünübol, B. (2020). Koronavirüs salgınında alkol-sigara kullanımındaki değişiklikler ve ilişkili durumların araştırılması. Kıbrıs Türk Psikiyatri ve Psikoloji Dergisi. 2(3), 128-138.
• Aydın, K. (2011). Türkiye'de alkollü içki kültürü ve hanehalkı alkol harcamaları. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 10(38), 335-347.
• Baltagi, B. H. (2005). Econometrics analysis of panel data, (3rd ed.). John Wiley and Sons, Inc.
• Bilgic, A., Florkowski, W. J., & Akbay, C. (2010). Demand for cigarettes in Turkey: an application of count data models. Empirical Economics, 39(3), 733-765.
• Bilgic, A., & Yen, S. T. (2015). Household alcohol and tobacco expenditures in Turkey: A sample‐selection system approach. Contemporary Economic Policy, 33(3), 571-585.
• Chaix, B., & Chauvin, P. (2003). Tobacco and alcohol consumption, sedentary lifestyle and overweightness in France: A multilevel analysis of individual and area-level determinants. European Journal of Epidemiology, 18(6), 531-538.
• Çağlayan Akay, E. (2018). Panel ikili nitel tercih modelleri. içinde S. Güriş (ed.), Uygulamalı Panel Veri Ekonometrisi (s. 203-229). Der Yayınları.
• Çalışkan, Ş. (2015). Üniversite öğrencilerinin sigara kullanımını etkileyen faktörler (ekonometrik bir yaklaşım). Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 23-48.
• Emeç, H. ve Gülay, E. (2008). Alkol tüketimi ve sosyo-demografik değişkenlerin alkol tüketimi üzerine etkisi. Ekonomik Yaklaşım, 19(68), 115-134.
• Ergin, M. ve İpek, E. (2021). Türkiye’de hanehalkı sigara tüketiminin belirleyicileri. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(2), 478-494.
• Greene, W. H. (2003). Econometric Analysis. Prentice Hall.
• Hill, R. C., Griffiths, W. E., & Lim G. C. (2011). Principles of econometrics, (4th ed). John Wiley and Sons, Inc.
• Hou, X., Xu, X., & Anderson, I. (2015). Determinants of tobacco consumption in Papua New Guinea: Challenges in changing behaviours. Asia and The Pacific Policy Studies, 2(2), 255-265.
• Ishitsuka, K., Hanada-Yamamoto, K., Mezawa, H., Saito-Abe, M., Konishi, M., & Ohya, Y. (2020). Determinants of alcohol consumption in women Before and after awareness of conception. Maternal and Child Health Journal, 24(2), 165-176.
• İpek, E. (2019). Türkiye’de alkol katılım ve tüketim kararları üzerine ampirik bir çalışma. Sosyoekonomi, 27(41), 57-70.
• Jumrani, J., & Birthal, P. S. (2017). Does consumption of tobacco and alcohol affect household food security? evidence from rural India. Food Security, 9(2), 255-279.
• Mercan, S., Onaran, Ö. İ., İlbak, A., Atasoy, H., Teloğlu, E. Ş., Torun, P. ve Hayran, O. (2018). Alkol tüketim kültürü ve alkol araştırmaları ile alkol kontrol politikaları konusunda görüşler: Nitel bir araştırma. Addicta: The Turkish Journal on Addictions, 5(3), 473-505
• Neyman, J., & Scott, E.L. (1948). Consistent estimates based on partially consistent observations. Econometrica, 16(1), 1-32.
• OECD (2021). Health at a Glance 2021: OECD Indicators, OECD Publishing.
• OECD (2022). Health Statistics. https://data.oecd.org/health.htm (Erişim Tarihi: 10.02.2022)
• OECD (2022a). Daily Smokers (indicator). doi: 10.1787/1ff488c2-en (Erişim Tarihi: 02.03.2022)
• OECD (2022b). Alcohol consumption (indicator). doi: 10.1787/e6895909-en (Erişim Tarihi: 02.03.2022)
• Oğuztürk, B. S. ve Gülcü, Y. (2012). Türkiye’de sigara tüketimini etkileyen faktörlerin analizi. Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 4(2), 99-105.
• Özdemir, Ş. ve Işık, K. C. (2021). Sigara, alkol ve kahve tüketiminde tüketici davranışı. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 12(31), 826-842.
• Pierani, P. & Tiezzi, S. (2009). Addiction and interaction between alcohol and tobacco consumption. Empirical Economics, 37(1), 1-23.
• Saygın, Ö. (2008). Sigara ve alkol tüketimini etkileyen değişkenlerin ekonometrik analizi [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Sharpe, D. L., Abdel-Ghany, M., Kim, H. Y., & Hong, G. S. (2001). Alcohol consumption decisions in Korea. Journal of Family and Economic Issues, 22(1), 7-24.
• Su, S. B., & Yen, S. T. (2000). A censored system of cigarette and alcohol consumption. Applied Economics, 32(6), 729-737
• T.C. Kalkınma Bakanlığı (2018). Sağlıklı Yaşam ve Bağımlılıkla Mücadele Çalışma Grubu, Bağımlılıkla Mücadele Alt Çalışma Grubu Raporu. Ankara.
• Temiz, D. (2010). Sigara tüketimini etkileyen faktörler üzerine bir uygulama: Türkiye örneği. Ekonomi Bilimleri Dergisi, 2(1), 45-53.
• TÜİK (2020). Türkiye Sağlık Araştırması (2019). https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Turkiye-Saglik-Arastirmasi-2019-33661 (Erişim Tarihi: 25.02.2022)
• TÜİK. Bölgesel İstatistikler Veritabanı. https://biruni.tuik.gov.tr/bolgeselistatistik/anaSayfa.do?dil=tr (Erişim Tarihi: 25.02.2022)
• WHO (2017). World no Tobacco day 2017: Beating tobacco for health, prosperity, the environment and national development. https://www.who.int/news/item/30-05-2017-world-no-tobacco-day-2017-beating-tobacco-for-health-prosperity-the-environment-and-national-development (Erişim Tarihi: 01.03.2022)
• WHO (2018). Tobacco - Fact Sheets. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/tobacco (Erişim Tarihi: 01.03.2022)
• WHO (2021). Alcohol – Fact Sheets. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/alcohol (Erişim Tarihi: 01.03.2022)
• Yakar, B. ve Pirinççi, E. (2019). Bir üniversite hastanesi polikliniğine başvuran hastaların sigara ve alkol bağımlılık düzeylerine etki eden faktörler. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 14(2), 57-65.