Avrupa Insan Hakları Mahkemesi ve Anayasa Mahkemesi Içtihadı Işığında Kişi Özgürlüğü ve Güvenliği Hakkı Bakımından Idari Gözetim Tedbirinin Cezalandırıcı Yönü

Year 2022, , 913 - 945, 30.12.2022

Merve İspirli Armağan

https://doi.org/10.26650/ppil.2022.42.2.1091031

Abstract

İdari gözetim tedbiri, yabancının özgürlüğünden yoksun kalması sonucunu doğurması sebebiyle kişi özgürlüğü ve güvenliği hakkına getirilmiş oldukça ağır mahiyette bir sınırlamadır. Bu sebeple hukuka uygun biçimde uygulanması ve usuli güvencelerin sağlanması Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (AİHS) 5. maddesi ile korunan kişi özgürlüğü ve güvenliği hakkı bakımından devletlerin en temel yükümlülüğüdür. Kanunilik kriterine aykırı ve usuli güvencelerden yoksun uygulamalar, idari gözetim tedbirini AİHS m.5’i ihlal eden bir tedbir haline getirmektedir. Dahası, hukuka aykırı uygulanan idari gözetim tedbiri, idari niteliğinden sapmakta ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) içtihadına göre cezalandırıcı bir işleve sahip olmaktadır. Bu çalışmada Türkiye’de idari gözetim tedbirinin uygulanış biçimi ve mevzuat, Suriye iç savaşı sonrası dönem bakımından, Anayasa Mahkemesi (AYM) ve AİHM içtihadı ışığında incelenmiştir. Bu inceleme sonunda Türkiye’de idari gözetim tedbirinin uzun yıllar AİHS m.5’i ihlal eder biçimde kanunilik kriterine aykırı uygulandığı tespit edilmiştir. 2014 yılındaki mevzuat değişikliği sonrasında kanunilik kriterinin sağlandığı prensipte kabul edilse de verilen ihlal kararları kanuniliğin halen tam anlamıyla sağlanamadığını ve usuli güvencelerden yoksun uygulamaların devam ettiğini ortaya çıkarmıştır. Çalışmada da kanuniliğin ve usuli güvencelerin sağlanamamasına bağlı olarak, AİHM içtihadında da sabit olduğu üzere, idari gözetim tedbirinin cezalandırıcı bir işleve sahip olduğu ve hatta idare tarafından cezalandırma amacına yönelik biçimde uygulandığı yönünde tespitlere yer verilmiştir.

Keywords

Kişi Özgürlüğü ve Güvenliği Hakkı, İdari Gözetim, Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu, Cezalandırıcı İdari Tedbir, Sınır Dışı Kararı

The Punitive Aspect of Administrative Detention Measure in Terms of Right to Liberty and Security in Light of the European Court of Human Rights and Turkish Constitutional Court Jurisprudences

Abstract

Administrative detention is a heavy restriction on the “Right to Liberty and Security” because it results in the deprivation of liberty for foreigners. As such, its lawful implementation and compliance with procedural guarantees are the most fundamental positive obligation of the states in terms of Article 5 of the European Convention on the Human Rights (ECHR). Administrative detention practices which are contrary to the legality criteria and devoid of procedural guarantees result in the violation of Article 5 of the ECHR. Moreover, unlawful administrative detention measures deviate from their administrative nature and have a punitive function according to the case-law of the ECHR.In this study, the implementation of the administrative detention measure and legislation were examined in light of the case-law of the Turkish Constitutional Court (TCC) and the ECHR in terms of the post-Syrian civil war. As a result of this examination, it has been determined that in Turkey, the administrative detention measure has been applied contrary to the legality criteria, and so, it has been in violation of Article 5 of the ECHR for many years. Although it was accepted in principle that the legality criteria was met after the legislative amendment in 2014, the violations revealed that this criteria are still not fully met and practices devoid of procedural guarantees continue. In this study, it has been determined that the administrative detention measure in Turkey has a punitive function as it is established in the case-law of the ECHR and has a punitive aim because of its unlawful implementation of procedural guarantees.

Keywords

Right to Liberty and Security, Administrative Detention, Law on Foreigners and International Protection, Punitive Administrative Measure, Deportation, Kişi Özgürlüğü ve Güvenliği Hakkı, İdari Gözetim, Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu, Cezalandırıcı İdari Tedbir, Sınır Dışı Kararı

References

• AKTAŞ M., ‘Geri Gönderme Merkezlerinde Uygulanan İdari Gözetimin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin Özgürlük ve Güvenlik Hakkı Başlıklı 5 inci Madde Perspektifinden Değerlendirilmesi’ (Temmuz 2019) (2) Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Akademik Dergisi, 61-78.
• CİĞER M.İ., ‘Uluslararası Hukuk ve Karşılaştırmalı Hukukta İdari Gözetime Alternatif Tedbirler’ (2020) 40(2) Public and Private International Law Bulletin Prof. Dr. Cemal Şanlı’ya Armağan 799–829.
• DELİ S.Y., Uluslararası İnsan Hakları ve Mülteci Hukuku ile 6458 Sayılı Kanuna Göre Sığınmacıların İdari Gözetimi (2020) Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi.
• ERDOĞAN M., Suriyeliler Barometresi 2019; Suriyeliler ile Uyum İçinde Yaşamın Çerçevesi (Orion Kitabevi, 2020)
• GOODWİN-GİLL G.S., ‘Article 31 of the 1951 Convention Relating to the Status of Refugees: non-penalization, detention, and protection’ in Erika Feller, Volker Türk and Frances Nicholson (eds), Refugee Protection in International Law: UNHCR's Global Consultations on International Protection, (Cambridge University Press, 2003) 185-252.
• GÖLCÜKLÜ F., ‘‘Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde Kişi Özgürlüğü ve Güvenliği’ (1994) 3(49) Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 199-218.
• KİBAR, E.D., ELÇİN, D., AYDINLI, O.E., ‘Anayasa Mahkemesi’nin Sherapat Yagmyrova Kararı Üzerine Bazı Değerlendirmeler’ (2020) 40(2) Public and Private International Law Bulletin 1477-1506.
• KUŞÇU D., ‘Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu Hükümleri Uyarınca Sınır Dışı Edilmelerine Karar Verilen Yabancıların İdari Gözetim Altına Alınmaları’ (2017) 33(37) DÜHFD 241-284.
• ŞİRİN T., Özgürlük ve Güvenlik Hakkı (Avrupa Konseyi, 2018)
• A.B. and others v. France App no.11593/12 (ECHR, 12 July 2016)
• Abdolkhani and Karimnia and Others v. Turkey App no 30471/08 (ECHR, 22 September 2009)
• Ahmadpour v. Turkey App no 12717/08 (ECHR 15 June 2010)
• A. and Others v. the United Kingdom(GC) App no 3455/05 (ECHR 19 February 2009)
• Azimov v. Russia, App no 67474/11 (ECHR 18 April 2013)
• Bejaoui v. Greece App no 23916/94 (ECHR Commission 06 April 1995)
• Bordovskiy v. Russia, App no 49491/99 (ECHR 8 Febdruary 2005)
• Bozano v. France, App no 9990/82, ( ECHR Commission 15 May 1984)
• Dbouba v. Turkey App no 15916/09 (ECHR 13 July 2010)
• Fox, Campbell and Hartley v. the United Kingdom App no 12244/86; 12245/86; 12383/86 (ECHR 30 August 1990)
• G.B. and Others v. Turkey, App no 4633/15 (ECHR 17 October 2009)
• Ilijkov v. Bulgaria App no 33977/96 (ECHR 26 July 2001)
• J.N. v. UK App no 37289/12 (ECHR 19 August 2016)
• Kaboulov v. Ukraine, App no 41015/04 (ECHR 19 November 2009)
• Kane v. Cyprus App no 33655/06 (ECHR 13 September 2011)
• Khlaifia and Others v. Italy App no 16483/12 (ECHR 15.12.2016)
• Mehmet Hasan Altan v. Turkey App no13237/17 (ECHR 20 March 2018)
• Oravec v. Croatia, App no 51249/11 (ECHR 11 July 2017) para. 65.
• Pantea v. Romania App no 33343/96 (ECHR 3 June 2003)
• Popov v. France App no 39472/07 and 39474/07 (ECHR 19 January 2012)
• Shamayev and Others v. Georgia and Russia App no 36378/02 (ECHR 12 April 2005)
• Suso Musa v. Malta App no 42337/12 (ECHR 22 July 2013)
• Tehrani and Others v. Turkey, App no 32940/08, 41626/08, 43616/08 (ECHR 13 April 2010)
• Vachev v. Bulgaria App no 42987/98 (ECHR 8 July 2004)
• Van der Leer v. the Netherlands App no 1509/85 (ECHR 21 February 1990)
• Weeks v. the United Kingdom, App no 9787/82, (ECHR 02 March 1987)
• X. v. Germany App no 8098/77 (ECHR Commission 13 December 1978)
• Yarashonen v. Turkey, App no 72710/11 (ECHR 24 June 2014)
• Z.H. v. Hungary App no 28973/11 (ECHR 8 November 2012)
• Anayasa Mahkemesi, T.T. Başvurusu, 2013/8810, 18/2/2016
• Anayasa Mahkemesi, F.K. ve Diğerleri Başvurusu, 2013/8735, 17/2/2016
• Anayasa Mahkemesi, A.V. başvurusu, 2013/1649, 20.02.2016
• Anayasa Mahkemesi, F.A. ve M.A. Başvurusu, 2013/655, 20/1/2016
• Anayasa Mahkemesi, Rida Boudraa Başvurusu, 2013/9673, 21.01.2015
• Anayasa Mahkemesi, A.A. Başvurusu, 2014/18827, 20/12/2017
• Anayasa Mahkemesi, A.S. Başvurusu, 2014/2841, 09.06.2016
• Anayasa Mahkemesi, K.A. Başvurusu, 2014/13044, 11.11.2015
• Anayasa Mahkemesi, B.T. Başvurusu, 2014/15769, 30/11/2017 Anayasa Mahkemesi, I.S. ve Diğerleri Başvurusu, 2014/15824, 22/09/2016
• Anayasa Mahkemesi, Abdulkadir Yapuquan Başvurusu, 2016/35009, 02/05/2019
• Anayasa Mahkemesi, Sherapat Yagmyrova Başvurusu, 2017/11905, 21/7/2020
• Anayasa Mahkemesi, N.K. Başvurusu, 2017/21761, 22/7/2020
• 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu.
• UNGA, A/RES/63/184, 18 December 2008, para 9, https://www.un.org/en/development/desa/population/migration/generalassembly/docs/globalcompact/A_RES_63_184.pdf Erişim tarihi 02.03.2022.
• UNGA, A/RES/64/166, 19 March 2019, para 4, https://undocs.org/en/A/RES/64/166 Erişim tarihi 02.03.2022.
• UNGA, A/RES/67/172, 20 December 2012, para 4, https://undocs.org/en/A/RES/67/172 Erişim tarihi 02.03.2022.
• European Committee for the Prevention of Torture and Inhuman or Degrading Treatment or Punishment (CPT), Immigration Detention Fact Sheet, https://rm.coe.int/16806fbf12 Erişim tarihi 02.03.2022.
• Göç İdaresi Başkanlığı, GİGM, https://www.goc.gov.tr/geri-gonderme-merkezleri33 Erişim tarihi 02.03.2022.