Yabancı Unsurlu Uyuşmazlıklarda Türk Mahkemelerinin İhtiyati Tedbir Kararı Alma Yetkisi

Year 2020, Volume: 40 Issue: 2, 917 - 935, 30.12.2020

Bilgin Tiryakioğlu

Abstract

Türk mahkemelerinin yabancı unsurlu uyuşmazlıklarda ihtiyati tedbir kararı alma yetkisi ile ilgili doktrinde tartışmalar yaşanmaktadır. Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanunda (MÖHUK) Türk mahkemelerinin bu husustaki yetkisini belirleyen özel bir düzenlemenin bulunmaması kanımızca tahkim yargısı bakımından bir sıkıntı yaratmamaktadır. Çünkü Milletlerarası Tahkim Kanunu, tahkim yargılaması ister Türkiye’de yapılsın ister yabancı bir ülkede yapılsın Türk mahkemelerine ihtiyati tedbir kararı alma yetkisini vermektedir. Buna karşılık, devlet yargısında görülen yabancı unsurlu uyuşmazlıklar bakımından Türk mahkemelerinin ihtiyati tedbir kararı alma yetkisinin olup olmadığına ilişkin tartışmaların haklı nedenleri bulunmaktadır. Türk mahkemelerinde veya yabancı devlet mahkemelerinde görülen veya görülecek olan uyuşmazlıklarla ilgili olarak Türk mahkemelerinin ihtiyati tedbir kararı alma yetkisi hali hazırda MÖHUK’dan hareketle iç hukukun yer itibariyle yetki kuralları kapsamında tartışılmaktadır. İç hukukumuzda konuyu düzenleyen Hukuk Muhakemeleri Kanununun (HMK) ihtiyati tedbir kararı almaya yetkili mahkemeyi düzenleyen 390. maddesi ise iç hukuk ilişkileri gözetilerek kaleme alındığından yetersiz kalmaktadır. Bu durumun yarattığı sıkıntıları gidermenin en iyi yolu, Türk mahkemelerinin ihtiyati tedbir kararı almasına ilişkin olarak MÖHUK’a bir madde eklenmesidir.

Keywords

Geçici Hukuki Koruma Tedbirleri, Milletlerarası Tahkim, Lex Arbitri, Tahkim Yeri, Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisi

Supporting Institution

Yazar bu çalışma için finansal destek almadığını beyan etmiştir.

Jurisdiction of Turkish Courts to Grant Interim Measures regarding Disputes with Foreign Element

Abstract

The power of Turkish courts to grant interim measures in disputes containing foreign elements has received critical discussion among scholars. In our view, the lack of any special provision in the Act on Private International and Procedural Law (PIPL) giving Turkish courts power in this matter does not in itself lead to any problem in arbitration. This is because, under the International Arbitration Act, Turkish courts have the power to grant interim measures, irrespective of whether the arbitration takes place in Turkey or in a foreign country. However, there are important factors to consider in regard to the question whether Turkish courts have the power to issue interim measures in relation to disputes with foreign elements that are brought before state courts. The power of the Turkish courts to grant interim measures in relation to disputes that are brought before them or before foreign courts is currently being considered within the scope of the domestic jurisdiction rules in PIPL. Article 390 of the Civil Procedure Law, which is regulates the competency of the court to hear interim measure applications, is insufficient for this purpose, as it was drafted with regard only to matters of domestic law. The best way to reduce the problems caused here is adding a provision to PIPL that regulates the power of the Turkish courts to rule on interim measures.

Keywords

Interim Measures, International Arbitration, Lex Arbitri, Seat of Arbitration, Jurisdiction of Turkish Courts

References

• Akıncı Z, Milletlerarası Tahkim (4th edn, Vedat Kitapçılık 2016).
• Arslan İ, “Milletlerarası Ticari Tahkimde Türk Mahkemelerinin İhtiyati Tedbir ve İhtiyati Haciz Kararı Verme Yetkisi” (2016) 27(7) TADD 691-718.
• Balkar S, “Milletlerarası Tahkime Konu Uyuşmazlıklarda Hakemlerin Geçici Koruma Tedbirlerine Hükmedebilme Yetkisi ve Imperium Kavramı” (2017) 16 (2), Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 259-293.
• Balkar S, Uluslararası Ticari Tahkim ve Geçici Hukuki Koruma Tedbirleri (Yayınlanmamış Doktora Tezi 2010).
• Çelikel A and Erdem B, Milletlerarası Özel Hukuk (16th edn, Beta 2020).
• Doğan V, Milletlerarası Özel Hukuk (6th edn, Savaş Yayınevi 2020).
• Ekşi N, Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisi (2nd edn, Beta 2000).
• Erkan M, “HMK Değişikliklerinin İhtiyati Tedbir Kararlarına Etkisinin Milletlerarası Usul Hukuku Açısından İncelenmesi” (2012) (2) Hukuk Biliminin Güncel Sorunları III. Uluslararası Kongre Bildiri Kitabı 237-260.
• Erten R, Milletlerarası Ticari Tahkim Hukukunda Geçici Hukuki Koruma Önlemleri (Adalet Yayınevi, 2010).
• Gölcüklü İ, Milletlerarası Tahkimde Dava Açma Yasakları (On İki Levha Yayıncılık 2018).
• Kırlı-Aydemir DD, Milletlerarası Usul Hukukunda İhtiyati Tedbirler (On İki Levha Yayıncılık 2013).
• Nomer E, Devletler Hususi Hukuku (22nd edn, Beta 2017).
• Nomer E, Milletlerarası Usul Hukuku (2nd edn, Beta 2018).
• Özbek N, Milletlerarası Usul Hukukunda Geçici Hukuki Koruma (Yetkin Yayınları, 2013).
• Özkan I, Tütüncübaşı U, Uluslararası Usul Hukuku (Adalet Yayınevi 2017).
• Öztek S, Taşpınar Ayvaz, S and Kale, S, “Hukuk Muhakemeleri Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında 20 Mart 2020 Tarihli Kanun Teklifi’ne İlişkin Bazı Açıklamalar ve Kanun Teklifinin Değerlendirilmesi” 2020 (150) Türkiye Barolar Birliği Dergisi 77-152.
• Sargın, F, Milletlerarası Usul Hukukunda Yetki Anlaşmaları (Yetkin Yayınevi 1996).
• Şanlı C, Esen E and Ataman-Figanmeşe İ, Milletlerarası Özel Hukuk (8th edn Beta 2020).
• Şanlı C, Uluslararası Ticari Akitlerin Hazırlanması ve Uyuşmazlıkların Çözüm Yolları (7th edn, Beta 2019).
• Taşpolat-Tuğsavul, M, “4686 Sayılı Milletlerarası Tahkim Kanunu Uyarınca Hakemlerin ve Mahkemelerin Geçici Hukuki Koruma Kararı Verme Yetkisi” (2014) (16) Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi (Prof. Dr. Hakan Pekcanıtez’e Armağan) 2063-2113.
• Yeşilırmak A, Legal Framework, Arbitration in Turkey (Eds Ali Yeşilırmak/İsmail Esin), (Wolters Kluwer Law and Business, 2015) 1-13.
• Yeşilova B, ‘“Lex (Loci) Arbitri” ve “Tahkim Yeri” Kavramları Işığı Altında Milletlerarası Tahkim Kanunu’nun Yer İtibariyle Uygulama Alanı (MTK m.1/II)’ (2013) 2 (1) Uluslararası Ticaret ve Tahkim Hukuku Dergisi 99-164.