Risk Yönetimi Perspektifinden Bakış: Salgınların Kent Planlama Süreçlerine Etkileri

Year 2021, Volume: 5 Issue: 2, 295 - 308, 31.12.2021

Nur Sinem Partigöç Çiğdem Tarhan

https://doi.org/10.32569/resilience.1026086

Abstract

Salgınlar konusunda, önceki dönemlere kıyasla, insanlık tarihinin son 50 yıllık döneminin rahat atlatıldığı üzerine yetkili otoriteler tarafından genel bir görüş birliğine varılmış durumdadır. Bu durumun, Risk Yönetimi ve Sakınım Planlaması konularında ‘hazırlıklı olma’ halinden uzaklaşılmasına neden olduğu açıktır. Ayrıca, günümüzde karşı karşıya kalmış olduğumuz Covid-19 salgınında yaşanan kayıpların bu rahatlama halinin öngörülen bedelleri olarak ortaya çıktığını söylemek yanlış olmayacaktır. Farklı tarihsel dönemlerde Atina, Meksika, Roma, Londra, Paris, İstanbul gibi hem nüfus yoğunluğu ve yapılaşma dinamikleri hem de idari ve ekonomik açılardan bulunduğu coğrafyada ön plana çıkan kentlerde gözlenen salgınlarla (tifo, kolera, veba, sıtma, çiçek salgını, vb.) kıyaslandığında, günümüzde insanlığın gelmiş olduğu gelişmişlik ve farkındalık seviyesiyle salgın hastalıklarla mücadele konusunda daha dirençli, doğru yöntemler kullanarak halk sağlığının kentsel alanlarda ivedilikle tahsis edilmesi, toplumsal bilinç ve farkındalık konularına daha hakim olması beklenmektedir. Dünya çapında farklı uzmanlık alanlarında yapılan pek çok araştırmanın ortaya koyduğu üzere, milattan önceki dönemlerden günümüze gelen süreçte salgınlar özellikle nüfusun yoğun ve kalabalık biçimde yaşadığı kentsel alanlarda yalnızca halk sağlığını tehdit eden bir unsur olmamıştır. Aynı zamanda, kentlerin sosyal, ekonomik, çevresel ve idari yapıları ile tarihsel süreçteki rollerine etki eden önemli bir dönüm noktası niteliği taşıdığı da görülmektedir. Öyle ki, yaklaşık 200 yıl önce dünya genelinde kırsal alanın terk edilmesiyle başlayan kente göç hareketi ve dolayısıyla kentsel yaşam beklentisi günümüzde tam tersi yönde eğilimleri ortaya çıkarmıştır. Bunun temel nedeni, kentsel yaşantının tüm sanitasyon ve halk sağlığı sorunlarının birincil kaynağı olduğunun farkına varılmasıdır. Peki, tarihsel süreç içerisinde pek çok salgın tecrübesinin doğal bir sonucu olarak gelişen farkındalık ve salgınlar gibi beşeri afetler karşısında öğrenilen ‘hazırlıklı olma’ halinin kentsel alanlara yansımaları nasıl olmuştur? Çalışmanın temel amacı, bu soruya tatmin edici ve günümüzde yaşanmakta olan Covid-19 salgınının olası kayıplarının azaltılması adına mekansal organizasyona yönelik çözüm niteliği taşıyan yanıtlar bulmaktır. Akademik yazında kamusal alanların önemine, toplum yaşantısında sosyal mesafenin gerekliliğine, yapı nizamlarından donatıların dağılımına kadar pek çok fiziksel müdahaleye duyulan ihtiyaca ve kentsel açık – yeşil alanların niceliksel ve niteliksel yetersizliğine vurgu yapan çalışmalar ile bu çalışmanın ortak paydası, kent planlamanın bu tür beşeri afetlerde etkin ve çözüm odaklı bir yaklaşım geliştirebilme potansiyeli taşımasıdır. Ayrıştığı temel husus ise, önceki dönemlerde salgınlar ve etkilerine yönelik farklı uzmanlık alanlarında (Epidemiyoloji, Halk Sağlığı, Enfeksiyon Hastalıkları, Tarih, Ekonomi, vb.) yapılan araştırmalar sonucunda elde edilen bulgulardan yararlanılarak yapılan tek yönlü değerlendirmelerin aksine, bu çalışmada salgınların kentsel alandaki yansımalarının çok yönlü biçimde ele alınacak olmasıdır.

Keywords

Salgın, Kent Planlama, Beşeri Afetler, Toplumsal Farkındalık, Halk Sağlığı

An Overview from the Perspective of Risk Management: The Effects of Epidemics on Urban Planning Processes

Abstract

As a comparison between previous periods and nowadays, a general consensus has been reached by the authorities that the last 50-year period of humanity's history has been comfortably survived in terms of struggling with disease. It is clear that this situation has led to a shift away from ‘being prepared’ for Risk Management and Emergency Planning. Moreover, it would be wrong to say that the losses experienced in the Covid-19 epidemic that humanity has to face recently have emerged as the prices for this relief. The main expectation related to struggling with epidemics (typhoid, cholera, plague, malaria, smallpox epidemic, etc.) is to be more dominant with the level of development and awareness that humanity has come to today. This struggle will be tilted at being more resilient in face of epidemics, the rapid allocation of public health in urban areas and the social awareness issue. The comparison between today’s instruments and previous instruments in struggling with disease is significant to comprehend the importance of struggle with epidemics especially in the prominent cities (Athens, Mexico City, Rome, London, Paris, Istanbul, etc.) due to their dense population, construction dynamics, administrative role and also economic conditions. As many studies conducted in different disciplines around the world have shown, epidemics have not only been a threat to public health especially in urban areas where dense population and crowd exist in the period from before B.C. to the present day. At the same time, it is seen that epidemics are the milestones that affect their social, economic, environmental and administrative structures and their role in the historical process. In fact, the trends related the movement of migration from rural to urban areas and also urban life expectancy has revealed in the opposite direction today on the contrary of trends about 200 years old. The main reason for this shifting is the realization that urban life is the primary source of all sanitation and public health problems. So, how do the awareness which is developed as a natural result of many epidemic experiences in the historical process and the condition of ‘being prepared’ which is learned in the face of anthropogenic disasters reflect on urban areas? The main goal of this study is to find satisfactory answers for this question and also solutions in order to reduce the possible losses of the Covid-19 epidemic. The common ground of this study and other studies is that urban planning discipline has a potential to develop an operative and solution-oriented approach. The context of these other studies includes the importance of public space, the social distance in community life, the planning applications (the building regulations, the distribution of urban facilities, etc.) and also the inadequacy of open and green areas qualitatively and quantitatively. On the other hand, the differentiating ground of this study and other studies is that the multilateral approach to the reflections of epidemics in urban areas in this study. According to the findings of other studies, it can be said that many one-way assessments are made related to the effects of epidemics’ in different disciplines (Epidemiology, Public Health, Infectious Diseases, History, Economics, etc.) in the previous period.

Keywords

Epidemic, Urban Planning, Anthropogenic Disasters, Risk Management, Public Health

References

• Akdur, R. (2006). “Sıtma ve Sıtma Salgınları Tarihi”, Bilim Tarihi Araştırmaları, Sayı:2: 11.
• Akın, E. (2021). “Pandemi Sonrasında Kent Mekânının İki Yüzü: Düşler ve Gerçekler”, İdealkent, Covid-19 Özel Sayısı, Cilt Volume 12, 181-197, DOI:10.31198/idealkent.892816.
• Beck, U. (1992). “Risk Society: Towards a New Modernity”, Published in association with Theory, Culture & Society, Sage Publications.
• Çam, Y. (2020). “Covid-19 Süreci ve Kentsel Mekanların Kullanımının Yeniden Planlanması”, Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt: 4, Sayı: 2, Aralık 2020, ss. 67-79.
• Duran, H. (2020). “Devletlerin Koronavirüsle Karşılaştırmalı Mücadele Stratejileri”, İstanbul: SETA Yayınları.
• Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Resmi İnternet Sitesi, https://www.euro.who.int/en/health-topics/environment-and-health/urban-health/who-european-healthy-cities-network/what-is-a-healthy-city, Erişim Tarihi: Kasım 2021.
• Erkan, P. (2020). “Kentleri Dönüştüren Salgınlar – I”, Şehir Konuşmaları, Marmara Belediyeler Birliği Şehir Politikaları Merkezi, https://www.youtube.com/watch?v=eEgbFWYw-u8, Erişim Tarihi: Kasım 2021.
• Fischer, C. J. (2017), “Unequal Implementation: The Impact of Government Anti-Plague Policies on the London Poor in 1665”, UVM Honors College Senior Theses, 1-79.
• Furuse, Y., Suzuki, A., Oshitani, H. (2010). “Origin of measles virus: divergence from rinderpest virus between the 11th and 12th centuries”. Virology Journal, 7 (52), doi: 10.1186/1743-422X-7-52.
• Giddens, A. (1999). “Risk”, BBC News, http://news.bbc.co.uk/hi/english/static/ events/reith_99/week2/week2.htm, Erişim Tarihi: Kasım 2021.
• Günay, Z. (2020). “Kentleri Dönüştüren Salgınlar – I”, Şehir Konuşmaları, Marmara Belediyeler Birliği Şehir Politikaları Merkezi, https://www.youtube.com/watch?v=eEgbFWYw-u8, Erişim Tarihi: Kasım 2021.
• Halaçoğlu, A. (2014). “Balkan Harbi Sırasında Rumeli'den Türk Göçleri (1912-1913)”, 3. Baskı, Ankara, Türk Tarih Kurumu, ISBN 978-975-16-2958-6.
• İnal, T. (2020). “Salgınla Mücadelenin Kentsel Tezahürü”, https://www.birgun.net/haber/salginla-mucadelenin-kentsel-tezahuru-296162, Erişim Tarihi: Kasım, 2021.
• Küskü, F. (2021). “How did Abdul Hamid II Cope With The Pandemic?”, Uluslararası Kapadokya Salgın Dönemleri Kongresi, Kapadokya Üniversitesi.
• Menteşe, L. (2020). “Kara Vebanın Batı ve Doğu Toplumlarına Etkisi”, AHBV Akdeniz Havzası ve Afrika Medeniyetleri Dergisi, 2(1), 78-87.
• Öner, A. C. (2020). “Kentleri Dönüştüren Salgınlar – I”, Şehir Konuşmaları, Marmara Belediyeler Birliği Şehir Politikaları Merkezi, https://www.youtube.com/watch?v=eEgbFWYw-u8, Erişim Tarihi: Kasım 2021.
• Özcü, A., Atanur, G. (2020). “Kovid-19 Pandemisinin Kent Yaşamına Etkisi: Kamusal Alan Üzerine Değerlendirmeler”, Paradoks Ekonomi, Sosyoloji ve Politika Dergisi, 16 (2), 237 – 250, Issn: 1305-7979.
• Partigöç, N.S., Tarhan, Ç. (2020). “Bir Pandemi (Covıd-19) Süreci Tecrübesi: Kentlerin Kırılganlığının Azaltılmasında Teknolojinin Rolü”, Şehir ve Toplum Dergisi, Sayı:17, Eylül – Aralık 2020, Marmara Belediyeler Birliği.
• Sağlık Bakanlığı (2019). “Pandemik İnfluenza Ulusal Hazırlık Planı”, Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Sanderson, D. (2020). “So coronavirus will change cities – will that include slums?” https://theconversation.com/so-coronavirus-will-change-citieswill-that-include-slums-137072, Erişim Tarihi: Kasım 2021.
• Snowden, F. M. (2019). “Salgınlar ve Toplum: Kara Ölümden Günümüze”. Yale University Press, ABD.
• Tunç, A., Atıcı, F.Z. (2020). “Dünyada ve Türkiye’de Pandemilerle Mücadele: Risk ve Kriz Yönetimi Bağlamında Bir Değerlendirme”, Troyacademy 5 (2), 329-362.
• Turan, A., Çelikyay, H. H. (2020). “Türkiye’de KOVİD-19 ile Mücadele: Politikalar ve Aktörler”, Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, Cilt: 3, Sayı: 1, ss.1-25, https://doi.org/10.33712/mana.733482.
• Türk, A., Bingül, B.A., Ak, R. (2021). “Tarihsel Süreçte Yaşanan Pandemilerin Ekonomik ve Sosyal Etkileri”, Gaziantep Unıversıty Journal of Socıal Scıences, Special Issue, 612-632.
• URL-1: ‘’Koronavirüs tehlikesi kentlerde daha yüksek’’.https://www.dw.com/tr/koronavir%C3%BCs-tehlikesi-kentlerde-daha-y%C3%BCksek/a-54343087, Erişim Tarihi: Kasım 2021.
• Usta, R. (2020). “COVİD - 19 Toplumsal Yaşantıyı Radikal Bir Şekilde Nasıl Dönüştürdü”, KentHaliOrg, http://kenthali.org/yazi-detay.php?entry_id=50, Erişim Tarihi: Kasım 2021.
• Varlık, N. (2020). “Tarihteki pandemiler uzun vadede kökten değişimlerin ipuçlarını verir”, https://www.aa.com.tr/tr/koronavirus/pandemi-tarihcisi-doc-dr-varlik-tarihteki-pandemiler-uzun-vadede-kokten-degisimlerin-ipuclarini-verir/1930036, Erişim Tarihi: Kasım 2021.
• Wildeford, P. (2017). “How long does it take to research and develop a new vaccine?, A part of a series ‘Exploring The Cost-Effectiveness of Vaccines’”. Effective Altruism Forum, Erişim Tarihi: Kasım 2021.
• Yiğit, İ., Gümüşçü, O. (2016). “Manisa ve çevresinde salgın hastalıkların iskâna etkisi (XVI-XX. yy.)”. International Geography Symposium.